Morgunblaðið - 01.06.2003, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 1. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ VAR í þessu samaóvænta stoppi í Bremer-haven sem menn sóuðu fésínu heldur djarflega endahöfðu þeir ekki reiknað
með svo langri legu í landi. Sumir
voru með allar klær úti við að afla sér
fjár til að geta tyllt sér inn á búllu og
skóflað í sig einum eða tveimur bjór-
um. Halli hafði rölt í bæinn og var þar
á tilgangslausu rangli þegar hann
rakst í flasið á kokknum, sem hélt á
nokkuð digrum böggli undir hendinni.
„Ég hitti vel á þig, lagsmaður,“
sagði hann fagnandi. Svo hallaði hann
sér að Halla og hvíslaði lágt:
„Ég er með tíu kaffipakka hérna í
pokanum. Ég tók þá traustataki í
búrinu og ætla að reyna að selja þá.
Ég endurgreiði þá í kostinn þegar
heim kemur. Það er ótækt að geta
ekki gutlað í sig úr bjórkönnu í hit-
anum vegna féleysis og vandræða.“
Hann benti Halla með handar-
sveiflu að fylgja sér. Þeir voru komnir
inn í gamla bæjarhlutann, á það litla
svæði, sem slapp við eyðilegginguna í
stríðinu.
„Hér er kaffihús,“ sagði kokkurinn
og snaraðist inn í kumbalda í sam-
tengdri húsaröðinni. Halli fylgdi fast
á eftir. Húsráðandi kom fram úr eld-
húsi og spurði hvað þeir vildu.
„Hér er kaffi,“ sagði kokkur óða-
mála. „Kaupa kaffi. Borga, borga!“
Húsráðandi horfði á þá forviða og
kjáklaði eitthvað með hendi sinni í
pokann. Halli tók að sér að skýra mál-
ið betur, en reyndi þó að sneiða hjá
því í frásögninni að um gripdeildir
væri að ræða. Hann bauð kaffihúsa-
manni vöruna til kaups sem var held-
ur tortrygginn og virtist gruna, að
ekki myndi vara sú alveg heiðarlega
fengin. Kokkurinn hvolfdi úr pokan-
um á skenkiborðið, pataði út höndum,
benti á kaffið og endurtók í sífellu:
„Gúdd, gúdd koffí, verí gúdd.“
Það komu vöflur á húseiganda.
Hann opnaði einn pakkann varlega,
rannsakaði innihaldið og þefaði. Hon-
um leist greinilega vel á vöruna. Hann
bauð ákveðna upphæð til kaupanna.
Prúttað var um stund, en að lokum
var sæst á verð, sem seljendur töldu
sig geta unað við þótt ekki væri það
stór fjárhæð. Þeir gengu ánægðir út
og kokkurinn hélt vandlega um seðla-
vöndulinn í vasa sínum.
„Á að fara að drýgja stórrán?“
„Við skulum koma í kjallarann,“
sagði kokkurinn. Það var veitinga-
staður, sem gekk undir þessu nafni
meðal sjóaranna, þótt hann væri á
annarri hæð. Þeir voru rétt komnir
þar að dyrum þegar Úlrik smyrjari
slangraði fyrir hornið.
„Komdu Úlrik minn og fáðu þér
bjór!“ kallaði kokkurinn.
Andlit Úlriks varð að einu brosi.
„Hvað, eigið þið fyrir bjór? Þetta
hljómar eins og fagnaðarerindi.“
Þeir gengu í salinn og þar reyndist
enginn vera fyrir. Þeir pöntuðu bjór-
inn og illilegur þjónn færði þeim hann
á borðið. Síðan settist hann með mat-
ardisk út í horn, en gaf gestum öðru
hvoru illt auga. Honum virtist þykja
afleitt að fá ekki frið í salnum til að
narta í mat sinn um hádegi eða þá að
honum virtist gestir þessir ekki æski-
legir svo snemma að degi.
Þeir komust fljótlega í góða stemn-
ingu af drykknum ljúfa.
„Þetta var alveg snilld að selja
kaffið,“ sagði Úlrik og brosti með öllu
beinaberu andlitinu. Hann var lang-
ur, mjór og horaður. „Ég er reyndar
búinn að uppgötva smávegis, sem ég
ætla að selja. Það gæti gerst í kvöld,
en þar verður að hafa allan varann á
og gæta þess að lögreglan komist
ekki í málið.“
„Á að fara að drýgja stórrán?“
spurði kokkur og leist ekki á blikuna.
„Nei, nei, þetta er sárasaklaust. En
allur er varinn góður. Ég vil ekki láta
þetta uppskátt að svo komnu máli, en
ég lofa að bjóða ykkur upp á bjór þeg-
ar salan er um garð gengin.“
Þeir mösuðu og smjöttuðu á bjórn-
um og urðu sífellt háværari.
„Menn hafa svo sem selt ýmislegt í
útlandinu þegar fé hefur þrotið,“
sagði Úlrik. „Ekki hafa menn samt
alltaf orðið feitir af sölunni. Það var
nú til dæmis hann vinur minn, Joe
from Iceland. Hann erfði forláta
hnakk eftir afa sinn og var með hann í
geymslu um borð. Hann varð aura-
laus í einhverri höfn og á krá nokkurri
bað hann barþjóninn að koma sér í
samband við hestamann, sem gæti
keypt af sér hnakkinn. Hann taldi sig
geta fengið mjög gott verð fyrir hann,
því þetta var úrvals gripur. Barþjónn-
inn hringdi í hrossamann, sem birtist
fljótlega, horaður og væskilslegur
eins og hann hefði ekki bragðað ætan
bita vikum saman. Hann kvaðst ekki
heldur vera það fjáður, að hann gæti
greitt hátt verð fyrir hnakkinn, sem
hann ágirntist þó mjög. Það endaði
með því, að Joe vorkenndi honum svo
mikið fyrir að vera svo væskilslegur
og umkomulaus, að hann lét hann
hafa hnakkinn á tíu mörk.“
„Það kemur margt fyrir í svona
málum,“ sagði Halli. „Sjonni Run
keypti sér einu sinni ný föt í Þýska-
landi. Hann seldi þau á fornsölu eftir
tvo tíma fyrir talsvert minna en hálf-
virði.“
„Kiddi Már náði að selja breskum
sjóurum alla garmana utan af sér ut-
an eitt pungband, sem Tjallarnir vildu
ekki,“ bætti kokkurinn við.
„Einu sinni var óvænt farið að taka
upp spilið á einum dallinum, sem eng-
inn reiknaði með og varð af því tals-
vert stopp í Þýskalandi,“ sagði Halli.
„Allir voru orðnir blankir og þegar
tveir skipverjar komu úr kojum sín-
um, skrælnaðir af þorsta, sáu þeir
gramsið úr spilinu breitt út um allt
dekk og þar á meðal koparlegurnar
um öxulinn. Þeir fóru með þær í land
og seldu þær og það var veisla fram-
undan.“
Úlrik hætti að brosa þegar hann
heyrði um legurnar. Það var eins og
eitthvað hvíldi á honum, sem þyngdi á
sál hans.
„Hvernig fór með það mál?“ spurði
hann snöggt.
„Hvort það komst upp eða ekki er
mér ekki alveg ljóst, en þeir komust
upp með þetta, strákarnir, þeir
drukku bara sinn bjór út á draslið og
málið var látið kyrrt liggja.“
Úlrik brosti breitt og fékk sér væn-
an sopa úr bjórglasinu. Svo horfði
hann til lofts og var hugsi um stund.
Þeir héldu áfram að rifja upp ýms-
ar sögur af furðulegum viðskiptum,
kaupum og sölum og bjórinn rann
ljúflega niður.
Öxullegan
„Heyrið þið mig,“ sagði Úlrik allt í
einu. „Mig langar mikið til að biðja
ykkur um eitt mark til að láta í pen-
ingaspilakassann. Ég er nefnilega
mjög snjall í að ná aurum út úr svona
kössum og ég er ekki frá því, að þann-
ig gætum við aukið nokkuð við bjór-
peningana.“
„Á nú að fara að sóa aurunum í
spilakassa?“ sagði kokkurinn hálf-
gramur. „Jæja, þá.“ Hann rétti hon-
um eitt mark í fússi. Úlrik skjögraði
að kassanum, stakk í hann markinu
og studdi á einhverja tölu. Hljóð
dundu úr tækinu er maskínur þess
ruddust í gang. Þjónninn renndi
óhýru auga til friðarspillisins um leið
og hann stakk upp í sig digrum bita af
kjötsneiðinni, sem hann var með á
diski sínum. Úlrik hrifsaði í handfang
utan á kassanum og stöðvaði þar með
ærslin og gauraganginn í maskínunni.
Hann starði um stund á tækið í þeirri
von að eitthvað myndi gerast, en
hristi svo höfuðið og gekk af stað
áleiðis að borði sínu. Þá heyrðust óg-
urlegir skruðningar og peningar tóku
að streyma niður í hólfið neðst í kass-
anum. Úlrik brá svo mikið, að hann
slengdist aftur á bak á gólfið og lá þar
kylliflatur með útbreidda arma.
Þjónninn skellti diski sínum á borðið
með háum hvelli, spratt á fætur og
strunsaði inn í eldhús. Úlrik dró ann-
að augað í pung, en leit með hinu var-
lega til kassans upp frá gólfinu, eins
og hann tryði vart því, sem gerst
hafði. Svo spratt hann á fætur og sóp-
aði peningunum upp úr hólfinu. Hon-
um hafði hlotnast dágóður skildingur.
Þeir ákváðu að leita hófanna á annarri
krá og vildu ekki lengur eiga ham-
ingju sína undir hinum illyrmislega
þjóni þegar hann kæmi enn skapverri
til baka úr eldhúskompu sinni.
Undir kvöld urðu þeir viðskila.
Halli fór um borð og fékk sér bita af
lærinu, sem kokkurinn hafði stungið í
ofninn áður en hann fór í leiðangurinn
með kaffið. Hann lagði sig í koju sína í
káetunni og var rétt í þann veg að
festa blund þegar Úlrik birtist
skyndilega og hvíslaði lágt:
„Það sem ég átti við í dag, en vildi
ekki láta uppskátt svo fleiri heyrðu,
var að ég veit um stóra öxullegu niðri í
vélarúmi, sem einhvern tíma mun
hafa verið keypt í Englandi, en hún
passar ekki utan um öxulinn. Hún er
of lítil. Hún er víst búin að vera í
nokkur ár í skipinu og hennar verður
varla saknað þótt hún hverfi. Ég hitti
á mann uppi í borg, sem verslar með
kopar og ég er búinn að semja við
hann að vera hér á bryggjunni klukk-
an átta í kvöld til að kaupa af mér leg-
una. Ég hlýt að fá fyrir hana stóran
pening. Ég vil endilega hafa þig með
því mér finnst svo mikið öryggi að
hafa svo stóran og sterkan mann með
þegar stórræði eru á ferðinni. Ekki
verður það síðra þegar verslun þessi
verður um garð gengin og við förum
upp í bæ í gleðina, því alls staðar geta
hættur leynst af misindismönnum og
reyfurum.“
Halli taldi að smyrjari hefði rétt
fyrir sér með leguna, að hún yrði aldr-
ei notuð á öxulinn og óhætt myndi því
vera að þvælast með í þetta ævintýri.
Ekki yrði svo amalegt að geta náð úr
sér þorstanum með góðum bjór að
viðskiptum loknum. Úlrik setti á höf-
uð sér svarta húfu með glansderi og
taldi það myndi skapa sér talsverðan
virðuleika. Hann hljóp niður í vélar-
úm og kom upp með leguna vafða inn í
grisjupoka. Hann var ánægður og
sposkur á svip og leit í hrifningu á
Halla.
„Ég finn til mikils öryggis að hafa
þig með,“ sagði hann. „Það er engin
hætta á að menn verði rændir með
svona glæsimenni sér við hlið.“ Halla
féll þessi lýsing vel, en svaraði því
engu.
Þeir gengu upp eftir höfninni og er
vel var að gáð sást í höfuð á manni
upp undan timburstafla nokkru ofar á
bryggjunni. Úlrik þekkti, að þar beið
koparmaðurinn. Þeir voru komnir
langleiðina til hans þegar lögreglu-
maður birtist út úr myrkrinu. Hann
kom beina leið til þeirra og vatt sér að
Úlrik og spurði:
„Hvað ert þú með hér vafið í poka?“
Nokkur skjálfti hljóp í skrokk Úl-
riks. Hann kaus að játa á sig glæpinn
og að vera ekki með neinar vífilengj-
ur. Lögreglumaðurinn sagði þeim að
fara með gripinn um borð aftur og
láta hann þar á sinn stað og skyldu þá
ekki verða nein vandræði út af stuldi
þessum. Lögreglumaðurinn rölti svo
áleiðis upp í borgina og þegar þeir fé-
lagar sneru til skips með hinn stolna
grip kom koparkaupmaður hlaup-
andi, titrandi af æsingi og spurði
skjálfandi röddu:
„Sögðuð þið lögreglumanninum frá
minni hlutdeild í málinu?“
„Nei, nei, það gerðum við ekki,“
sagði Úlrik. Koparmanni varð greini-
lega léttara við þær fréttir og strauk
svita af enninu.
„Ég hefði farið illa út úr því, ef þið
hefðuð sagt til mín,“ stundi hann upp.
„Þakka ykkur fyrir.“ Svo tók hann
strikið frá höfninni og var horfinn inn-
an skamms.
Þegar þeir komu um borð gengu
þeir í flasið á fyrsta vélstjóra. Úlrik
taldi best að hreinsa málið algerlega,
úr því sem komið var og sýndi honum
öxulleguna í grisjupokanum. Hann
tjáði honum með klökkri röddu hve
litlu hefði munað, að hann hefði fallið
á vald syndar og freistingar og fórnað
þessum ágæta grip. Andlitið á vél-
stjóra fór allt á ið, en að lokum gat
hann stamað út úr sér:
„Þú varst heppinn að vera stöðv-
aður í þessu verki. Legan er rándýr,
en hún var keypt í Englandi fyrir
nokkrum árum. Hún var ekki fyrir
réttan öxul og nú er beðið eftir að
landað verði einhvern tíma í Englandi
til að geta leiðrétt mistökin og sú
rétta komi í staðinn.“ Úlrik þakkaði
vélstjóra fyrir hversu mjúkum hönd-
um hann fór um glæpinn, skaust svo
niður í klefa sinn og kom upp með
spariskó sína.
„Ég hlýt að geta selt skóna fyrir
eitthvað,“ sagði hann. Þeir röltu áleið-
is upp í borgina og stönsuðu við fyrstu
krá, sem varð á vegi þeirra. Þjóðverji
einn keypti skóna fyrir eitt mark. Það
nægði fyrir einum bjór og þeir skiptu
honum bróðurlega á milli sín.
Farandsöngvararnir
Daginn eftir fékk Halli sér göngu-
túr upp í gamla borgarhlutann þar
sem margar krár voru í röð. Þar
héldu skipsmenn sig gjarnan því þar
voru drykkir ódýrari en á mörgum
stöðum ofar í bænum. Þar gekk hann
í flasið á kokknum, sem var enn í góðu
stuði og bar gítar í fangi. Hann hafði
Svarta prestinn með sér sér til full-
tingis.
„Þú leggur ekki upp laupana við
fjáröflun,“ sagði Halli. „Eruð þið nú
orðnir farandsöngvarar á kránum?“
„Það verður að reyna allt til að
bjarga sér,“ svaraði kokkur. „Það er
bara verst, að ég kann varla vinnu-
konugripin hvað þá meira og svo þótti
stúlkunum ekki ægifögur röddin í
Svarta prestinum þegar hann hóf upp
sönginn. En þú getur tekið rokkið,
Halli. Komum hérna inn á Káetuna og
tökum lagið!“
Þeir könnuðust við stúlkurnar sem
unnu á Káetunni. Þeir tylltu sér við
borð úti í horni og Halli tók við gít-
arnum og sönglaði nýjasta rokklagið.
Það tókst vonum framar þótt ekki
væri hann neinn hátæknimaður á
hljóðfærið. Þeim til undrunar var
fljótlega sendur bjór á borðið. Þá óx
þeim ásmegin og tóku annað lag og í
sama mund rakst eigandi næstu búllu
við hliðina inn á krána. Hann hlýddi á
flutninginn hljóður um stund, en að
laginu loknu vildi hann ráða þá til að
skemmta á búllu sinni um kvöldið.
Heldur þótti nú hafa vænkast hagur
Strympu, en þegar á átti að herða
lögðu þeir ekki í að gerast slíkir at-
vinnusöngvarar fyrir fullu húsi gesta.
Viðurkenningu mikla töldu þeir sig þó
hafa hlotið að hafa fengið tilboðið í
stað þess að verða grýttir með fúlum
tómötum og skemmdum appelsínum
eins og ýmsir óperumenn höfðu mátt
þola fyrr á öldum ef fólki líkaði ekki
flutningurinn. Þetta urðu endalokin á
tilraunum þeirra til fjáröflunar í þess-
ari ágætu borg. Um kvöldið var lagt
af stað heim til Íslands.
Stolna öxullegan
Bókarkafli Á sjötta ára-
tugnum þegar siglt var með
fisk til Þýskalands og Eng-
lands gat landlega stundum
dregist lengur en menn ætl-
uðu í upphafi. Hér er gripið
niður í frásögn Hafliða
Magnússonar af söng-
ævintýri í Bremerhaven.
Bókin Saltstorkin bros eftir Hafliða
Magnússon er gefin út af Vestfirska for-
laginu. Bókin er 195 bls. að lengd.