Morgunblaðið - 01.06.2003, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 1. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ getur verið þrautinþyngri að koma öllu nauð-synlegu inn í dagskrá vik-unnar: standa sig í starf-inu, eyða tíma með
börnunum, hreyfa sig, elda hollan
mat, sinna áhugamálum, hitta vini og
sinna heimilinu. Hvernig á að sinna
þessu öllu þegar ekki eru nema 24
klukkustundir í sólarhringnum?
Undanfarin misseri hafa ýmis fyr-
irtæki hér á landi verið að innleiða
sveigjanlega starfsmannastefnu und-
ir formerkjum verkefnisins: Hið
gullna jafnvægi.
35 reykvísk fyrirtæki tóku þátt í
þessu samstarfsverkefni Gallup og
Reykjavíkurborgar sem fram fór á
árunum 2000 og 2001. Þátttakendur
fengu fræðslu um hugmyndafræði
hins gullna jafnvægis og hvernig fyr-
irtæki gætu komið því á.
„Hugmyndafræðin gengur út á
aukinn sveigjanleika í lengd og tilhög-
un vinnutíma og því hvar störfin eru
innt af hendi. Hún gengur út á að
auka áhrif starfsmannsins á hvenær
hann vinnur vinnuna sína, ákveða til
dæmis hvenær dagsins hann vinnur,
hvort hann klári vinnuskylduna á
fjórum dögum í stað fimm og fleira í
þessum dúr,“ segir Linda Rut Bene-
diktsdóttir, staðgengill starfsmanna-
stjóra IMG og ritstjóri nýs vefsvæðis
Hollvina hins gullna jafnvægis. Hún
segir að um leið og starfsfólk hafi kost
á sveigjanlegu starfsumhverfi eigi
það auðveldara með að samræma
vinnu og fjölskyldulíf, nám, fé-
lagsstörf eða tímafrek áhugamál.
„Viðhorfsbreyting þarf að eiga sér
stað. Við þurfum að viðurkenna að
starfsfólk eigi líf utan vinnu og gera
því kleift að sinna þeim þáttum tilver-
unnar sem skipta það máli. Rann-
sóknir hafa leitt í ljós að ánægðir
starfsmenn afkasta meiru í starfinu
og ávinningur fyrirtækjanna er eftir
því,“ segir Linda.
Líkamsrækt í vinnunni
Sveigjanlegur vinnutími er ekki að-
eins til þess gerður að koma til móts
við fjölskyldufólk heldur einnig hópa
starfsmanna sem þurfa sérstakan
stuðning og skilning hverjar svo sem
þarfir þeirra eru. Um er að ræða fjöl-
marga hópa með ólíkar þarfir; ein-
staklinga með geðræn vandamál,
námsmenn, björgunarsveitarliða,
íþróttafólk, foreldra sjúkra barna og
fleiri og fleiri. Sveigjanlegur vinnu-
tími og viðurkenning á mismunandi
þörfum og aðstæðum starfsmanna er
þróun sem átt hefur sér stað erlendis.
Starfsfólk gerir meiri kröfur til vinnu-
veitenda og fyrirtæki hafa skynjað
sóknarfærin í því að bjóða gott starfs-
umhverfi og vera eftirsóknarverður
vinnustaður. Í Bandaríkjunum hefur
þessi þróun gengið hvað lengst. Hug-
búnaðarfyrirtækið SAS undir forystu
Jims Goodnights er frumkvöðull á
þessu sviði. Starfsfólki fyrirtækisins
er boðið upp á dagvist fyrir börnin,
ókeypis aðgang að líkamsræktar-
stöðvum fyrirtækisins og algerlega
sveigjanlegan vinnutíma. Foreldrar
geta borðað hádegisverð með börnum
sínum undir ljúfum tónum píanóleiks
eða nýtt sér ókeypis læknisþjónustu
fyrirtækisins. Hugmyndin á bak við
þessi fríðindi er aukin ánægja starfs-
manna að sögn Goodnights. Það spar-
ast meira fé af lágri starfsmannaveltu
en kostnaði við dagvistun, heilsu-
gæslu og líkamsræktarsali.
Linda segir að í Bandaríkjunum
hafi ákveðin fyrirtæki farið að bjóða
starfsfólki upp á þjónustu sem hér á
landi heyrir til opinberrar þjónustu
eins og dagvistun og læknisþjónustu.
Þar sem opinbera þjónustan hér á
landi er víðtækari sé nærtækara fyrir
íslensk fyrirtæki að bjóða starfsfólki
sveigjanleika. Hún segir að þrátt fyrir
að hugmyndafræðin um sveigjanleg-
an vinnutíma og mikilvægi starfs-
ánægju sé tiltölulega nýleg hér á
landi hafi sveigjanleiki tíðkast lengi í
sumum fyrirtækjum hér á landi þó
um óformlega stefnu hafi verið að
ræða.
„Tökum sem dæmi Félagsþjón-
ustuna í Reykjavík sem hefur til
þessa verið kvennavinnustaður að
mestu. Stjórnendur stofnunarinnar
hafa löngum tekið tillit til þarfa
kvenna sem hafa þurft að sinna heim-
ili og börnum. Með verkefninu Hinu
gullna jafnvægi var hins vegar verið
að setja sveigjanleikann í formlegri
búning þannig að stefnan væri gerð
aðgengileg öllum,“ segir Linda.
Nýtt vefsvæði með
fjölbreyttum upplýsingum
Með því að innleiða sveigjanlegan
vinnutíma er vinnumarkaðurinn að
laga sig að kröfum fólks og breyttum
viðhorfum, að sögn Lindu. Breytt við-
horf birtast meðal annars í nýju fæð-
ingarorlofslögunum og háværari
kröfum um jafnrétti. „Að koma á
sveigjanleika tengist jafnréttisbarátt-
unni. Krafan er að allir standi jafn-
fætis á vinnumarkaði hverjar svo sem
þarfir þeirra og aðstæður eru,“ segir
Linda.
Nýlega var vefsvæði Hollvina hins
gullna jafnvægis opnað og þar er um-
ræðu um jafnvægið milli vinnu og
einkalífs haldið á lofti. Þar er að finna
upplýsingar og ýmsan fróðleik fyrir
þá sem eiga í basli með að samræma
þetta tvennt auk þess sem þar er að
finna upplýsingar sem er sérstaklega
beint til þeirra sem geta unnið að
bættu starfsumhverfi, svo sem stjórn-
enda, starfsmannastjóra og jafnrétt-
isráðgjafa.
„Það er nauðsynlegt að halda um-
ræðunni á lofti því fyrirtækin tileinka
sér ekki þessa hugmyndafræði eins
og hendi sé veifað. Það tekur tíma að
fá þetta samþykkt í þjóðfélaginu. Ég
hvet alla þá sem vilja leggja sitt af
mörkum til umræðunnar að hafa
samband við mig,“ segir Linda að lok-
um en þess má geta að fjölmörg fyr-
irtæki, stofnanir og launþegasamtök
eru nú þegar hollvinir verkefnisins.
Það hlýtur að auka líkurnar á öflugri
umræðu og breytingum.
„VEIKINDI, of mörg hlutverk utan
vinnu og fötlun hafa áhrif á at-
vinnugetu og atvinnuþátttöku.
Nútímasamfélag byggist á hraða
og kröfum. Ef við stöndumst ekki
kröfurnar á vinnumarkaðinum er
hætta á að við dettum út af hring-
ekjunni. Það er enn í fullu gildi að
sá hæfasti lifi af.
Nú til dags er það reyndar ekki
svo að við séum skilin eftir eða
látin deyja, heldur er hættan á að
við einangrumst eða verðum fá-
tæk. Fordómar gagnvart sjúk-
dómum sem leggjast á heilann lifa
góðu lífi innra með okkur sjálfum,
meðal heilbrigðisstarfsfólks og
innan samfélagsins.
Mikilvægt er að undirstrika það
að fólk velur sér ekki sjúkdóma,
þar kemur erfðafræðiþátturinn
inn. Ef dæmi eru tekin af tveimur
einstaklingum sem ráða ekki við
vinnu sökum veikinda, eru við-
brögð umhverfisins mismunandi
eftir því hvort þeir t.d. greinast
með bakveiki eða geðröskun.
Þegar þeir skila sér aftur til vinnu
þurfa báðir aðlögun á vinnutíma.
Umhverfið skilur þetta með bakið;
að ekki megi lyfta þungum hlut-
um, ekki sitja of lengi og að vinna
þurfi styttri vinnutíma. Hvað með
þann þunglynda, skiljum við ein-
beitingarskort, úthaldsleysi, eirð-
arleysi, vandkvæði með að vinna
úr áreiti eða samskiptum. Sýnum
við þessum einstaklingi umburð-
arlyndi og stuðning á sama
hátt?“
Textinn er af vefsvæði Hollvina hins
gullna jafnvægis og er úr greininni „At-
vinnuþátttaka – aðlögun vinnutíma“
eftir Elínu Ebbu Ásmundsdóttur, for-
stöðuiðjuþjálfa geðsviðs LHS og lektor
við HA.
Sveigjanleg og sátt í starfi
Að samræma vinnu og einkalíf getur reynst mörg-
um erfitt. Starfið, börnin, makinn og vinir þurfa
öll brot af tíma þínum en einhvern veginn er aldr-
ei tími fyrir alla. Sveigjanleiki í starfi er nýjung
sem fjölmörg fyrirtæki eru farin að bjóða upp á
hérlendis til að koma til móts við starfsfólk. Ragna
Sara Jónsdóttir fræddist um þetta þjóðþrifamál.
Morgunblaðið/Sverrir
Linda Rut Benediktsdóttir er ritstjóri vefsvæðisins Hollvinir hins gullna
jafnvægis en þar fer fram umræða um að samræma vinnu og einkalíf.
Morgunblaðið/Kristinn
Sveigjanlegur vinnutími kemur til móts við fjölmarga hópa samfélagsins. Ekki aðeins þá sem þurfa að sinna börnum held-
ur líka einstaklinga með tímafrek áhugamál, námsmenn og sjúklinga.
rsj@mbl.is
TENGLAR
.....................................................
www.hgj.is
Skilningur á geð-
rænum veikindum
„Á stjórnun starfsmannamála ekki eft-
ir að taka lengri tíma?
Að vera til staðar á skrifstofunni eða
með starfsmönnum öllum stundum er
ekki árangursríkasta leiðin til stjórnunar.
Þú verður að meta frammistöðu starfs-
manna m.t.t. árangurs og sem stjórn-
andi verður þú að líta á þig sem stuðn-
ingsaðila/leiðbeinanda.
Ef við samþykkjum beiðni starfs-
manns um sveigjanleika kemur hann þá
ekki til með að gera ráð fyrir að fyrir-
komulagið sé til frambúðar?
Sveigjanleiki er forréttindi, ekki rétt-
indi. Sveigjanleiki gerir starfsfólki betur
kleift að sinna þörfum innri og ytri við-
skiptavina fyrirtækisins og að ná til-
skildum árangri. Ef þarfir fyrirtækisins
breytast getur einnig þurft að breyta
því fyrirkomulagi sem áður hefur verið
samþykkt.
Hvað ef starfsmenn koma seint til
vinnu og hætta snemma án þess að
vinna upp tapaðar vinnustundir?
Sveigjanleiki í tilhögun vinnutíma er
forréttindi, ekki réttindi. Ef starfsmenn
misnota kerfið verður þú að ræða það
þá eða áminna þá. Ef misnotkunin held-
ur áfram í kjölfarið getur þú krafist þess
að þeir haldi sig við hefðbundinn vinnu-
tíma.“
Af vefsvæðinu www.hgj.is
Algengar spurningar