Morgunblaðið - 01.06.2003, Blaðsíða 30

LISTIR
30 SUNNUDAGUR 1. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SUMARSTARF safnsinshefst í dag á sýningu semskartar 13 völdum andlits-myndum og jafnmörgum
afstraktverkum, eftir myndhöggv-
arann Sigurjón Ólafsson.
Sigurjón er talinn meðal helstu
portrettlistamanna samtímans og
eftir hann liggja um 200 andlits-
myndir. Á sýningunni eru andlits-
myndir frá ólíkum tímabilum í list
hans, en þær lýsa einnig ólíkum per-
sónuleikum enda var Sigurjón
þekktur fyrir að ná fram útgeislun
manneskjunnar í andlitsmyndum
sínum. Afstraktverkin á sýningunni
eiga það sameiginlegt að í þeim er
ríkjandi ákveðinn trúnaður við hlut-
föll mannslíkamans.
En ýmislegt fleira er á döfinni á
afmælisárinu og næsta þriðjudag
verða fyrstu tónleikar sumarsins í
Þriðjudagstónleikaröð safnsins, en
þeir hafa verið árlegur viðburður frá
upphafi. Tónleikarnir hafa mælst svo
vel fyrir að þetta árið komust mun
færri listamenn að en vildu. Dag-
skráin er mjög fjölbreytt og skartar
bæði innlendu og erlendu tónlist-
arfólki. Félagarnir í Blásarakvintett
Reykjavíkur ríða á vaðið og leika
meðal annars tvö verk sem hafa sér-
staklega verið samin fyrir þá. Hinn
8. júlí syngur hinn vinsæli kvartett
Út í vorið, en í ár eru einmitt liðin 10
ár frá fyrstu opinberu tónleikum
þeirra sem voru haldnir í Sigurjóns-
safni. Tónleikaröðin nær út ágúst og
koma meðal annars fram djass-
söngkonan Kristjana Stefánsdóttir,
Nicole Vala Cariglia sellóleikari og
Adrienne Kim píanóleikari svo ein-
hverjir séu nefndir.
Haustið tekur við af sumrinu og
þá verður sett upp metnaðarfull
skúlptúrsýning í Listasafninu sem
ber heitið Meistarar formsins – úr
höggmyndasögu 20. aldar.
Sýningin kemur frá Rík-
islistasafninu í Berlín, en það er
Hannes Sigurðsson, safnstjóri Lista-
safnsins á Akureyri, sem á frum-
kvæðið að henni og verður hún sett
upp á Akureyri í sumar.
Meðal myndhöggvara eru Arch-
ipenko, Arp, Marini, Moore og Giac-
ometti auk íslenskra listamanna.
Í október verður haldið málþing í
Norræna húsinu um efnið Sigurjón
Ólafsson og list á opinberum vett-
vangi. Af því tilefni verður sett upp
ljósmyndasýning af verkum Sig-
urjóns á opinberum vettvangi, auk
höggmynda sem tengjast þeim.
Tveir danskir listfræðingar flytja er-
indi á málþinginu ásamt íslenskum
kollegum sínum, arkitektum og fleir-
um.
Barist fyrir safni
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar er
sjálfseignarstofnun og hefur alla tíð
verið undir stjórn forstöðumanns
safnsins, Birgittu Spur. Hún hefur
ávallt lagt mikla áherslu á fagleg
vinnubrögð í safnstarfinu og heldur
því ekki á lofti að hún er ekkja Sig-
urjóns.
„Auðvitað skiptir miklu máli fyrir
mig persónulega að list Sigurjóns lifi
og hér var heimili okkar Sigurjóns
og vinnustofa hans. En fagleg vinnu-
brögð verða að vera í fyrirrúmi þeg-
ar listasafn er annars vegar og hér
hefur ævinlega starfað listfræðingur
og annað mjög fært fólk á sínu sviði
og eins erum við alltaf með listfræð-
ing í stjórn. Hér hefur einnig farið
fram ótrúlegt sjálfboðastarf, bæði af
minni hálfu og annarra,“ segir Birg-
itta sem barðist af aðdáunarverðum
krafti fyrir því á sínum tíma að safn-
ið yrði sett á laggirnar. „Það var
ekkert um annað að ræða en að
reyna að búa til einhvers konar
ramma utan um öll þau verk sem
Sigurjón lét eftir sig. Auk þess voru
hér heimildir um listamanninn og
hans starf, sem eru verðmæti fyrir
listasöguna.
Ráðist var í viðamikla endurbygg-
ingu á vinnustofunni og byggt við
hana til að safnið nyti sín hér með
góðri sýningar- og rannsókn-
araðstöðu.
Mér er ljúft að greina frá því að
fjölmargir, bæði vinir og fyrirtæki,
gerðu sitt til að safnið yrði að veru-
leika og að öllum öðrum ólöstuðum
stóð Matthías Johannessen vel við
bakið á mér og sagði þessi frábæru
orð: „Það er eins og útópía að ætla
sér að stofna safn en þú skalt vita að
við stöndum öll með þér.““ Og
draumurinn varð að veruleika,
Listasafnið var stofnað 1984 og
byggingarframkvæmdum lauk fjór-
um árum seinna og safnið var opnað
almenningi hinn 21. október 1988, en
þá hefði Sigurjón orðið áttræður.
Styrktarsjóður safnsins kostaði
bygginguna að tveimur þriðju, en
megintekjur hans eru höfunda-
greiðslur af afsteypum Sigurjóns
sem erfingjar hans hafa látið renna í
sjóðinn. Stofngjöf Birgittu til safns-
ins var 80 þrívíð listaverk eftir Sig-
urjón. Í dag er safneignin 370 verk.
Heima við hafið
Tengsl Sigurjóns við Laugarnesið
ná allt aftur til þriðja áratugarins
þegar hann sem ungur lærlingur
vann við húsamálun á Holdsveikra-
spítalanum, sem stóð á fletinum rétt
austan við núverandi safn. Sigurjón
var fæddur og uppalinn á Eyr-
arbakka og naut þess að vera í ná-
lægð við höfuðskepnurnar og það
skipti hann alla tíð miklu máli að
vera samvistum við hafið.
Sigurjón dvaldi í Danmörku frá
1928–1945 en fluttist heim að loknu
stríði. Þá var húsnæðisekla í Reykja-
vík en braggar eftir hersetuna stóðu
á Laugarnesinu og hann fékk einn
þeirra til afnota sem vinnustofu
ásamt litlu áföstu íbúðarhúsi. Hér
bjó hann og starfaði allt til dauða-
dags. Árið 1960 reisti Ragnar í
Smára Sigurjóni íbúðarhús og sjálf-
ur byggði Sigurjón vinnustofu í stað
braggans.
Framsæknir listamenn eru sjaldn-
ast meðteknir strax af fjöldanum en
það sem bjargaði Sigurjóni til að lifa
af list sinni voru portrettmyndirnar
sem hann hafði gaman af að gera og
skipaði sess meðal þeirra bestu á því
sviði. Sigurjón var óhræddur við að
prófa sig áfram með form og efnivið
og vann höggmyndir ýmist í stein,
málm, gifs, steypu eða tré. Síðasta
áratuginn vann hann nær eingöngu í
tré og rekavið og voru það frjáls
verk unnin af innri þörf, en ekki
pöntun. Um 800 skráð verk liggja
eftir þennan merka mann sem lagði
höggmyndalist nútímans svo mikið
lið með framlagi sínu. Á annan tug
útilistaverka eftir Sigurjón er að
finna á opinberum vettvangi í
Reykjavík og fræg er lágmynd hans
á stöðvarhúsi Búrfellsvirkjunar.
Mikið um að vera
Öflug og fjölbreytt starfsemi
Listasafns Sigurjóns vitnar um
hversu miklu Birgitta og hennar að-
stoðarfólk hafa fengið áorkað á þeim
15 árum sem safnið hefur starfað.
Reglulega hafa verið haldnar sýn-
ingar á verkum Sigurjóns, bæði í
safninu og utan þess. Myndhöggv-
urunum Páli á Húsafelli, Erni Þor-
steinssyni og Helga Gíslasyni hefur
verið boðið að sýna í safninu. Sýn-
ingar á verkum Sigurjóns hafa farið
til útlanda og safnið var í forsvari
fyrir farandsýningunni Hærra til
þín, sem var um trúarleg minni í
vestnorrænni list og fór til Færeyja
og Danmerkur.
Safnið hefur leitað uppi og skráð
efni um Sigurjón og staðið fyrir
rannsókn á list hans – einstökum
verkum eða tímabilum – og hafa nið-
urstöðurnar birst í þeim fjölmörgu
ritum sem safnið hefur gefið út, að
jafnaði einu sinni á ári. Þar ber helst
að geta tveggja binda verksins Sig-
urjón Ólafsson ævi og list, en þar er
m.a. að finna heildarskrá, með ljós-
myndum, yfir öll verk Sigurjóns.
Ritið var tilnefnt til Íslensku bók-
menntaverðlaunanna 1999.
Höggmyndir
við hafið
Blómlegt og fjölbreytt menningarstarf ein-
kennir Sigurjónssafn sem á þessu ári heldur
upp á 15 ára starfsafmæli sitt. Kristín Heiða
Kristinsdóttir ræddi við Birgittu Spur um
dagskrána sem verður í safninu í sumar. Morgunblaðið/Arnaldur„Ef þessi stytta fer, þá fer ég líka,“ sagði Birgitta Spur við Sigurjón eigin-
mann sinn árið 1967, þegar til stóð að selja höggmyndina Kona úr baði,
sem stendur hér við safnið á Laugarnestanganum. Sigurjón seldi ekki
verkið heldur gaf Birgittu það.
Kristján Eldjárn, leir, 1978. Astrid Cappelen, gifs, 1963.
ÁRSRIT Norrænu ráðherranefnd-
arinnar um bókmenntir, Nordisk Liter-
atur 2003, er nýlega komið út. Aðalrit-
stjóri þess er Jógvan Isaksen en
greinar skrifa bókmenntafræðingar frá
öllum Norðurlöndunum. Meginefni rits-
ins er umfjöllun um þá höfunda sem til-
nefndir voru til Bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs 2003 en einnig er
lögð áhersla á umfjöllun um höfunda
af yngri kynslóð norrænna skálda.
Björn Þór Vilhjálmsson skrifar grein
um tvo íslenska rithöfunda af yngstu
kynslóð, Guðrúnu Evu Mínervudóttur
og Steinar Braga. Jón Yngvi Jóhanns-
son skrifar grein sem hann nefnir Út-
gefandinn sem sýningarstjóri og fjallar
þar um bækur sem skrifaðar hafa verið
að áeggjan útgáfu til að mæta ákveð-
inni eða ímyndaðri markaðsþörf. Önn-
ur grein Jóns Yngva fjallar um skáld-
sögu Stewe Claeson Rönndruvan
glöder sem tilnefnd var til Bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs 2003.
John Swedenmark skrifar grein um
ljóðabók Jóhanns Hjálmarssonar sem
tilnefnd var til Bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs 2003.
Dagný Kristjánsdóttir og Soffía Auð-
ur Birgisdóttir skrifa um skáldsögu Álf-
rúnar Gunnlaugsdóttur, Yfir Ebrófljótið,
sem tilnefnd var til Bókmenntaverð-
launa Norðurlandaráðs 2003.
Sigþrúður Gunnarsdóttir skrifar um
þekkta norræna barnabókahöfunda og
Margrét Tryggvadóttir fjallar um fjórar
norrænar myndabækur. Þorleifur
Hauksson skrifar um þrjár nýlegar
skáldsögur sem allar gerast á Sturl-
ungaöld þar sem Snorri Sturluson
kemur við sögu. Alls eru greinar í heft-
inu um 45 talsins.
Norrænar
bókmenntir
UNNUR Sólrún Bragadóttir sendi
frá sér fyrstu ljóðabók sína 1971, Er á
þetta lítandi? Síðan varð hlé hjá henni
í tuttugu ár en síðan hefur hún látið
heyra frá sér.
Brjóstvasaljóð hennar, á íslensku
og ensku, er líka á Netinu.
Hvernig yrkir skáldið um ljóðið?
Má fá svör við því í eftirfarandi línum:
dropar
fylltu laufskálar
regnið úr augum mínum
villtur skógurinn í brjósti mér
en ljóðið
ljóðið varst
þú
Unnur Sólrún yrkir yfirleitt örstutt
ljóð og nær góðum árangri með þeim.
Til dæmis má nefna Söknuð sem er
aðeins fimm línur. Það fjallar um tár
sem ljóðmælandinn fann við sjóinn
sem einhver hafði skilið eftir handa
honum til að gráta.
Ljóðin eru afar varkár í tjáningu og
þess gætt vel að sóa ekki orðum.
Lengri ljóð eru þó í bókinni og í
þeim brýst veruleikinn fram eins og í
Í Vestmannaeyjum. Þar er hermt frá
því að Kristur kom til þessarar eyju í
arabískum eyðimerkurklæðum
(hvernig líta þau annars út?)
Kristur er útlendingur sem fólk
virðir fyrir sér en hann dró þó ein-
hverja fiska um ævina: „skyldi hann
eygja lausn á atvinnuleysinu / skyldi
hann eiga góð ráð handa / frystiiðn-
aðinum / gæti hann kennt þeim að
sigla / milli skers og báru“.
Í lengri ljóðunum, við má bæta Sér-
skóli á eldfelli, verður skáldið skor-
inort enda mikið niðri fyrir.
Styttri ljóðin eru eins konar meira-
prófsskírteini Unnar Sólrúnar.
Ensk útgáfa ljóðanna er ekki til
umræðu hér.
Brjóstvas-
inn talar
BÆKUR
Ljóð
eftir Unni Sólrúnu Bragadóttur. Marg-
miðlun Sigurjóns & Jóhannesar prentaði.
37 síður – Neðanjarðarútgáfa 2003.
BRJÓSTVASALJÓÐ
Jóhann Hjálmarsson
♦ ♦ ♦
FÉLAG skólasafnskennara hefur
tilnefnt Kristínu Steinsdóttur rit-
höfund til Norrænu barna-
bókaverðlaunanna fyrir bókina
Engil í Vesturbænum og rithöfund-
arferil hennar.
Árlega veita félög skólasafns-
kennara á Norðurlöndunum rithöf-
undum viðurkenningu fyrir verk
þeirra ætluð börnum. Verðlaunin í
ár verða afhent á ráðstefnu skóla-
safnskennara sem haldin verður í
Stavanger í Noregi í sumar.
Frá hinum Norðurlöndunum eru
tilnefnd: Anders Johansen, Dan-
mörku, Mauri Kunnas, Finnlandi,
Sólrun Michelsen, Færeyjum, Tor
Fretheim, Noregi, og Maj Bylock,
Svíþjóð.
Norrænu barnabókaverðlaunin
hafa verið veitt frá árinu 1985 og
hefur einn íslenskur höfundur hlot-
ið þau, Guðrún Helgadóttir, árið
1992.
Norrænu barnabókaverðlaunin afhent í sumar
Kristín
Steinsdóttir
tilnefnd TVEIR styrkir voru veittir úr
minningarsjóði Helgu Guðmunds-
dóttur, en í september 2001 var
stofnaður minningarsjóður í Tón-
listarskóla Hafnarfjarðar um
Helgu. Að þessu sinni hlýtur
Bryndís Snorradóttir styrk, en
hún mun í sumar sækja námskeið í
Noregi í altflautuleik og barokk-
túlkun. Skólalúðrasveitin hlýtur
hinn styrkinn.
Í sumar heldur sveitin í tón-
leikaferð til Þýskalands og munu
bæjarstjóri og aðstoðarskólastjóri
Tónlistarskólans verða með í ferð-
inni.
Styrkveit-
ing úr minn-
ingarsjóði