Morgunblaðið - 22.06.2003, Page 10

10 SUNNUDAGUR 22. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
F
ÁIR rithöfundar hafa
notað sinn heimabæ,
hús hans og íbúa,
eins rækilega sem
vettvang ódauðlegra
skáldverka og Will-
iam Heinesen. Það
líður ábyggilega
fleirum en mér eins og pílagrími á
helgri jörð þegar gengið er um
gamla bæjarhlutann í Þórshöfn í
Færeyjum. Og þegar ég stend
frammi fyrir húsinu „Í Tranti“ færi
ég mig ósjálfrátt aðeins aftur, bæði
minnist ég Fínu í Tranti sem hafði á
valdi sínu að „forhexa“ fólk og eins
fer hrollur um mann í sólskininu að
hugsa um pestarholuna í garði Fínu,
sem sagt var að líkum þeirra sem
dóu í svartadauða hefði verið kastað
í. Sumir sögðu jafnvel að í holum
stönglum hvanna úr garðinum væru
stundum dauðs manns fingur, en sú
ágæta kona Fína lifði af að selja
grænmeti meðan hún prýddi Þórs-
höfn með tilvist sinni og dóttur sinn-
ar „Rósadúkkunnar“, sem var með
kinnar eins og rifsber og græn augu
eins og stikilsber.
Ég hef orð á þessum hrolli við kon-
una við hlið mér, Jóhönnu Trausta-
dóttur, sem er menntaður leiðsögu-
maður sem býr í Þórshöfn og gengur
þar undir nafninu Hanna Paulsen.
„Ég skal taka úr þér hrollinn með
kaffisopa, gakktu með mér heim til
mín,“ segir Jóhanna hlæjandi. Svo
góðu boði er ekki hægt að hafna, auk
þess hef ég í bakþönkunum að heyra
meira um hvernig skattstofustarfs-
konunni Jóhönnu Traustadóttur var
umbreytt í leiðsögumanninn Hönnu
Paulsen. – Ég hef grun um að sú
saga hefði skipað leiðsögumanninum
mínum í raðir sögupersóna Heine-
sen, hefði hann ekki að mestu verið
hættur skriftum þegar þeir atburðir
urðu.
Jóhanna býr í fallegu húsi sem
maður hennar Sjúrður Paulsen
reisti, en hann er smiður að mennt og
að auki með kennararéttindi, hann
kenndi lengi smíðar við Kennarahá-
skólann í Þórshöfn.
„Hefði hann ekki verið kennari
hefðum við kannski aldrei hist,“ seg-
ir Jóhanna og býður mér til stofu,
þar sem ýmsir fallegir munir setja
svip á umhverfið.
„Ég ákvað að taka tillit til þess að
við vorum bæði „fólk með fortíð“
þegar við rugluðum saman reytum
fyrir um tuttugu árum og skapa
heimilið úr því sem við áttum hvort
um sig, blanda því saman,“ segir
hún.
Þetta hefur tekist vel hjá henni.
T.d. eru heimasmíðaðir lampar
Sjúrðar og saumaborð sem hann
spónlagði sjálfur í góðu samræmi við
stólana og myndirnar sem komu frá
Reykjavík. Myndin fyrir ofan sófann
var þó að koma á heimaslóðir þegar
hún komst á vegg í Færeyjum. „Hún
hékk alltaf á vegg á heimili foreldra
minna á Eiríksgötu 6 þegar ég var að
alast upp, en hún er færeysk. Ömmu-
bróðir minn, Jógvan Waagstein, mál-
aði hana, hann bjó í Þórshöfn en var
ættaður úr Klakksvík eins og móðir
mín María Súsanna Petersen. For-
eldrar mínir voru gefin saman í
Klakksvík 1921 en þau kynntust þeg-
ar þau voru bæði námsfólk í Kaup-
mannahöfn, mamma fór fyrst á „hus-
holdnings“-skóla en svo í kvöldnám í
verslunarskóla en faðir minn,
Trausti Ólafsson, var að lesa efna-
verkfræði við Háskólann í Kaup-
mannahöfn,“ segir Jóhanna.
Meðan hún er að sækja Neskaffi í
dönsku kaffibollana, sem merktir
eru B&G, segir hún mér hlæjandi frá
frænku sinni sem hélt að nafngiftin
Neskaffi væri dregið af því að kaffið
hefði fengist úti á Seltjarnarnesi.
Ég nota tækifærið meðan Jóhanna
er í eldhúsinu til að líta á manna-
myndir á veggjum heimilisins. Mér
verður starsýnt á mynd af fjölskyldu,
ungum hjónum með þrjá drengi, öll á
færeyskum þjóðbúningum.
Hræðilegt slys
„Þetta er Sjúrður og fyrri kona
hans með syni sína,“ segir Jóhanna
blátt áfram þegar hún sér hvaða
mynd ég er að horfa á.
Þegar myndin var tekin af fjöl-
skyldunni voru sem betur fer öllum
hulin hörmuleg örlög hinnar ungu
konu og yngri drengjanna tveggja.
Þegar fjölskyldan var að fara til
jólagjafakaupa um miðjan áttunda
áratuginn missti konan stjórn á bíln-
um.
„Líklega hefur hún fest fótinn,
hún var á töfflum, og því ekki náð að
bremsa í tíma, það varð hræðilegt
slys, bíllinn rann fram af höfninni við
Eystrivog og konan og drengir litlu
drukknuðu en Sjúrði tókst að komast
út úr bílnum og ná í hjálp. Það tókst
að bjarga lífi elsta sonarins,“ segir
Jóhanna.
„Það er ótrúlegt að fólk skuli geta
náð sér eftir svo hræðilegt áfall,
Sjúrður er gæddur miklu sálarþreki,
það kom vel fram þegar svo mjög
reyndi á hann,“ heldur Jóhanna
áfram.
Sjúrður fór að kenna eftir áramót-
in, en slysið varð í desember, og í ell-
efu ár bjó hann ásamt syninum
Klæmint Eli í húsinu, áður en Jó-
hanna kom til sögunnar í lífi þeirra
feðga. Til að svo mætti verða þurftu
örlögin að spinna sinn vef af mikilli
list.
Þess má geta að Sjúrður sagði frá
þessari lífsreynslu sinni í viðtali við
Rás 2 í Færeyjum en viðtalsþættirn-
ir við hann urðu alls fimm.
„Þeir fjölluðu um heilmargt annað
en fyrrgreinda lífsreynslu Sjúrðar,
hann er maður fróður og sérlega vel
máli farinn,“ segir Jóhanna.
En hvernig skyldi aðdragandinn
hafa verið að því að Jóhanna
Traustadóttir, starfsmaður á Skatt-
stofu Reykjavíkur, giftist til Fær-
eyja og starfar nú sem leiðsögumað-
ur þar?
„Fyrir röð tilviljanna eða kannski
voru það örlög, hvað veit ég?“ svarar
hún.
Ég var í saumaklúbbi með mér
talsvert eldri konum í Reykjavík.
Þær voru allar kennarar, ein þeirra
var Unnur Kolbeinsdóttir sem
kenndi með mér í Hlíðaskóla í nokk-
ur ár. Saumaklúbburinn hittist jafn-
aðarlega og borðaði saman kvöld-
verð. Í einum klúbbnum fóru
konurnar að tala um að fyrir dyrum
stæði menningarlegt námskeiðs-
ferðalag til Færeyja
„Af hverju ferð þú ekki bara til
Færeyja?“ sögðu þær við mig, en
engin þeirra ætlaði þó í ferðina.
„Hvað, – ég er löngu hætt að
kenna og fresturinn til að sækja um
útrunninn,“ svaraði ég. En ég
hringdi samt og tókst að komast í
hópinn sem fór.
Færeyjar, frændþjóð
okkar Íslendinga, eiga sér
merka sögu, ekki síst
hefur William Heinesen
borið hróður þeirra víða.
Jóhanna Traustadóttir er
leiðsögumaður í Færeyj-
um. Jóhanna segir hér
Guðrúnu Guðlaugsdóttur
frá aðdraganda þess að
hún giftist til Færeyja
og hóf þar störf sem
leiðsögumaður, í bland
við margt fleira.
Morgunblaðið/Guðrún Guðlaugsdóttir
Morgunblaðið/RAX
Tindhólmur við Vogey í Færeyjum, séður frá Bö. „Grúsk mitt vegna leiðsögumannsstarfsins hefur orðið til þess að færa mig nærri sögu Færeyja og bókmenntum
þeirra. Ég hef mikið dálæti á bókum Heinesens og líka myndum hans,“ segir Jóhanna.
Kraumandi sögur
Hús Fínu, Í Tranti, sem William Heinesen gerði ódauðlega í skáldverki
sínu. En Fína hafði á valdi sínu að „forhexa“ fólk.
Jóhanna Traustadóttir og Sjúrður Paulsen í færeyskum þjóðbúningum, Jóhanna erfði
sinn búning eftir færeyska vinkonu móður sinnar.