Morgunblaðið - 22.06.2003, Side 23

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. JÚNÍ 2003 23
Með AVIS kemst þú lengra
Pantaðu AVIS bílinn áður en þú
leggur af stað – Það borgar sig
Hringdu til AVIS í síma 591-4000
AVIS Knarrarvogi 2 – 104 Reykjavík – Sími 591 4000
Fax 591 4040 – Netfang avis@avis.is
Innifalið í verði er ótakmarkaður akstur, trygging,
vsk. og flugvallargjald. (Verð miðast við
lágmarksleigu 7 daga). Ekkert bókunargjald.
Bretland kr. 2.800,- á dag m.v. A flokk
Danmörk kr. 3.200,- á dag m.v. A flokk
www.avis.is
Við
gerum
betur
Hefur þú áhuga á
alþjóðlegri menntun?
Ef svo er þá býður Erhvervsakademi Syd í Danmörku
upp á 6 námsleiðir, þar sem námið fer fram á ensku
Lesið meira á: http://www.erhvervsakademierne.dk
Frekari upplýsingar:
Mogens Nielsen, námsráðgjafi, í síma: +45 74 12 42 42
Mailto: mn@eucsyd.dk
• Tölvufræði
• Tískuhönnun
• Upplýsinga- og
rafeindafræði
• Framleiðslufræði
• Markaðsfræði
• Grafísk hönnun
• Námið er íslenskum ríkisborgurum að kostnaðarlausu, svo að þú þarft
aðeins að standa straum af fæði og og húsnæði.
• Við ábyrgjumst að þú fáir húsnæði (verð um það bil 1.500 d.kr. pr. mánuð).
• Þér stendur til boða áframhaldandi nám í Englandi og Bandaríkjunum.
• Þér gefst kostur á að stunda íþróttir hjá íþróttafélögum bæjarins.
• Þú kemur til með að búa í nálægð við skóg og strönd.
• Námið er lánshæft hjá LÍN.
Við bjóðum eftirtaldar greinar í iðnfræði:
Skógarhlíð 18, sími 595 1000.
www.heimsferdir.is
Tryggðu þér
síðustu sætin í þessa spennandi sérferð
með Ásu Maríu Valdimarsdóttur, um
fegurstu staði Slóveníu og Ítalíu í einni
ferð. Beint flug til Verona og þaðan
haldið til hins fagra Bled vatns í
Slóveníu. Ljúbljana, Porotoroz, Lipica
og endað í Mantova á Ítalíu. Glæsileg
ferð í stórkostlegri
náttúrufegurð.
Munið Mastercard
ferðaávísunina
Verð kr. 99.450
Sjá nánar í sérbæklingi Heimsferða.
Aðrar ferðir
• Perlur Ítalíu 5.-19. ágúst
Fjölbreytt ferð um leyndar og lýsandi
perlur Ítalíu.
Bologna - Ravenna - Róm - Napoli -
Sorrento - Fasano
Fararstjóri: Ólafur Gíslason.
• Dónársigling 27. ágúst-8. sept.
Dásamleg 7 daga sigling og dvöl við
Gardavatn og í Austurríki.
Fararstjóri: Lilja Hilmarsdóttir.
• Gönguferð í Toscana 2.-9. sept.
7 daga draumaferð íslenska
fjallamannsins.
Fararstjóri: Einar Garibaldi Eiríksson.
8 sæti laus
Sérferð um
Ítalíu og
Slóveníu
16.–28. júlí
Frumvarp til laga um réttstarfsmanna til uppfinn-inga verður væntanlegalagt fyrir Alþingi í haust. Íþví verður kveðið á um að
starfsmenn eigi rétt til uppfinninga
sinna, en þeir skuli framselja þann
rétt til atvinnurekenda gegn sann-
gjörnu gjaldi. Hingað til hefur starfs-
mönnum ekki borið skylda til að
framselja þennan rétt sinn. Háskóli
Íslands hefur hins vegar nýverið sett
á laggirnar hugverkanefnd, sem get-
ur samið við starfsmenn Háskólans
og Landspítala-háskólasjúkrahúss
um aðstoð við hagnýtingu uppfinn-
inga eða uppgötvana þeirra, gegn
hlutdeild í hugsanlegum arði af þeim.
Slíkt fyrirkomulag tíðkast við háskóla
víða um heim.
Fyrir skömmu hélt Carl E. Gul-
brandsen, forstjóri Rannsóknasjóðs
Wisconsin-háskóla, erindi í Háskóla
Íslands þar sem hann kynnti sjóðinn
sem ber heitið Wisconsin Alumni
Research Foundation, eða WARF.
Hlutverk WARF er að aðstoða við
hagnýtingu þeirra uppgötvana sem
gerðar eru innan háskólans. WARF
hefur starfað í 78 ár og náð miklum
árangri, vísindamönnum, rannsókn-
arstofum og háskólanum til hagsbóta.
Vísindamenn háskólans hafa vísað
rúmlega þrjú þúsund uppgötvunum
sínum til stofnunarinnar, sem aðstoð-
ar þá við að öðlast einkaleyfi, stofna
fyrirtæki og koma vöru sinni á mark-
að. Alls eru einkaleyfin, sem WARF
hefur aðstoðað við að fá, orðin 1.700
talsins. Þessi markvissa markaðs-
setning hugvits háskólamannanna
hefur alls skilað háskólanum um 665
milljón dollurum, eða um 48 milljörð-
um króna. Sú upphæð hefur að mestu
runnið til að fjármagna frekari rann-
sóknir. Nú renna um 300 til 350 millj-
ónir króna til háskólans frá WARF á
ári hverju.
Gulbrandsen sagði að upphaf
stofnunarinnar mætti rekja til fram-
sýni Harry G. Steenbock, prófessors
við skólann. Árið 1924 voru Steen-
bock boðnir 900.000 dollarar fyrir að
gefa eftir einkaleyfi á þeirri uppgötv-
un sinni, að sólarljós yki D-vítamín í
kornmeti. Steenbock féll ekki í
freistni, heldur kallaði til nokkra fyrr-
verandi nemendur við háskólann,
stofnaði WARF og veitti stofnuninni
umráð yfir þessari uppgötvun sinni.
Uppgötvunin hefur síðan skilað há-
skólanum mörgum milljónum dollara
í tekjur.
Á hverju ári er um 350 uppgötv-
unum innan háskólans vísað til
WARF. Um 60% þeirra eru metin
hæf til einkaleyfis. WARF semur við
fjölmörg fyrirtæki, sem hagnýta sér
vinnu vísindamanna við Wisconsin-
háskóla, ríflega þrjú hundruð vísinda-
menn við háskólann fá þóknun vegna
uppgötvana sinna árlega og háskól-
inn fær rannsóknarfé. Raunar skipt-
ist það fé, sem fæst vegna hagnýt-
ingar uppgötvana, eftir ákveðnum
reglum á milli þess vísindamanns,
sem uppgötvunina gerði, rannsóknar-
stofu hans og háskólans sjálfs. Hlutur
vísindamannsins sjálfs fer stiglækk-
andi eftir því sem upphæðirnar verða
hærri. Reglur sem þessar eru í gildi
við fjölmarga bandaríska háskóla.
WARF tekur gjarnan þátt í að
setja á fót fyrirtæki til að hagnýta
uppgötvanir háskólamanna. Eitt
þeirra fyrirtækja, sem WARF hefur
stutt með þessum hætti, er Nimble-
Gen Systems í Reykjavík, en fjallað
var um það í grein í Morgunblaðinu
25. maí sl.
Þá stofnaði WARF og er eini eig-
andi WiCell-rannsóknarstofunnar,
sem er stýrt af James Thomson,
helsta frumkvöðli á sviði fósturstofn-
frumurannsókna. Ein ástæða þess að
tekinn var sá kostur að stofna einka-
rannsóknarstofu á þessu sviði var sú,
að bandarísk lög takmarka mjög
rannsóknir á fósturstofnfrumum fyr-
ir opinbert fé.
Hugverkanefnd HÍ og LSH
Hér á landi hefur verið sett á lagg-
irnar hugverkanefnd Háskóla Ís-
lands, en í henni eiga sæti tveir
fulltrúar Háskólans og fulltrúi frá
Landspítala-háskólasjúkrahúsi.
Fram til þessa hefur sú regla verið í
gildi, og gildir raunar þar til frum-
varp um rétt starfsmanna til uppfinn-
inga verður að lögum, að kennarar og
aðrir starfsmenn Háskólans hafa
sjálfir átt rétt á uppfinningum sínum,
en þeir hafa þá að sama skapi þurft að
kanna sjálfir hvort möguleikar væru
til hagnýtingar hugverkanna, sækja
um einkaleyfi, stofna fyrirtæki eða
gera leyfissamninga.
Með stofnun hugverkanefndarinn-
ar er fyrirhugað að HÍ og LSH bjóði
upp á fjárhagslegan stuðning og að-
stoð gegn hlutdeild í mögulegum arði
af hagnýtingu uppfinningar. Ef hug-
verkið skilar tekjum er gert ráð fyrir
að starfsmaður, eða starfsmenn, fái
þriðjung tekna, viðkomandi stofnun,
þ.e. HÍ eða LSH, haldi eftir þriðjungi
til almennrar uppbyggingar á að-
stöðu fyrir rannsóknir og þriðjungur
renni í rannsóknarsjóði stofnananna.
Þessi regla er leiðbeinandi, en samið
er um skiptingu mögulegs arðs í öll-
um tilvikum, m.a. út frá því hvað hver
samningsaðili um sig hefur lagt til
verkefnisins.
Skylt að framselja rétt
Væntanlegt frumvarp til laga um
rétt starfsmanna til uppfinninga tek-
ur til allra uppfinninga starfsmanna,
hjá einkafyrirtækjum og opinberum
aðilum, til dæmis háskólum og opin-
berum rannsóknarstofnunum. Verði
frumvarpið að lögum er aðalreglan
sem fyrr sú, að starfsmaður á rétt til
uppfinningar, en honum er hins vegar
skylt að framselja þann rétt til at-
vinnurekandans, gegn sanngjörnu
endurgjaldi. Atvinnurekandi hefur
ákveðinn tíma til að taka afstöðu til
þess hvort hann vill taka þann rétt til
sín eða ekki.
Þegar vinna við frumvarpið hófst
var gert ráð fyrir að sett yrðu tvenn
lög, önnur almenns eðlis og hin um
starfsmenn háskóla, eins og raunin er
í Danmörku. Fallið var frá því fyr-
irkomulagi og ákveðið að leggja fram
eitt frumvarp, sem næði til beggja at-
riða.
Jón Ögmundur Þormóðsson, skrif-
stofustjóri í iðnaðarráðuneytinu, seg-
ir að í frumvarpinu sé ekki tekið beint
á því hvernig samið skuli við starfs-
menn um endurgjald fyrir uppfinn-
ingar. „Hins vegar er vísað til þess
hvernig slíkum samningum hefur
verið háttað hér á landi, til dæmis hjá
Iðntæknistofnun, þar sem þriðjunga-
skipting er í gildi.“
Þriðjungaskiptingin, sem Jón Ög-
mundur nefnir, er hin sama og Há-
skóli Íslands hefur miðað við í starfi
hugverkanefndar.
Jón Ögmundur segir að þær raddir
hafi heyrst, að starfsmenn yrðu verr
settir en nú, yrði þetta frumvarp að
lögum, því núna ættu þeir fullan rétt
til uppfinninga sinna samkvæmt
einkaleyfalögum frá 1991, en geti
samið um að framselja þann rétt.
„Þetta er ekki svo einfalt, því í at-
hugasemdum með þeim lögum var
tekið fram að með þeim væri ekki tek-
in afstaða til uppfinninga starfs-
manna. Núna er verið að gera rétt-
arstöðu starfsmanna skýrari og
væntanlega sanngjarnari, sérstak-
lega hvað varðar opinbera starfs-
menn sem starfa hjá háskólum og
rannsóknarstofnunum þar sem þeir
hafa nýtt aðstöðu hins opinbera og
notið styrkja. Það má líka ætla að
þessar stofnanir myndu beita sér
meira og aðstoða menn við að fá
einkaleyfi, njóti þær sjálfar arðs af
þeim að hluta.“
Nú er beðið eftir athugasemdum
umsagnaraðila við frumvarpið, en
stefnt er að því að leggja það fram á
haustþingi.
Hagnýting hugverka
Frumvarp til laga um rétt
starfsmanna til uppfinninga
skyldar þá til að framselja
rétt sinn til atvinnurekenda,
gegn þóknun. Ragnhildur
Sverrisdóttir kynnti sér
þessar hugmyndir, starf
hugverkanefndar HÍ og
Rannsóknasjóðs Wisconsin-
háskóla, þar sem hagnýting
hugverka hefur skilað há-
skólanum háum fjárhæðum
til rannsókna.
Hugsuðir gera uppgötvanir og finna ýmislegt upp. Hagnýting hugvits þeirra
getur skilað miklum arði. Hugsuðurinn á myndinni er hinn eini sanni, sem
Auguste Rodin myndhöggvari gerði ódauðlegan.
rsv@mbl.is