Morgunblaðið - 24.06.2003, Blaðsíða 21

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. JÚNÍ 2003 21
FÉLAG íslenskra leikara afhenti
Þjóðleikhúsinu nýverið ljósmynd
af Rúrik Haraldssyni leikara, en
hann lést í janúar á þessu ári.
Ljósmyndin er gefin í minningu
Rúriks, en hann var einn af helstu
leikurum Þjóðleikhússins um
langt árabil. Á myndinni er Rúrik
í hlutverki prófessors Henry
Higgins í My Fair Lady, en verkið
var frumsýnt í Þjóðleikhúsinu í
mars 1962. Stefán Baldursson
Þjóðleikhússtjóri tók við gjöfinni
af Eddu Þórarinsdóttur fyrrver-
andi formanni FÍL, en Randver
Þorláksson núverandi formaður
félagsins og aðrir stjórnarmenn
þess voru viðstaddir athöfnina.
Randver segir að félaginu hafi
þótt tilhlýðilegt að heiðra einn
fremsta leikara þjóðarinnar með
þessari gjöf, en myndin verður
hengd upp á viðeigandi stað í
Þjóðleikhúsinu. „Okkur fannst
þetta falleg mynd af Rúrik,“ segir
Randver, „og þetta var eitt vin-
sælasta hlutverk hans og jafn-
framt eitt vinsælasta verk sem
Þjóðleikhúsið hefur sett upp. Rú-
rik þótti með afbrigðum góður í
hlutverki prófessors Henry Higg-
ins.“
Minning
Rúriks
heiðruð
Morgunblaðið/Jim Smart
Edda Þórarinsdóttir, fyrrverandi formaður Félags íslenskra leikara,
Randver Þorláksson, núverandi formaður þess, og Stefán Baldursson
Þjóðleikhússtjóri með ljósmyndina af Rúrik Haraldssyni.
G
ÍTARLEIKARARNIR
Eric Lammers og Þór-
ólfur Stefánsson halda
tónleika í Listasafni Sig-
urjóns Ólafsssonar í kvöld kl. 20:30.
Þetta eru fyrstu tónleikarnir af fjór-
um sem þeir halda hér á landi í sum-
ar, en auk tónleikanna í Sigurjóns-
safni munu þeir spila í Hafnarborg,
Ketilshúsinu í tengslum við lista-
sumar á Akureyri og á Þjóðlagahá-
tíðinni á Siglufirði. Eric og Þórólfur
starfa báðir í Svíþjóð og stofnuðu
dúettinn Duo Campanas 2001 eftir
að hafa kynnst á sumarhátíð fyrir
gítarleikara í Svíþjóð. Spurðir um
nafnið segja Eric og Þórólfur það
vísa til gítarverksins Campañas del
Alba eftir Eduardo Sainz de la Maza
sem er einmitt í miklu uppáhaldi hjá
þeim báðum. Á síðustu þremur ár-
um hafa þeir komið fram á ýmsum
menningarhátíðum í Svíþjóð, en
hafa auk þess lagt land undir fót og
spilað í Danmörku og á Spáni.
Spurður um efnisval kvöldsins
svarar Þórólfur því til að hann hafi
lengi dreymt um að flytja dúettana
sem tónleikarnir hefjast og lýkur á.
„Þegar ég hitti Eric var mig búið að
dreyma um það í tíu ár að fá tæki-
færi til þess að flytja þessa tvo dú-
etta, því þeir eru uppáhaldsverkin
mín,“ segir Þórólfur en tekur fram
að þau séu afar sjaldan spiluð þrátt
fyrir vinsældir þeirra enda þykja
þau bæði tæknilega og tónlistarlega
krefjandi fyrir flytjendur þó þau séu
afar aðgengileg fyrir áheyrendur.
Þetta eru verkin Tonadilla para dos
guitarras eftir Joaquin Rodrigo og
Sonatina Canonica pour deux guit-
ares eftir Mario Castelnuovo-
Tedesco, en bæði verkin voru upp-
haflega samin fyrir eitt frægasta
gítarpar heimsins, frönsku hjónin
Alexandre Lagoya og Ida Presti.
„Þau höfðu mikil áhrif innan gít-
arheimsins því þau byrjuðu með
þetta form, þ.e. að spila dúetta á tvo
gítara og í framhaldinu fóru tón-
skáld að semja sérstaklega fyrir
þau,“ segir Þórólfur. „En Ida þótti
einn besti gítarleikari sem uppi hef-
ur verið,“ bætir Eric við. „Rodrigo
er eitt þekktasta gítartónskáldið, en
verk hans fyrir tvo gítara heyrast
því miður alltof sjaldan þó þau séu
með því besta sem hann hefur sam-
ið,“ segir Þórólfur.
Auk fyrrnefndra verka munu þeir
Eric og Þórólfur frumflytja nýtt
verk eftir Þorkel Atlason fyrir tvo
gítara, sem nefnist Sonata in Re.
„Þorkell tók afar vel í það að skrifa
fyrir okkur verk þegar við leituðum
til hans. Hann þekkir gítarinn afar
vel, því hann lauk burtfararprófi á
gítar áður en hann snéri sér að tón-
smíðum, en hann lauk námi í tón-
smíðum frá Rotterdam,“ segir Þór-
ólfur og heldur áfram: „Við veittum
því strax athygli með verkið hans
hversu vel gekk að spila það á gít-
arinn enda þekkir tónskáldið hljóð-
færið og alla möguleika þess afar
vel,“ segir Þórólfur. Í verkinu sækir
Þorkell sérstaklega í gamla, ís-
lenska þjóðlagahefð og notast þann-
ig mikið við fer- og fimmundir auk
þess að vinna með kirkjutóntegund-
irnar. „Hann skrifar í mjög knöpp-
um stíl,“ segir Eric og er mjög
ánægður með verkið. „Það er auð-
vitað alveg einstök tilfinning að fá
að frumflytja nýtt verk, sérstaklega
þegar það er gott,“ segir Eric og
bætir því við að sér finnist óneit-
anlega mun meira spennandi að
frumflytja verk. Þórólfur tekur und-
ir þessi orð og bendir á hversu
ánægjulegt það hafi verið við und-
irbúning verksins að eiga kost á því
að ræða við tónskáldið og heyra
hugmyndir hans um flutning þess.
„En ég reyni nú alltaf að hugsa um
öll verk, sama frá hvaða tímum þau
eru, eins og þau séu ný. Ég reyni að
gleyma öllu sem áður hefur verið
gert við þau, því oft getur maður
lent í að eiga við alls konar hefðir
um hvernig eigi að flytja verkið sem
eru bæði réttar og rangar,“ segir
Þórólfur.
Fjórða tónskáldið sem á efni á
tónleikunum er Enrique Granados,
en verkin tvö sem flutt verða í kvöld,
Danza Espagnola no.2, Oriental og
Intermedio, voru ekki upphaflega
skrifuð fyrir gítara heldur um-
skrifuð. Að mati Þórólfs eru hér um
afar góðar umskrifanir að ræða sem
unnar voru með fullri vitund og
samþykki höfundar. Aðspurður
hvort erfitt sé að finna góð verk fyr-
ir tvo gítara svarar Eric því til að
það geti verið snúið. „Auðvitað eru
til afar góð verk, t.d. frá Frakklandi
og Spáni en þau eru yfirleitt fremur
nútímaleg og kannski ekki mjög að-
gengileg fyrir venjulega áheyr-
endur,“ segir Eric. „Eitt aðalmark-
mið okkar er að draga fram í
dagsljósið góða dúetta fyrir gítara
auk þess að hvetja tónskáld til þess
að semja tónverk fyrir þessa hljóð-
færasamsetningu,“ segir Þórólfur
og bætir við að þeir Eric séu alltaf
með alla anga úti í leit að nýjum
verkum og séu einmitt í tengslum
við fleiri íslensk tónskáld.
Eric og Þórólfur áætla að fara í
upptökuver síðar á þessu ári til þess
að taka m.a. upp efnisskrána sem
þeir ætla spila hér á landi nú. Auk
þess munu þeir nú í haust spila á
vegum Ríkisútvarpsins í Svíþjóð þar
sem þeir verða listamenn vikunnar.
Gítardúettar í flutningi Duo Campanas í Listasafni Sigurjóns Ólafssonar
Tæknileg verk
og krefjandi
Morgunblaðið/Jim Smart
Eric Lammers og Þórólfur Stefánsson með gítarana á Laugarnestanga.
EDDA Snorra Sturlusonar er ný-
komin út á ensku í veglegri útgáfu
undir merkjum bókaforlagsins Guð-
rúnar. Textarnir í þessari útgáfu eru
í þýðingu Jean I. Young og komu
fyrst út í Cambridge árið 1954 undir
titlinum „The Prose Edda of Snorri
Sturluson“. Þess ber að geta að ekki
er hér um allan texta Snorra-Eddu
að ræða heldur veigamestu og
þekktustu hluta hennar.
Útgáfan er að sjálfsögðu fyrst og
fremst ætluð enskumælandi lesend-
um og er sem slík prýðileg kynning
á þeim forna arfi sem norræn bók-
menntahefð byggist á. Það sem ger-
ir þessa útgáfu eftirtektarverða er
þó ekki síður hinn myndræni hluti
hennar, en bókinni er augljóslega
ætlað að vekja athygli á þeim inn-
blæstri sem myndlistarmenn liðinna
alda og allt fram á okkar daga hafa
orðið fyrir af lestri þessara fornu
texta. Myndefnið og hönnun bókar-
innar er þess eðlis að hún fellur auð-
veldlega í flokk þeirra bóka sem á
enskri tungu eru oft nefndar „sófa-
borðsbækur“, þar sem þær eru í
stóru broti og ríkulega mynd-
skreyttar – tilvaldar til að handleika
yfir kaffibolla og þess eðlis að fólk
getur gripið niður í þær aftur og aft-
ur.
Myndefnið er mikið að vöxtum, í
bókinni eru 322 myndir eftir nærri
60 listamenn af jafnólíkum toga og
„Svisslendingurinn og rómantíski
klassíkerinn Johann Heinrich Fus-
eli, og nærri hundrað og fjörutíu ár-
um yngri samlandi hans, módernist-
inn Paul Klee“, eins og segir í
eftirmála Halldórs Björns Runólfs-
sonar að bókinni. Halldór bendir
jafnframt réttilega á gildi þess
hversu vítt sjónarhorn hefur ráðið
ríkjum við val myndefnisins þar sem
fulltrúar ólíkra landa, tímaskeiða og
stílbragða eiga verk í bókinni. Svo
fjölbreytilegt val hreyfir við ímynd-
unarafli lesandans og myndrænu
samspili þess við textann, í stað þess
að njörva það niður í stílbrigðum
einnar túlkunar og eins tíma eins og
oftast er þó siður. Formáli Vésteins
Ólasonar gerir einnig góða grein
fyrir uppruna textanna og því um-
hverfi sem þeir spruttu úr.
Þótt það komi okkur, sem hér höf-
um lifað með Snorra-Eddu í margar
aldir, hreint ekki á óvart hversu
tímalausa skírskotun þessir fornu
textar hafa er engu að síður eft-
irtektarvert að sjá í myndum þess-
arar bókar hversu sterkt þeir virð-
ast einnig höfða til erlendra
listamanna, ekki síður á seinni tím-
um. Verk þeirra Wassily Kandinsky,
Paul Klee og Anselm Kiefer eru afar
forvitnileg en sá síðastnefndi á
reyndar tvö verk í bókinni, auk þess
sem verk eftir hann prýðir kápuna.
Vinnubrögðin við útgáfuna eru til
fyrirmyndar; litgreining, prentun og
frágangur er með ágætum. Þetta er
því eiguleg bók sem er ekki síst
áhugaverð þar sem hún afhjúpar
með óvæntum hætti tengsl íslenskr-
ar menningar við umheiminn og sí-
kvika umbreytingu þeirra tengsla á
löngu tímaskeiði.
Myndræn tengsl við umheiminn
BÆKUR
Fornsögur/myndlist
Snorri Sturluson. 351 bls. Gudrun, 2003.
EDDA
Fríða Björk Ingvarsdóttir
EINNI stærstu glerráðstefnu
heims, GAS, var að ljúka í Seattle í
Bandaríkjunum en hún var nú hald-
in í 33. sinn. Gallerí Global Art
Venue í Seattle var einn af sam-
starfsaðilum ráðstefnunnar og hélt
sýningu m.a. á verkum Sørens S.
Larsens. Á sýningunni var minning
Sørens heiðruð en hann lést í bíl-
slysi 28. mars sl. og hafði þá gert
samning við galleríið. Hafði hann
sent á annan tug verka á sýn-
inguna. Ekkja Sørens, Sigrún Ó.
Einarsdóttir glerlistamaður, sótti
ráðstefnuna og hélt fyrirlestur um
Søren og verk hans.
Seattle er oft nefnd mekka glers-
ins í Bandaríkjunum, þar býr einn
þekktasti glerlistarmaður Banda-
ríkjanna, Dale Chihuly, en hann
sýndi á Kjarvalsstöðum árið 2000.
Söfn borgarinnar, gallerí og gler-
listamenn vöktu athygli á ráð-
stefnunni og fór ekki fram hjá nein-
um sem leið átti um borgina að
glerið var í brennidepli.
Heimasíða gallerísins er
www.artvenue@net.
Sørens
minnst í
Seattle
Sören S. Larsen: Örkin hans Nóa.
♦ ♦ ♦
Nýtt Plöntukort
Íslands er komið
út og lýsir öllum
helstu íslenskum
plöntum. Sýndar
eru 78 blóm-
plöntur ásamt út-
breiðslukortum og
upplýsingum um
blómgunartíma
þeirra, stærðir og
kjörlendi. Auk
þess eru sýndar myndir af helstu gró-
plöntum, grösum, þörungum, skófum
og sveppum.
Kortið byggist m.a. á Íslensku
plöntuhandbókinni eftir Hörð Krist-
insson, en vatnslitamyndirnar eru eft-
ir Jón Baldur Hlíðberg. Allar skýringar
eru á íslensku, ensku og þýsku.
Útgefandi er Mál og menning. Verð:
1.290 kr.
Plöntukort