Morgunblaðið - 15.08.2003, Blaðsíða 4

FRÉTTIR
4 FÖSTUDAGUR 15. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SJÁLFSTÆTT starfandi bæklun-
arlæknum sem hafa gert samning
við Tryggingastofnun ríkisins er
heimilt að vinna læknisverk fyrir
sjúkratryggða einstaklinga fyrir
utan samninginn gegn greiðslu frá
sjúklingnum og án þátttöku
Tryggingastofnunar gegn því að
sjúklingurinn óski þess sjálfur,
samkvæmt dómi Héraðsdóms
Reykjavíkur.
Læknarnir höfðuðu mál í kjölfar
harðra deilna um slíkar greiðslur
en stofnunin sakaði m.a. þrjá
bæklunarlækna um að hafa blekkt
sjúklinga til að greiða fyrir lækn-
isþjónustu.
Ágreiningurinn snerist einkum
um túlkun á ákvæði í samningi
milli Læknafélags Reykjavíkur,
fyrir hönd bæklunarlækna, og
Tryggingastofnunar frá 1998. Þar
er kveðið á um að lækni sé heimilt
að taka við greiðslu frá sjúklingi
án þess að Tryggingastofnun
greiði fyrir læknisverkið að hluta
eða í heild, óski sjúklingurinn eftir
því. Tryggingastofnun hélt því
fram að þetta væri undantekning-
arákvæði sem ætti aðeins við ef
sjúklingurinn þyrfti eða óskaði eft-
ir því að halda nafni sínu leyndu af
brýnum persónulegum ástæðum.
Þessu mótmæltu læknarnir og
sögðu samninginn ekki fela í sér
takmörkun á heimild lækna til að
taka að sér verk gegn greiðslu.
Fleiri rök en persónuvernd-
arsjónarmið
Í dómi Héraðsdóms Reykjavíkur
segir að við túlkun á hinu um-
deilda ákvæði sé óhjákvæmilegt að
taka tillit til aðdraganda þess að
það var sett en það mun eiga ræt-
ur sínar að rekja til samnings sem
gerður var milli Læknafélags
Reykjavíkur annars vegar og
Sjúkrasamlags Reykjavíkur og
Tryggingastofnunar hins vegar ár-
ið 1982. Í dómnum segir að ljóst sé
af fundargerðum og framburði
geðlæknis sem sat í samninga-
nefndinni árið 1982 að sjónarmið
um persónuvernd voru ekki einu
rökin fyrir því að ákvæðið var sett
í samninginn. Rök geðlæknisins
voru m.a. þau að það væri almenn-
ur réttur manns að vinna verk án
þess að þriðji aðili skipti sér af,
þess væru dæmi að sjúklingur
vildu ekki komast á skrár af neinu
tagi og að nútímafólk sætti sig
ekki við einokun í heilbrigðisþjón-
ustu fremur en á öðrum sviðum og
vildi geta keypt hærra verði aðra
vöru eða þjónustu væri hún til.
Í niðurstöðu héraðsdóms segir
að hvergi í samningnum sé kveðið
á um að persónuverndarsjónarmið
eigi eingöngu að ráða því hvort
læknar geti tekið við greiðslu og
því hafi sú túlkun ekki næga stoð.
Bæklunarlæknum verði því ekki
sett önnur takmörk fyrir því að
taka við greiðslu en að sjúkling-
urinn sjálfur óski slíkrar meðferð-
ar.
Dómkröfur bæklunarlækna voru
því teknar til greina og ríkinu gert
að greiða félaginu 400.000 krónur í
málskostnað. Hjörtur O. Aðal-
steinsson kvað upp dóminn. Ragn-
ar H. Hall hrl. flutti málið f.h.
læknanna en Eiríkur Elís Þorláks-
son hdl. var til varnar fyrir ríkið.
Héraðsdómur Reykjavíkur dæmir bæklunarlæknum í vil
Mega vinna læknisverk án
þátttöku Tryggingastofnunar
EF dómnum verður ekki áfrýjað
eða Hæstiréttur staðfestir þessa
niðurstöðu getur dómurinn breytt
mjög miklu fyrir okkur. Það er þó
erfitt að segja nákvæmlega til um
hverju hann muni breyta en það
þýðir þó að við getum unnið fyrir
fólk utan almannatryggingakerf-
isins ef fólk óskar eftir því og fólk
getur með því sloppið við bíðtíma
sem það lendir annars í,“ segir
Magnús Páll Albertsson bækl-
unarlæknir sem sat í samráðsnefnd
fyrir bæklunarlækna og Trygg-
ingastofnun um dóm Héraðsdóms
Reykjavíkur.
Magnús segir að dómurinn styrki
samningsstöðu læknanna umtals-
vert gagnvart Tryggingastofnun. Í
bili hafi dómurinn þó engin áhrif
því bæklunarlæknar og stofnunin
hafi gert samkomulag um að halda
friðinn þar til endanleg niðurstaða
fæst. Verði dómnum áfrýjað verði
því engin læknisverk unnin fyrir ut-
an samninginn við Trygginga-
stofnun. Eftirspurnin sé þó næg og
hjá langflestum bæklunarlæknum
sé nokkurra vikna biðtími eftir
skoðun. „Það er greinileg þörf fyrir
þjónustuna og hún fer ekki minnk-
andi,“ segir hann.
„Getur breytt mjög miklu“
KARL Steinar Guðnason, for-
stjóri Tryggingastofnunar rík-
isins, segir öruggt að dómnum
verði áfrýjað en fari svo að
Hæstiréttur staðfesti dóminn
hljóti löggjafarvaldið að grípa í
taumana. „Alþingi hlýtur að
bregðast við ef það á með þessum
hætti að breyta algjörlega sjúkra-
tryggingakerfinu á Íslandi. Þessi
dómur vegur að grundvelli al-
mannatrygginga.“ Búast megi við
því að aðrir læknar sæki sama
rétt og bæklunarlæknar virðast
hafa samkvæmt dómnum. „En
þetta er bara hálfleikur,“ segir
hann.
Karl Steinar segir að Trygg-
ingastofnun hafi litið svo á að
annað hvort starfi læknar sam-
kvæmt samningi við Trygg-
ingastofnun eða ekki. Þeir geti
ekki valið sér sjúklinga og tekið
af þeim hærra verð en Trygg-
ingastofnun hafi samið um. Með
dómnum sé vegið að þessum
grundvallarþætti í almannatrygg-
ingakerfinu. „Við lítum þetta
mjög alvarlegum augum,“ segir
hann. Afleiðingar dómsins yrðu
m.a. þær að efnaðir sjúklingar
gætu keypt sig fram fyrir bið-
raðir í heilbrigðiskerfinu.
Vegur að
grundvelli
almanna-
trygginga
Á SUÐUR-Götum í Mýrdal fæddist
í vikunni lítil og falleg lambgimb-
ur undan ánni Sósu. Þetta er frek-
ar óvenjulegur burðartími hjá
ánni því að sama daginn sem hún
bar voru eigendur hennar að
smala saman lömbum sem fæddust
á venjulegum sauðburði, til að
senda í sláturhús.
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
Sauðburður um miðjan ágúst
Fagradal. Morgunblaðið.
VERÐ á svínakjöti til bænda er aft-
ur á niðurleið og er verðið langt und-
ir framleiðslukostnaði. Verð á grísa-
kjöti til bænda er komið niður í 145
krónur á kíló hjá Sláturfélagi Suður-
lands og 135 krónur á kíló hjá Norð-
lenska. Steinþór Skúlason, forstjóri
SS, segist hafa vonast eftir að verðið
væri að þokast upp á við en þær von-
ir hafi ekki gengið eftir. Fyrirtækið
hafi því ákveðið að lækka verð til
bænda úr 165 krónum í 145 krónur í
síðustu viku.
„Við vorum að reyna að halda uppi
verði yfir markaðsverði í þeirri von
að það færi að sjá fyrir endann á
þessu ástandi. Staðan hefur hins
vegar ekkert batnað svo við tókum í
síðustu viku ákvörðun um að lækka
verðið,“ segir Steinþór.
Verð á svínakjöti hefur verið lágt
nokkuð lengi. Í mars í fyrra greiddi
SS bændum 220 krónur fyrir kílóið,
en ári síðar var verðið komið niður í
140 krónur. Þá greiddi Norðlenska
bændum 120 krónur. Í vor fór verðið
aðeins upp á við, en hefur núna lækk-
að aftur.
Offramboð á kjúklingum
Steinþór sagði að verð á kjúkling-
um hefði heldur þokast upp á við að
undanförnu. Það væri hins vegar enn
viðvarandi vandi í greininni. Offram-
boð væri enn á kjúklingum. Hluti af
framleiðslunni færi inn í frysti-
geymslur þar sem fyrir væru tals-
vert miklar birgðir.
Steinþór sagði að staða bænda og
afurðasölufyrirtækjanna væri því
erfið. „Það sem er í gangi er ekkert
annað en stórfelld rýrnun á eigin fé
vegna óskynsemi í fjárfestingum og
yfirkeyrslu á markaðinum. Það vilja
allir hagræða og lækka verð til
lengri tíma, en það verður að byggj-
ast á forsendum sem halda. Menn
gera það ekki í boði einhvers annars
sem fær ekki borgaða reikningana
sína.“

   

   
   

   

 

    

 !"#$#%


  


Verð á svínakjöti lækkar á ný
GEÐVEILUR í fornbókmenntunum
eru umfjöllunarefni Óttars Guð-
mundssonar geðlæknis á norrænu
geðlæknaþingi í Háskólabíói í dag.
Óttar hefur gert úttekt á umfjöll-
un fornbókmenntanna um geðsjúk-
dóma og hvað segir í sögunum um
geðsjúka og þunglynda.
Lítið um sturlun
í Íslendingasögunum
„Það sem maður sér þá fyrst og
fremst er að Íslendingasögur fjalla
mjög lítið um eiginlega geðsjúkdóma
eða sturlun heldur fjalla fyrst og
fremst um þunglyndi og allskonar
persónuleikaraskanir og önnur slík
vandamál.“ Óttar segir að í Lögbók-
unum; Grágás, Járnsíðu og Jónsbók,
megi hins vegar finna heila bálka um
geðveiki og það sem nefnt er „gæslu-
sótt“ og hvernig skuli bregðast við
henni. Þar er m.a. fjallað um hvort
geðveikir menn hafi arfsrétt og önn-
ur réttindi geðveikra, skyldur ætt-
ingja og hvernig hægt sé að leysa
upp hjónaband ef annar aðilinn verð-
ur geðveikur.
„Þegar við komum nær okkur í
tíma, t.d. í Biskupasögum, þá er þar
allt fullt af geðveiku fólki. […] Það
sem ég er að velta fyrir mér er af
hverju þetta stafi, af hverju er ekki
fjallað um þetta geðveika fólk í Ís-
lendingasögum og Sturlungu þegar
Lögbækurnar í raun vita mjög vel af
því. […] Er það vegna þess að það
eru einhverjir fordómar í gangi
gagnvart þessum einstaklingum og
þess vegna eru þeir ekki nefndir eða
fannst fólki ekki taka því að nefna
það? Eða að Íslendingasögurnar og
Sturlunga séu bara fyrst og fremst
höfðingjasögur og það sé bara verið
að segja sögur af höfðingjum og
hinni íslensku yfirstétt og þá nefni
maður bara ekki svona „vesalinga“.“
Þunglyndi Egils
Skallagrímssonar
Að sögn Óttars er fyrst og fremst
að finna í Íslendingasögunum merki
um mjög djúpt þunglyndi, eins og
þunglyndi Egils Skallagrímssonar
og mikið þunglyndi Oddnýjar Þor-
kelsdóttur sem sagt er frá í Bjarna
sögu Hítdælakappa. Í Heimskringlu
er saga af miklu þunglyndi sem einn
af hirðmönnum Eysteins Magnús-
sonar, Ívar Ingimundarson, leggst í
þegar hann er í ástarsorg.
Á þinginu í dag munu Jon Geir
Høyersten og Else Mundal frá Nor-
egi einnig fjalla um geðveilur á
Norðurlöndunum á miðöldum.
Geðveilur í forn-
bókmenntunum
Talið er að Egill Skallagrímsson
sem hér er á mynd frá 17. öld, hafi
glímt við þunglyndi.