Morgunblaðið - 17.08.2003, Side 23

M
ENNINGARNÓTT er
merkisviðburður í
Reykjavík. Heilmikill
kostnaður er við í hátíð-
ina. Mest fer þó í um-
gjörðina, ekki ólíkt og
þegar listamaður opnar
myndlistarsýningu í Listasafni Íslands eða
Listasafni Reykjavíkur. En þá sjá söfnin einmitt
um að greiða allan kostnað við umgjörðina, þ.e.
verktökum laun fyrir að koma salnum í stand
eftir síðustu sýningu, mála veggi og kannski
byggja nýja falska veggi, setja upp myndvarpa,
stilla lýsinguna o.s.fv.. Það þarf líka að greiða
fagmönnum fyrir að aðstoða við uppsetningu á
listaverkunum, listfræðingi fyrir að skrifa texta í
sýningarskrá og prentun kostar sitt. Ekki er vín-
ið ókeypis sem safnið býður gestum á opnun og
einhverjir fá kaup fyrir að
uppvarta. Stundum spilar
hljómsveit eða kammersveit
við opnun og er tekinn aur
fyrir það. Heill hellingur af
fólki fær laun vegna einnar
myndlistarsýningar, í raun allir sem koma að
gerð hennar nema sjálfur myndlistarmaðurinn.
Slíkt er sem sagt fyrirkomulagið á Menn-ingarnóttinni. Borgin heldur hátíðina,kynnir hana og kostar alla umgjörðina,en listamenn koma svo með afurðir sín-
ar, þakklátir borginni fyrir að skapa fyrir þá að-
stæður til að koma list sinni á framfæri. Það er
auðvitað eftirsóknarvert fyrir myndlistarmann
að vera með sýningu á Menningarnótt. Fjöldi
manna mætir á sýningar, oft fleiri þennan eina
dag en yfir heilt sýningartímabil. Sýningargestir
eru reyndar í mjög misjöfnu ástandi, en þeir
mæta allavega og skrifa í gestabókina til stað-
festingar á metaðsókn. Söfnin lokka líka til sín
mikinn fjölda manna með þéttri dagskrá af list-
viðburðum. Ómögulegt er þó að hafa eftirlit með
þessum fjölda á söfnunum og því hætta á
skemmdum á listaverkum.
Stærsti og dýrasti hluti hátíðarinnar hlýtur að
vera flugeldasýningin. Þá er milljónum króna
skotið í loftið og þær sprengdar fyrir framan þús-
undir agndofa áhorfenda. Aldrei er jafnflott flug-
eldasýning í Reykjavík og á Menningarnótt,
nema þá á gamlársvöld en það er ósanngjarn
samanburður. Flugeldasýningin markar líka
kaflaskil á hátíðinni. Fyrir suma þýðir hún lok
hennar en fyrir aðra merkir hún upphafið.
o.s.fv. E-pillupartí eru
vestræn og vanhugsuð
útgáfa af þessháttar
ritúölum og eru auðvitað
bönnuð. Alkóhól er eina
löglega vímuefnið á
Vesturlöndum og spilar
það mikilvæga rullu í ís-
lensku samfélagi og er
óspart notað við menn-
ingarlega ritúala. Eins
og áðurnefnd vímuefni þá virkar alkóhólið á
heilann. Það hefur samt áhrif á aðra hluta heil-
ans en t.d. ofskynjunarefnin. Þau loka fyrir boð-
skipti ýmissa hluta heilans og því myndast tóm
sem heilinn þarf að fylla í. Þá fara stöðvar heil-
ans sem aldrei hafa áður átt samskipti að tala
saman og breytist þá skynjunin á veru-
leikanum. Alkóhólið sljóvgar aftur á móti starf-
semi heilans. Það sljóvgar þó ekki tilfinningar
sem heilinn hefur getað stjórnað eða haldið
niðri og því brjótast þær út í móðursýki, van-
máttarkennd, kraftadellu og óstjórnlega
greddu.
Rétt tvær vikur eru liðnar síðan síðasti skipu-
lagði vímuritúallinn var haldinn hér á landi, þ.e.
verslunarmannahelgin. Þá halda Íslendingar út
í náttúruna og dvelja þar samfellt í þrjá daga til
að tengjast henni og finna frummanninn í sjálf-
um sér. Í frumstæðum samfélögum eru einnig
haldnir svona náttúruritúalar. Indjánar í Kan-
ada klífa kletta og liggja kyrrir á klettasyllum í
sólarhring eða svo og kyrja. Búddistar við Him-
alayafjöll gera slíkt hið sama, aðrir halda einir
út í eyðimörk og svo má lengi telja. Við höfum
þetta aðeins öðruvísi hér á landi. Við hópum
okkur saman á afmörkuðum stöðum í nátt-
úrunni og leyfum frummanninum að hlaupa
stjórnlaust um náttúruna með hjálp alkóhólsins.
Menningarnótt er annarskonar vímuritúall
en verslunarmannahelgin þar sem þátttak-
endur tengjast skapandi afurðum eigin menn-
ingar. Eftir miðnætti, þ.e. flugeldasýninguna,
heldur tónlistin þátttakendum ritúalsins við
efnið eins og raunin er með vímuritúala frum-
stæðra menningarsamfélaga. Þá dönsum við og
drekkum fram undir morgun og sleppum okkur
í trumbutaktinum. Og kannski, í eitt augnablik,
þegar heilinn er orðinn nógu sljór og tilfinning-
arnar hafa fundið sér farveg í öllu frelsinu sem
við höfum fundið í listinni og alkóhólinu, þá upp-
lifum við menningarlega samkennd. Þá fyrst
sjáum við hve nauðsynlegt það er að heiðra list-
ir okkar og menningu árlega með þessum hætti.
Menningarlegur vímuritúall
Blá hönd Shamans (Ayahuasquero) heldur á bita af Banesteriopsis
caapi sem m.a. er notað í menningarlegan vímuritúal í S-Ameríku.
AF LISTUM
eftir Jón B. K.
Ransu
Alkahól setur ávalt svip sinn á Menningarnóttina.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ísland er ekkert frábrugðið frumstæðummenningarsamfélögum þar sem vímuefnieru brúkuð við menningarlega ritúala.Norður-Ameríku-indjánar reyktu t.d. frið-
arpípu sem var ekkert annað en „haus“. Öldum
saman hafa ritúalar verið til í Mið-Ameríku sem
tengdir eru meskalíni eða Peyote-ofskynjunar-
kaktusi. Í Suður-Ameríku er það Ayahuasca-
jurtablandan og í Afríku hafa menn fundið ýms-
ar náttúruauðlindir sem koma mönnum í ann-
arlegt ástand, allt frá plöntum til hráka úr
froskum. Tónlist spilar jafnan lykilhlutverk í
ritúölum með vímuefnum. Oftast er það takt-
fastur trumbusláttur sem þátttakendur hrista
sig eftir og ferðast svo út úr líkama sínum, hitta
forfeður sína, anda skógarins, sitt innra dýr
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 2003 23
Nóatúni 4 • 105 Reykjavík • Sími 520 3000 • www.sminor.is
OD
DI
H
F

J
94
38
Allt að 50% afsláttur af innfelldum
halógenljósum. Fjöldi annarra sér-
tilboða, m.a. útiljós á mjög góðu verði.
Rýmum til fyrir nýjum vörum
í ljósadeild
ÁSGRÍMUR Ingi Arn-
grímsson hefur gef-
ið út ljóðabókina
Óðs manns kvæði
sem inniheldur 46
ljóð. Ásgrímur hefur
áður gefið út ljóða-
bókina Ljóðs
manns æði árið
2000 og einnig skrifaði hann leikþátt
um Jóhannes Kjarval sem fluttur var á
Borgarfirði eystra sumarið 2002.
Óðs manns kvæði er 51 bls., prent-
uð í Gutenberg, hönnuð af höfundi.
Ljóð
MYNDLISTARSÝNINGU
Geirþrúðar Finnbogadóttur
Hjörvar, The weight of
significance, í Galleríi
Dverg, Grundarstíg 21 í
Reykjavík, lýkur sunnudag-
inn 17. ágúst.
Sýningin er opin fimmtu-
dag til sunnudags kl. 17–
19.
Sýningu
lýkur