Morgunblaðið - 14.09.2003, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 14. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÍSLENDINGAR taka þátt í Evrópskrisamgönguviku dagana 16.–22. septem-ber. Tilgangurinn er að kynna stefnu ogverkefni sem unnið er að í höfuðborginniog miða að sjálfbærri þróun, að efna til
nýrra verkefna, að stuðla að aukinni vitund
borgarbúa um nauðsyn þess að minnka mengun
af völdum umferðar, að hlúa að samstarfi við at-
vinnulífið og félagasamtök og að leggja áherslu
á almenningssamgöngur í borginni.
Á síðasta ári tóku 320 evrópskar borgir þátt í
samgönguvikunni og 1.448 tóku þátt í bíllausa
deginum 22. september, sem nú er orðinn hluti
af samgönguviku. Þema vikunnar í ár er „að-
gengi“ í víðum skilningi. Reykjavíkurborg hefur
ákveðið að helga hverjum degi eitt þema. Þann-
ig verða til dæmis kynntir vistvænni orkugjafar
og sparneytnir bílar og í samvinnu við Ökukenn-
arafélagið verður borgarbúum kennt að aka
sparlega. „Græna bylgjan“ í umferðarljósakerf-
inu verður kynnt, þ.e. vakin athygli á að aki fólk
á tilteknum hraða á ákveðnum leiðum geti það
ekið viðstöðulaust á grænu ljósi. Annar dagur
verður helgaður aðgengismálum fatlaðra og
vakin athygli á því sem þegar hefur verið gert og
því sem betur má fara. Hjólreiðamál verða líka í
brennidepli. Samgöngunefnd Reykjavíkur hef-
ur ákveðið að koma upp merkingum á göngu- og
hjólreiðastígum borgarinnar. Yfirlitskort af
kerfinu verður alls staðar við borgarmörkin og
þar sem stígar mætast verður kort af nánasta
umhverfi, svo gangandi og hjólandi átti sig á
hvert stígarnir leiða. Loks verða svo sett upp
skilti við stígana sem vísa t.d. á sundlaugar,
bókasöfn, útivistarsvæði o.fl. Fyrsta yfirlits-
kortið verður sett upp við göngubrúna yfir
Kringlumýrarbraut, á mörkum Reykjavíkur og
Kópavogs.
Næsta helgi verður helguð miðborginni og þá
verður nýuppgert Bankastræti formlega opnað.
Sýning á skipulagsmálum í borginni verður í
gamla Íslandsbankahúsinu við Bankastræti og
þar verður megin áherslan lögð á aðgengi fót-
gangandi borgarbúa að miðborginni. Á sunnu-
deginum verða skipulagðar gönguferðir, þar
sem þátttakendur geta m.a. kynnt sér styttur
bæjarins og fagra garða. Á bíllausa deginum, 22.
september, verður frítt í strætó.
Árni Þór Sigurðsson, formaður samgöngu-
nefndar Reykjavíkurborgar, segir að nefndin
hafi tekið þann pól í hæðina að hafa dagskrá
samgönguvikunnar fjölbreytta. „Mörg þessara
atriða verða áreiðanlega fyrirferðarmikil í
stefnumótun í samgöngumálum, sem nú er að
fara í gang. Við þurfum að auka aðgengi íbúa að
borginni án þess að horfa þar alltaf til einkabíla
og gatnakerfis. Þenslu gatnakerfisins eru tak-
mörk sett.“
Horft til betra aðgengis
Borgarráð samþykkti í síðasta mánuði að
setja á laggirnar stýrihóp fimm borgarfulltrúa,
sem er ætlað að stýra stefnumótun í samgöngu-
málum. „Þetta er viðamikið verkefni, en við bú-
um reyndar að því að töluvert hefur verið unnið
á þessu sviði undanfarin ár,“ segir Árni Þór. „Í
aðalskipulagi Reykjavíkur, sem var staðfest í
lok síðasta árs, er mikil umfjöllun um sam-
göngumál og skipulag þeirra, en stýrihópurinn
þarf að takast á við nánari útfærslur. Þar er eðli-
legt að líta til annarra borga í nágrannalöndum
okkar. Við höfum dæmi frá Ósló og London, auk
þess sem Evrópusambandið hefur unnið að
stefnumótun í samgöngumálum.“
Árni Þór segir að það sé rauður þráður í allri
stefnumörkun í samgöngumálum, bæði vestan
hafs og austan, að horft sé til betra aðgengis
með öðru móti en að byggja upp gatnakerfi fyrir
einkabíla. „Menn eru núna að horfast í augu við
að óheftur vöxtur einkabílaumferðar gengur
ekki til lengdar. Borgarsamfélögin geta ekki
lagt sífellt meira rými undir stór umferðar-
mannvirki. Flestir telja líka verulegan þjóð-
hagslegan ávinning af eflingu almenningssam-
gangna. Fyrir um áratug vann hagfræðistofnun
Háskóla Íslands skýrslu um þetta mál, þar sem
fram kemur að þjóðhagslegur ávinningur af öfl-
ugu almenningsvagnakerfi á höfuðborgarsvæð-
inu væri á bilinu 5–6 milljarðar á ári, á verðlagi
þess tíma. Að þessu þurfa ekki eingöngu borg-
aryfirvöld að huga, heldur einnig þeir sem fara
með fjármuni ríkisins. Ríkið setur verulega fjár-
muni til gatnakerfisins í borginni og því eðlilegt
að menn spyrji sig hvort ekki sé hægt að fara
aðrar leiðir en að stækka sífellt umferðarmann-
virki. Í nágrannalöndum okkar er ríkið iðulega
þátttakandi í stofnkostnaði við framkvæmdir
vegna almenningssamgangna, þótt sveitarfélög-
in annist reksturinn.“
Léttlestir lausnin?
Þær raddir heyrast oft að fólk myndi nota al-
menningsvagna meira ef net þeirra væri þétt-
riðnara og ferðirnar örari. Árni Þór segist sann-
færður um að miklir möguleikar séu á að auka
hlut almenningssamgangna. „Það er vissulega
rétt að ferðir þurfa að vera örar og áreiðanlegar.
Og fólk þarf að sjá að það kemst fljótar ferða
sinna með almenningsvögnum en einkabílum.
Það gerist auðvitað ekki ef sífellt er verið að
greiða fyrir umferð einkabílsins. Ég held raunar
að lestarsamgöngur innan höfuðborgarsvæðis-
ins séu ekki fjarlægur kostur, heldur óhjá-
kvæmileg leið ef við ætlum að stefna að því að
bæta umhverfi og lífsgæði í borgarsamfélaginu,
auka umferðaröryggi og fara vel með fjármuni.“
Samgöngunefnd Reykjavíkur ætlar til Mið-
Evrópu í október að kynna sér almenningssam-
göngur á borgarsvæðum sem eru sambærileg
að stærð og höfuðborgarsvæðið hér á landi.
„Þetta eru borgarsvæði með 150–250 þúsund
íbúa, en hér á höfuðborgarsvæðinu eru um 160
þúsund íbúar og mun auðvitað fjölga á næstu ár-
um. Árið 2020 er gert ráð fyrir að hér búi um 220
þúsund manns. Þessar evrópsku borgir hafa
margar tekið í notkun svokallaðar léttlestir,
„light rail“, sem eru ofanjarðar og því miklu
ódýrari en neðanjarðarlestarkerfi sem borga sig
ekki nema í milljónaborgum. Við höfum mikinn
áhuga á að kynna okkur þessar almenningssam-
göngur.“
Land er auðlind og ekki skynsamlegt að nýta
sífellt meira rými undir umferðarmannvirki,
hvort sem það eru mislæg gatnamót eða bíla-
stæðahús,“ segir Árni Þór. „Lestarkerfi er
raunhæfur kostur og nánast óhjákvæmilegur.
Ef þessi kerfi, sem við erum að fara að kynna
okkur, teljast arðbær og skynsamleg fjárfesting
þykir mér einboðið að við könnum málið nánar
og tengjum það stefnumótunarvinnu í sam-
göngumálum. Ég bendi á, að áætlaður kostn-
aður við mislæg gatnamót á mótum Kringlu-
mýrarbrautar og Miklubrautar er 10 til 12
milljarðar króna með öllum tengingum. Sú
framkvæmd kallar líklega síðar á frekari fram-
kvæmdir við Kringlumýrarbraut, þar sem hún
mætir Háaleitisbraut, Laugavegi, Borgartúni
og Sætúni. Þarna eru milljarðar á milljarða of-
an. Mér skilst hins vegar að hver kílómetri við
lagningu lestarspors ofanjarðar kosti um millj-
arð. Fyrir öll þessi mislægu gatnamót væri
hægt að fjárfesta í nokkuð góðu lestarkerfi.
Fólk verður að horfa á þennan kostnað í sam-
hengi. Þar að auki verða borgarbúar að velta því
fyrir sér hvort þeir vilji búa í borg þar sem hver
mislæg gatnamótin taka við af öðrum. Og þessar
slaufur draga ekki úr umferðinni, heldur breyta
aðeins farvegi hennar. Umferðarhnúturinn fær-
ist til og fer jafnvel inn í íbúðarhverfin.“
Árni Þór segir að oft sé talað um nauðsyn
þess að efla miðborgina og þá kalli menn gjarn-
an eftir fleiri bílastæðahúsum. „Það eitt dugar
ekki, því göturnar að miðborginni bera ekki auk-
inn umferðarþunga. Ef við ætlum að auka að-
gengi borgarbúa að miðborginni verðum við að
finna aðrar leiðir. Ég sé enga aðra leið færa en
almenningssamgöngur og er viss um að borg-
arbúar myndu taka öflugu kerfi fagnandi.“
Hann segir að í gegnum tíðina hafi samstarf
Reykjavíkur við nágrannasveitarfélögin verið
með ágætum. Sveitarfélögin reki saman Strætó
bs. og hafi starfað saman að svæðisskipulagi fyr-
ir höfuðborgarsvæðið, en þar sé að finna um-
fjöllun um samgöngumál. Hann sé vongóður um
að samstaða náist um uppbyggingu öflugs al-
menningssamgöngukerfis. „Reykjavík hefur
sérstöðu, enda langstærsta sveitarfélagið á
svæðinu og tekur við mikilli umferð frá ná-
grönnunum. Miklu skiptir að borgin móti stefnu
og ræði svo í framhaldinu við ríkið og önnur
sveitarfélög á svæðinu. Reykjavík greiðir um
70% af kostnaði við Strætó og stefnumótun
borgarinnar vegur án efa þyngst í þessum mál-
um. Það eru hins vegar sameiginlegir hagsmun-
ir okkar að líta á samgöngumálin í heild. Mark-
miðið hlýtur að vera að greiða götu fólks á sem
hagkvæmastan hátt.“
Endurskipulagning Strætó
Leiðakerfi Strætó er nú í endurskoðun. „Þeg-
ar Strætó bs. var sett á laggirnar var leiðakerf-
um sveitarfélaganna í raun steypt saman
óbreyttum. Nú eru sænskir ráðgjafar að yfir-
fara allt kerfið og skipuleggja það frá grunni.
Hugmyndir þeirra eru m.a. að tíðni ferða verði
aukin verulega á nokkrum meginleiðum á álags-
tímum, svo vagnar gangi á 5–10 mínútna fresti.
Þessum meginleiðum myndu svo tengjast
nokkrar staðbundnar leiðir innan hverfa. Sví-
arnir ætla að leggja endanlegar tillögur fram á
fyrri hluta næsta árs og við stefnum að nýju
leiðakerfi um mitt næsta ár.“
Á næsta ári ætlar Strætó líka að taka í notkun
svokölluð „smart-kort“ sem auðvelda viðskipta-
vinum að greiða fyrir ferðir og gefa Strætó um
leið góðar upplýsingar um notkun vagnanna. Þá
verða sett upp rafræn skilti í biðskýlum, sem
sýna hversu langt er í næsta vagn. Loks er svo
ætlunin að koma upp tölvubúnaði í strætisvögn-
um, svo þeir geti stýrt umferðarljósum og kom-
ist þannig hraðar á milli en ella. „Strætisvagn-
arnir eiga ekki að sitja fastir í umferð. Einn liður
í því að laða fólk að almenningssamgöngum er
að sýna því fram á að þær séu fljótlegri en notk-
un einkabílsins.“
Hægt að spara opinbert fé
Breyttur lífsstíll borgarbúa endurspeglast í
þeirri staðreynd að æ fleiri ganga eða hjóla í
vinnuna eða skólann, eða fara á línuskautum, að
sögn Árna Þórs. „Ég er viss um að þessi hópur á
enn eftir að stækka. Reykjavíkurborg hefur lagt
mikla áherslu á göngu- og hjólreiðastíga og mun
halda því áfram. Þar finnst mér hins vegar að
ríkið mætti hlaupa undir bagga. Ríkið fjármagn-
ar núna þjóðvegi í þéttbýli og reiðvegi, en tekur
ekki þátt í almenningssamgöngum og fjármagn-
ar ekki göngu- og hjólreiðastíga, jafnvel þótt um
stofnstíga sé að ræða. Núna renna markaðir
tekjustofnar, bensínskattur og þungaskattur, til
vegagerðar. Mér finnst að þetta fé eigi ekki ein-
göngu að standa undir vegum og reiðstígum,
heldur einnig kostnaði við stofnstíga við stofn-
brautir. Það er skynsamlegt að horfa heildstætt
á fjármögnum samgöngumannvirkja. Reyndar
er Vegagerðin farin að taka yfir hluta af almenn-
ingssamgöngum í dreifbýli, því ferjur og flóa-
bátar eru á hennar könnu og sérleyfi í dreifbýlis-
akstri hafa færst til hennar. Almennings-
samgöngur í þéttbýli virðast hins vegar ekki
koma ríkinu við, nema til að hirða af þeim skatta
og gjöld. Samt er óumdeilanlegt að auknar al-
menningssamgöngur auka umferðaröryggi og
draga úr nauðsyn stórra umferðarmannvirkja,
en hvort tveggja sparar opinbert fé.“
Morgunblaðið/Jim Smart
Árni Þór Sigurðsson: „Markmiðið hlýtur að vera að greiða götu fólks á sem hagkvæmastan hátt.“
Óheftur vöxtur umferðar
einkabíla gengur ekki
Evrópsk samgönguvika hefst á
þriðjudag. Ragnhildur Sverris-
dóttir ræddi við Árna Þór Sig-
urðsson, formann samgöngu-
nefndar Reykjavíkur, um
stefnumótun í samgöngu-
málum og möguleikann á bætt-
um almenningssamgöngum
með lestarkerfi í borginni.
rsv@mbl.is
’ Borgarbúar verða að velta því fyrir sér hvort þeir
vilji búa í borg þar sem
hver mislæg gatnamótin
taka við af öðrum. ‘