Morgunblaðið - 26.09.2003, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 FÖSTUDAGUR 26. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Þú verður bara klipptur niður ef þú verður með eitthvert línuívilnunar múður, góði.
Ráðstefna um fæðingar í nútímasamfélagi
Aukin tíðni
keisarafæðinga
RÁÐSTEFNANEðlilegar fæðingarí nútímasamfélagi
verður haldin á Grand
Hótel dagana 26. og 27.
september. Ráðstefnan er
ætluð fagfólki og er haldin
á vegum Ljósmæðrafélags
Íslands og náms í ljósmóð-
urfræði við Háskóla Ís-
lands.
Hvað er átt við með
heitinu Eðlilegar fæðing-
ar?
„Á ráðstefnunni setjum
við orðið eðlilegar í gæsa-
lappir og tengjum þeirri
þróun sem orðið hefur í
barneignum í nútímasam-
félagi og ekki síst fjölgun
keisarafæðinga í hinum
vestræna heimi. Í dag
fæðir um það bil fjórða
hver kona barn með keisara og
sums staðar er talan enn hærri.
Við köstum þess vegna fram
þeirri spurningu hvort þetta sé
hin eðlilega fæðing í dag?“
Hvaða fyrirlesarar koma fram
á ráðstefnunni?
„Við höfum fengið hingað
bandaríska ljósmóður Ina May
Gaskin, sem á áhugaverða sögu
að baki. Hún býr í kommúnusam-
félaginu The Farm í Tennessee,
þar sem hún er framkvæmda-
stjóri og yfirljósmóðir samfélags-
ins. Gaskin hóf störf sín sem sjálf-
lærð ljósmóðir er hún, ásamt hópi
kvenna, kynnti sér fræðin með
bókalestri og aðstoð heimilis-
læknis. Konurnar lærðu þannig
smátt og smátt að aðstoða aðrar
konur í fæðingu og öðluðust
þekkingu á kvenlíkamanum. Þær
hafa náð mjög góðum árangri og í
samfélaginu, þar sem hafa fæðst
yfir 2.000 börn, er keisaratíðni
ekki nema 1–2% á móti 25% og
yfir í vestrænum ríkjum. Útkoma
fæðinga er enn fremur mjög góð
hvað varðar mæðra- og barna-
dauða en hugmyndafræðin er sú
að konan fái að vera í friði í eigin
umhverfi, fái nægan tíma með
ljósmóður sér við hlið og að hún
trúi á getu líkama síns til að fæða
barn án lyfjanotkunar. Þess má
að lokum geta að Gaskin og ljós-
mæður hennar hafa í dag full ljós-
móðurréttindi.“
Er vitað hvers vegna hlutfall
keisarafæðinga er svo hátt? Óska
konur eftir þessu sjálfar?
„Konur óska eftir keisara í
auknum mæli og þess vegna er
keisarafæðing kannski að verða
normið. Sá misskilningur virðist
líka vera algengur að auðveldara
sé að eiga barn með keisaraskurði
en svo er ekki. Við vitum að keis-
arafæðingu fylgja margir fylgi-
kvillar og áhætta á borð við mikl-
ar blæðingar og sýkingu sem
getur aukið hættu ófrjósemi, auk
þess sem þetta er stór aðgerð
sem fylgir alltaf viss lífshætta þó
að við höfum verið heppin hér á
landi. Þá geta börnin einnig lent í
vandræðum ef þau eru tekin of
snemma, sérstaklega ef um svo
kallaðan valkeisara er að ræða
þar sem fæðing er
ákveðin fyrirfram. Við
lifum á tækniöld og
það eru margar skýr-
ingar á því að æ fleiri
lenda í keisara og í
vissum tilfellum á það rétt á sér.
Sú umræða að hægt sé að velja
keisara án þess að læknisfræði-
legar forsendur séu fyrir hendi er
hins vegar ekki sniðug, en nokkuð
hefur borið á valkeisara erlendis
m.a. í Bretlandi. Það er þá okkar
fagfólksins að veita almenningi
réttar upplýsingar og láta ekki
undan slíkum þrýstingi.“
Hvernig er ástandið á Íslandi?
„Hér er tíðni keisarafæðinga í
kringum 18% sem að okkar mati
er of hátt, en 1983 var tíðni keis-
arafæðinga 10%. Við fagfólkið er-
um sammála um að það þurfi að
halda þessari tölu niðri og best
væri að sem fæstar konur fari í
keisara í fyrsta sinn. Það er nefni-
lega alltaf ákveðin hætta þegar
kona hefur farið einu sinni í keis-
ara að þá þurfi hún að gera það
aftur, því legið er viðkvæmara í
næstu meðgöngu.“
Verðið þið vör við að konur óski
eftir keisara?
„Það er alltaf eitthvað um að
konur óski þess og ástæðurnar
geta verið margar, m.a. hræðsla
við fæðinguna. Svo hefur maður
líka heyrt umræðu, þó lítið hér á
landi, um að konur óski eftir keis-
ara til að skaða ekki kynfæri sín.“
Verður fleira en keisarafæðing-
ar til umræðu á á ráðstefnunni?
„Fjöldi annarra viðfangsefna
verða tekin fyrir og munum við
m.a. horfa til fortíðar með sagn-
fræðingunum Þórunni Guð-
mundsdóttur og Ólöfu Garðars-
dóttur sem flytja erindi um
ljósmæður, störf þeirra og nám á
fyrri öldum. Þá mun Helga Gott-
freðsdóttir, lektor við Háskóla Ís-
lands, fjalla um upplýst val á eðli-
legu barneignarferli, Hildur
Harðardóttir, yfirlæknir á
kvennadeildinni, varpar síðan
fram framtíðarspá um fæðingar á
21. öldinni og Guðrún Ólöf Jóns-
dóttir ljósmóðir ræðir heimafæð-
ingar sem hafa þrefaldast á Ís-
landi á síðustu 5–10 árum, þó enn
séu þær fáar.“
Getur almenningur kynnt sér
hugmyndafræði Gask-
in?
„Ina May Gaskin
verður með fyrirlestur
fyrir almenning í Há-
tíðarsal Háskóla Ís-
lands mánudaginn 29. september
kl. 17. Þar fjallar hún bæði um
The Farm og um eðlilegar fæð-
ingar, þar sem athyglinni er beint
að kvenlíkamanum, kynhormón-
um og áhrifum þessa á barnsfæð-
inguna. Fyrirlesturinn er haldinn
frá kvennafræðilegu sjónarmiði
og Gaskin leggur áherslu á að
konan haldi stjórn á líkama sínum
og aðstæðum í fæðingunni.“
Ólöf Ásta Ólafsdóttir
 Ólöf Ásta Ólafsdóttir fæddist á
Akureyri 1955. Hún lauk prófi
frá Ljósmæðraskóla Íslands
1978. BS-próf í hjúkrunarfræði
frá HÍ 1985 og M.Sc. frá Háskól-
anum í Cardiff 1992. Stundar nú
doktorsnám í Thames Valley-há-
skólanum í Lundúnum. For-
stöðumaður ljósmóðurnáms inn-
an hjúkrunarfræðideildar HÍ frá
1996. Um árabil ljósmóðir á
kvennadeild LSH og hjúkrunar-
framkvæmdastjóri 1993–95.
Heimafæð-
ingar hafa
þrefaldast
BREYTT skipulag á starfsemi
Landsbókasafns og Háskólabóka-
safns í Þjóðarbókhlöðunni tekur
gildi 1. október. Starfsmönnum voru
kynntar þessar breytingar nýlega og
að sögn Sigrúnar Klöru Hannesdótt-
ur landsbókavarðar er langflestum
þeirra boðin áframhaldandi vinna.
Hún segir að af um 100 stöðugildum
þurfi að leggja niður tvær með þess-
um breytingum. Eldri starfsmenn
sem komnir séu á „95 ára regluna“
hafi sumir kosið að hætta.
Sex deildir hafa verið starfandi í
Þjóðarbókhlöðunni en með breyttu
skipulagi verða þrjú svið; varð-
veislu-, þjónustu- og rekstrarsvið, og
ráðnir sviðsstjórar yfir þeim.
Yfir varðveislusviði verður Kristín
Bragadóttir, sem hefur verið for-
stöðumaður þjóðdeildar. Snýr varð-
veislusviðið að sögn Sigrúnar Klöru
að menningararfinum og öllum ís-
lenskum bókum og handritum sem
inn í bygginguna koma. Þjónustu-
sviðið mun snúa meira að Háskóla
Íslands og þeirri þjónustu sem veitt
er út á við, m.a. rafrænni miðlun
upplýsinga með gagnasöfnum og
fleiru. Sviðsstjóri verður Áslaug
Agnarsdóttir, sem verið hefur for-
stöðumaður útlánadeildar Lands-
bókasafnsins. Þessir tveir sviðsstjór-
ar munu fá rekstrar- og fjárhagslega
ábyrgð í sínum störfum. Rekstrar-
svið mun sjá um almenna þjónustu,
starfsmannamál, tölvuþjónustu og
rekstur hússins. Yfir því sviði verður
Edda G. Björgvinsdóttir, sem hefur
verið fjármálastjóri Landsbóka-
safnsins.
Verkefnastýring
nær vettvangi
Sigrún Klara segir aðra mikil-
væga breytingu felast í því að sér-
stakir fagstjórar og þjónustustjórar
verði settir yfir einstök verkefni.
„Ætlunin er að stýra verkefnun-
um nær vettvangi. Aðalmarkmiðið er
að það sé vel skilgreint hvað hver og
einn á að gera, hver er hans yfirmað-
ur og hverjir eru hans samstarfs-
menn. Með þessum breytingum ætl-
um við að gera starfsemina meira
ferilbundna, þannig að t.d. bók sem
kemur inn í hús verði stuttan tíma á
leiðinni í gegn. Við höfum verið að
endurskoða alla starfsemina og þá
verkferla sem við höfum haft,“ segir
Sigrún Klara, sem kom til starfa sem
landsbókavörður í apríl á síðasta ári.
Frá þeim tíma hefur staðið yfir end-
urskipulagning sem byrjaði með sér-
stakri stefnumótun. Ný stjórn
Landsbókasafnsins tók svo til starfa
í nóvember árið 2002 og segir Sigrún
Klara hana hafa stutt endurskipu-
lagninguna með ráðum og dáð undir
stjórn nýs stjórnarformanns, Harð-
ar Sigurgestssonar.
Breytingar á skipulagi
í Þjóðarbókhlöðunni
Starfsemin endurskoðuð og tvær stöður lagðar niður
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Sex deildir í Þjóðarbókhlöðunni verða lagðar niður og í staðinn fer starf-
semin fram á þremur sviðum; varðveislu-, þjónustu- og rekstrarsviði.
FIMM norrænir ráðherrar og
starfsbræður þeirra frá Eystra-
saltsríkjunum þremur gáfu á fundi
í Lundi á miðvikudag út viljayfir-
lýsingu um sameiginlega stefnu-
mótun í baráttunni gegn fíkniefn-
um en af hálfu Íslands tók Árni
Magnússon, félagsmálaráðherra,
þátt í fundinum.
Á fundinum gerði Árni grein fyr-
ir áherslum ríkisstjórnarinnar á
þessu sviði almennt, með vísan til
stjórnarsáttmálans, og dró fram
dæmi um þann árangur sem náðst
hefur í þessari baráttu á Íslandi.
Vaxandi straumur fíkniefna
um Eystrasaltslöndin
Í sameiginlegri tilkynningu heil-
brigðis - og félagsmálaráðuneytis-
ins segir að Árni hafi undirstrikað
sérstaklega mikilvægi alþjóðlegs
samstarfs. Sagðist hann binda von-
ir við að viljayfirlýsing ráð-
herranna átta væri upphaf ennþá
öflugri baráttu gegn smygli, fíkni-
efnaneyslu og dreifingu fíkniefna í
löndunum.
Fram kom af hálfu fulltrúa frá
Eystrasaltsríkjunum að fíkniefna-
vandi þar er umtalsverður og vax-
andi og að auki streymdu fíkniefni
til annarra landa í auknum mæli
um Eystrasaltslöndin, ekki minnst
til Norðurlandanna. Því væri m.a.
af þessum sökum gagnkvæmur
áhugi á sameiginlegri stefnumörk-
un í baráttunni gegn fíkniefnum í
bráð og lengd í löndunum þremur.
Öflugri barátta gegn fíkniefnum