Morgunblaðið - 28.09.2003, Page 6
FRÉTTIR
6 SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Firringin hefur náð tökum á Íslendingum. Sveitasælanmeð sakleysi fásinnisins er liðin tíð og hraði borgarlífs-ins tekinn við með harðari hugsunarhætti. Ég er ákaffihúsi með ljósmyndara. Ungt fólk situr fyrir, þar á
meðal hörundsdökk stúlka. Þá gengur að ljósmyndaranum maður
og segir við hann alvörugefinn:
– Ekki ertu að taka mynd af einhverju lituðu?
Í Sjónvarpinu eru fluttar fréttir af átökum og raðast klíkurnar
eftir kynþáttum. Ég heyri af réttum þar sem skrafað er um að
við eigum ekki að fá litað fólk til landsins; samt eru rollurnar
ekki dregnar í dilka eftir litum.
Ég man ekki eftir þessum viðhorfum frá því ég var lítill. Þetta
var ekki í námsefninu í grunnskóla. Ég dró aðrar ályktanir af
þáttunum sem ég horfði á, bókunum sem ég las, umræðunum
sem spunnust.
Það er gott að geta leitað athvarfs frá firringunni og fengið sér
kökubita í matsalnum á Hrafnistu í Hafnarfirði. Ekki síst þegar
borðfélagarnir eru frá Snæfellsnesi, Grindavík,
Vestmannaeyjum og úr Svarfaðardalnum. Þrátt fyr-
ir ólíkan uppruna sitja þau saman við borðið og fer
vel á með þeim. Þau leyfa þrítugum strákpjakki að
norðan að slást í hópinn.
– Ég er Svarfdælingur í báðar ættir, annars
heimshornaflakkari, segir Sólveig Eggertsdóttir.
– Ég verð alltaf Snæfellingur, segir Pétur Sigurðsson. Þar sem
maður er fæddur, þar liggja ræturnar.
– En ég er ekki fædd í Svarfaðardalnum, bendir Sólveig á. Ég
er fædd á Hverfisgötunni. Þar fengum við inni því mamma var
komin á steypirinn. Þegar ég var tveggja vikna héldum við norð-
ur. Það var farið á hestum og mamma var með mig í fanginu, –
hún missti mig ekkert, segir Sólveig, enn þakklát móður sinni.
Ég held það sé erfitt að vera giftur Svarfdælingi, lýsir hún svo
yfir.
– Af hverju? spyr blaðamaður undrandi.
– Af því við erum svo miklir Svarfdælingar, segir hún. Það vek-
ur afbrýðisemi – ekki kynferðislega heldur ættjarðarlega.
– Ég held það sé óvíða fallegra en í Grundarfirði í Eyrarsveit;
fjöllin eru svo falleg að það er alveg sérstakt, segir Pétur.
– Allt er fallegt á sinn máta – hraungjóturnar eru líka fallegar,
segir Margrét og hugsar til Suðurnesja.
Ketill Eyjólfsson situr við borðið. Hann er frá Vestmanna-
eyjum og telur sig ekkert þurfa að lýsa fegurð þeirra.
Ketill var í næsta herbergi við Lárus afa á Hrafnistu. Hér bjó
afi síðustu æviárin með bækurnar sínar; þær sem komust fyrir.
Bækurnar fylgdu afa hvert sem hann fór. Einu sinni fór hann
skamma dvöl á Landspítalann og herbergisfélagi hans var ætt-
aður úr Víkunum í Skjálfanda. Hann undraðist hve afi var með
mikið af bókum með sér og að hann var lesandi daga og nætur.
Hann sagðist vera viss um að afi hefði lesið allar bækur sem til
væru á landinu, nema þær sem væru á bókasafninu í Borgarnesi.
Margrét lýsir því þegar hún lærði að synda. Það var í sjónum.
Hún lærði að synda með jafnöldrum sínum í klettaskoru á
Reykjanestánni, sem fylltist á flóði. Krakkarnir gistu þar í hálfan
mánuð í litlum skúr eða tjöldum.
– Við lærðum ekki að synda heldur rétt að fleyta okkur. Hún
var ekki stór þessi skora, segir Margrét.
– Í Eyjum lærðum við líka að synda í sjónum, segir Ketill.
– Ekki var svona mikil menning á Snæfellsnesi, segir Pétur.
– Var ekki sjórinn kaldur? spyr blaðamaður skelfdur.
– Jú, en ég man að sjórinn var volgastur í suddarigningu, segir
Ketill.
Oft er mikið um að vera á Hrafnistu, en þegar blaðamann ber
að garði sitja fáir í matsalnum.
– Sitja stelpur og strákar saman á borði eða eru kynin út af
fyrir sig?
– Ég sit við stelpuborð, segir Ketill og hlær.
– Hér er allt frjálst, svarar Margrét brosandi.
Afi var trúaður og orti sín eigin kvöldvers, en þótti tryggara að
lesa Biblíuna á latínu. Einatt sækir maður áhrif í aðra menningu
og lífið yrði einlitt án fjölbreytileikans. Lífið er frjálst á Hrafn-
istu. Það að uppruninn sé ólíkur auðgar mannlífið. Það gildir líka
um fólk sem er af erlendu bergi brotið. Framfarir á Íslandi,
hvort sem er í menningarlegu eða efnahagslegu tilliti hafa að
drjúgum hluta orðið að veruleika vegna þeirra alþjóðlegu
strauma sem við höfum komist í tæri við. Í þeim straumum erum
við orðin synd. En til eru þeir sem komast aldrei upp úr kletta-
skorunni.
Morgunblaðið/Ásdís
Erfitt að
vera giftur
Svarfdælingi
SKISSA
Pétur Blön-
dal flúði inn
á Hrafnistu
KONUR í dag eru almennthræddar við að fæða börnsem aftur veldur því aðþær velta sjaldnast fyrir
sér þeim valkosti að fæða börnin
heima. Ina May Gaskin, ljósmóðir
frá Bandaríkjunum og fram-
kvæmdastjóri The Farm Midwifery
Center í Tennessee, sem stödd er
hér á landi í tengslum við ráðstefnu
um eðlilegar fæðingar í nútíma-
samfélagi, segir að drjúgur hluti
barnsfæðinga eigi að fara fram innan
veggja heimilisins. „Það þýðir ekki
að öll börn eigi að fæðast þar. Sum-
um konum líður kannski ekki vel
með að fæða fyrsta barn utan sjúkra-
húss. Ég held þó að ef allar upplýs-
ingar væru fyrir hendi myndu konur
fremur vilja vera heima,“ segir hún.
Ina May hefur starfað sem ljós-
móðir í rúma þrjá áratugi á „Sveita-
býlinu“ nærri Summertown í Tenn-
essee í Bandaríkjunum, gamalli
hippakommúnu þar sem búa um 250
manns. Yfir 2.200 fæðingar hafa farið
fram á vegum ljósmóðurmiðstöðv-
arinnar frá því hún tók til starfa fyrir
um þremur áratugum og konur
koma víða að til að fá leiðsögn um
barnsfæðingar.
Hlegið í hríðunum
Athygli hefur vakið að á meðan
tíðni keisarafæðinga hefur aukist
jafnt og þétt á síðustu áratugum, er
nærri 18% hér á landi sem stendur,
20% í Bandaríkjunum og hærri í
sumum löndum, þá er hún 1–2% hjá
Inu May og samstarfskonum hennar
á Sveitabýlinu. Ina May segir að um-
hverfið og andrúmsloftið skipti hér
sköpum og geti í raun haft allt um
það að segja hvort móðirin nái að
slaka á eða hvort hún sé spennt sem
aftur geti seinkað fæðingunni. Vert
sé að hafa í huga að einfalt ráð eins
og að hlæja í hríðunum geti hjálpað
til að losa um spennu. Þá sé mik-
ilvægt að geta hreyft sig enda hafi öll
spendýr þá þörf að hreyfa sig á með-
an á fæðingu stendur.
Ina May hefur á löngum ferli borið
saman upplýsingar sem hún hefur
fengið frá læknum og frá mæðrum
og komist að því að sumt af því sem
staðið hefur í kennslubókum um
barnsfæðingar er beinlínis rangt og
annað er ekki minnst á í bókunum.
„Ég held satt best að segja að lækn-
isfræðin hafi ekki verið nógu dugleg
að hlusta á konur í gegnum aldirnar
og að ljósmæður hafi síðastliðna öld
verið settar á stall skörinni neðar en
læknar. Ég held að ljósmæður eigi
að vera á sama jafnfréttisgrundvelli
og læknar þegar viðkemur fæð-
ingum, kannski á þann hátt eins og
gert hefur verið í Hollandi.“
Gaskin-aðferðin
Sem dæmi tók hana um 20 ár að
kenna læknum aðferð sem notuð er í
sérstökum tilfellum við barnsfæð-
ingar til að losa um axlarklemmu og
ekki þótti sjálfsögð áður. Þessi að-
ferð er nú kennd í læknaháskólum
víða um heim og kennd við Inu May,
nefnist Gaskin-aðferðin. Aðferðina
lærði hún frá ljósmæðrum í Guatem-
ala.
Auk þess að aðstoða barnshafandi
mæður á ljósmóðurmiðstöðinni á
Sveitabýlinu í Tennessee fær hún
ljósmæður hvaðanæva úr heiminum
á Sveitabýlið á stutt námskeið og
þjálfar auk þess upp aðstoðarmenn
ljósmæðra. Ina May segir allt þetta
starf miði að því að minna á og vekja
upp umræður um hvernig hægt sé að
hægja á tæknivæðingunni sem sé svo
nátengd barnsfæðingum víða um
heim og valdi því að barnshafandi
konur verði fráhverfar sjúkrastofn-
unum. Þá sé mikilvægt að hlúa að
aldagamalli þekkingu sem ljós-
mæður bjuggu yfir og notuð var við
heimafæðingar en sé óðum að hverfa
af sjónarsviðinu.
Heldur fyrirlestur
í HÍ á mánudag
Þess má geta að Ina May Gaskin
er aðalfyrirlesari á ráðstefnu Ljós-
mæðrafélags Íslands og náms í ljós-
móðurfræði við Háskóla Íslands sem
ber yfirskriftina Eðlilegar fæðingar í
nútímasamfélagi og hófst í gær á
Grand hóteli. Þá verður hún með op-
inn fyrirlestur í hátíðarsal Háskóla
Íslands nk. mánudag kl. 17 sem hald-
inn er á vegum Rannsóknastofnunar
í hjúkrunar- og ljósmóðurfræðum.
Heimafæðingar eru
almennt allt of fátíðar
Andrúmsloftið
og umhverfið
skipta sköpum
um hvernig barns-
fæðingar takast til
Morgunblaðið/Ásdís
Ina May Gaskin er framkvæmdastjóri The Farm Midwifery Center.
„Láttu apann þinn um þetta“
SPURÐ út í þær aðferðir sem barnshafandi konur á sveitabýlinu til-
einka sér við barnsfæðingar segir Ina May Gaskin ljósmóðir að kon-
urnar „læri að vera villimenn“. „Við lærðum að vera frumstæðar en
góðar barnshafandi konur.“
Þetta gera þær meðal annars með því „að reyna að losa um vits-
munalegar hömlur í heilanum“ sem aftra því að konur hegði sér „eðli-
lega“ við barnsfæðingu sem aftur getur orsakað að fæðingin verður
erfiðari en ella. Þá er ráðið beita fyrir sig setningar á borð við: „Láttu
apann þinn um þetta“. Að sleppa af sér beislinu og haga sér eins og
spendýr í náttúrunni myndi gera. Hrópa, leysa vind, borða, drekka
o.s.frv.
„Ef górillur eru betri í að fæða börn en bankaforstýrur þá skulum
við læra af górillunum,“ segir Ina May hikstalaust.
320 hippar frá San Francisco tóku sig upp …
STEPHEN Gaskin, eiginmaður
Inu May, stofnaði hippakomm-
únuna Sveitabýlið nærri Summ-
ertown í Tennessee í Bandaríkj-
unum árið 1971 ásamt 320 öðrum
hippum frá San Francisco. Í
þorpinu er að finna alla þá þjón-
ustu sem finna má í hverju öðru
þorpi. Þar eru skólar, heilsu-
gæsla, apótek, póstþjónusta,
verslanir, fyrirtæki o.fl. Íbúar
eru um 250 en þegar mest var
bjuggu þar á annað þúsund
manns. Mikið er lagt upp úr sjálf-
bærri ræktun og að raska ekki
umhverfinu á neinn þann hátt
sem kann að skaða það. Að sögn
Inu May hefur samfélagið tekið
stakkaskiptum á síðustu áratug-
um og þótt þar búi enn hippar er
Sveitabýlið ekki lengur hippa-
kommúna.
Ina May lýsir upphafsárunum
þannig: „Við urðum að læra
hvernig við áttum að útvega okk-
ur vatn á öruggan hátt og hvern-
ig við áttum að verða okkur úti
um þá heilbrigðisþjónustu sem
við þurftum. Við vorum ekki með
neinar heilbrigðistryggingar.
Við urðum að tileinka okkur
sumt af því sem læknar læra í
skólum. Meðal annars kenndi
læknir sem bjó á svæðinu okkur
ýmislegt.“
Þess má geta að Ina May lagði
síðar stund á ljósmóðurfræði.
Fyrst um sinn bjuggu íbúar
Sveitabýlisins í tjöldum en smátt
og smátt risu þar fleiri og fleiri
hús og mannvirki og Sveitabýlið
tók á sig þorpsmynd.
TENGLAR
.................................................
Upplýsingar um Sveitabýlið má
finna á slóðinni: www.thefarm-
community.com og á www.-
thefarm.org
MIKIÐ hefur verið spurst fyrir um
lambakjöt frá bændum á Austurlandi
sem hafa tekið sig saman um sölu á
kjöti á Netinu í gegn um vefsvæðið
www.austurlamb.is og nokkrar pant-
anir. Framkvæmdastjóri verkefnisins
telur þó að ekki reyni verulega á söluna
fyrr en í næsta mánuði, þegar komi að
því að hægt verði að afhenda vöruna.
20 bændur á Austurlandi tóku sig
saman um söluverkefni undir nafninu
Austurlamb. Bjóða þeir neytendum
að velja kjöt á vefsvæðinu eftir fram-
leiðendum og nokkra kosti við sögun.
Lömbunum er slátrað í viðurkenndu
sláturhúsi og pakkað í kjötvinnslu.
Að sögn Sigurjóns Bjarnasonar,
framkvæmdastjóra Sláturfélags
Austurlands, verða 600 lömb tekin frá
í sláturtíðinni til þessarar sölu. Hann
segist hafa fengið mikil og góð við-
brögð á Netinu og vefsvæðið hafi ver-
ið mikið skoðað. Hins vegar mætti
salan vera líflegri. Reiknar hann með
að fleiri pantanir berist í október þeg-
ar hægt verði að pakka kjötinu og af-
henda það. Þá verði þessi kostur aug-
lýstur betur. Ljóst sé þó að töluvert
muni reyna á bændur sjálfa að selja
kjöt sitt. „Almennt tel ég að neytend-
ur séu mjög tilbúnir að skoða þennan
nýja möguleika,“ segir Sigurjón.
Mikið spurt en minna selt
Sala lambakjöts
á Netinu