Morgunblaðið - 26.10.2003, Qupperneq 33

SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 2003 33
Dan V.S. Wiium hdl.,
lögg. fasteignasali
Erlendur Davíðsson,
lögg. fasteignasali
Hákon R. Jónsson,
sölumaður
Ólafur Guðmundsson
sölustjóri,
Netfang: kjoreign@kjoreign.is
Heimasíða: www.kjoreign.is
Sími 533 4040 • Fax 533 4041
Opið í dag frá kl. 12-14
TRAUST OG ÖRUGG ÞJÓNUSTA
Ármúla 21 • Reykjavík
URRIÐAKVÍSL
Stórglæsilegt einbýli á tveimur hæðum
auk ca 40 fm kjallara (ekki í FMR).
Húsið er einkar vel skipulagt með
fallegum innréttingum. Húsið stendur á
hornlóð í verðlaunagötu. Fallegur
garður, stórir pallar. Bílskúr flísalagður,
háaloft yfir honum. Uppl. veitir Hákon.
nr. 3440
ÁSBÚÐ - GARÐABÆ
Vorum að fá í einkasölu glæsilegt
einbýli á þessum vinsæla stað. Húsið
er á einni hæð með fallegum garði.
Gríðarstór 52 fm bílskúr. Flísar og
parket á gólfum. Húsið er sjálft 144 fm
og bílsk. 52 fm. Verð 28,0 millj.
nr. 4076
SÓLHEIMAR - LYFTUHÚS
Falleg íbúð á 2. hæð í lyftuhúsi. Gott
skipulag í íbúðinni. 3 svefnherb., stofa
og rúmgott eldhús. Næg bílastæði.
Stutt í alla þjónustu. Barnvænt hverfi.
Verð 13,9 millj. Stærð 103 fm.
nr. 4075
LEIRUBAKKI
Rúmgóð 4ra herb. íbúð á 2. hæð í ný-
viðgerðu húsi. Fallegt útsýni. Vestur-
svalir. Stutt í skóla og flesta þjónustu.
Áhv. húsbr. 2,9 millj. Verð 12,5 millj.
nr. 3572
FREYJUGATA - AÐALHÆÐ Vorum að fá í einkasölu miðhæð í 3ja íbúða
húsi. Hæðin er 120 fm. Húsið er virðulegt og vel staðsett í götunni. Verð 17,5
millj.
FANNAFOLD - M/BÍLSKÚR Mjög vandað og gott parhús, um 154,0
fm, á einni hæð með innbyggum bílskúr. Húsið stendur á hornlóð með stóri
timburverönd í suðvestur. Útiarinn. Snjó-bræðsla í stettum og bílaplani. Áhv.
húsb. 7,2 millj. Verð 24,9 millj. nr. 3570
MÍMISVEGUR Góð 2ja herbergja íbúð í eftirsóttu húsi. Frábær staðsetn-
ing. Íbúðin er laus strax. Verð 10,5 millj.
jöreign ehf
HEIÐARHJALLI - KÓPAV. -
SÉRINNGANGUR
Stórgóð 2ja-3ja herb. 85 fm íbúð á
besta stað í Kóp. Fallegt útsýni, stór
suðurverönd og fallegar innréttingar.
Allt sér, inngangur og þvottahús.
Bað flísalagt, sturta og baðkar.
Verð 12,5 millj. nr. 4073
FENSALIR - M/BÍLSKÚR
Glæsilega innréttuð 4ra til 5 herb. íbúð á
miðhæð í 3ja hæða húsi ásamt sér-
byggðum bílskúr. Þvottahús í íbúð. Stærð
íbúðar er 129,5 fm og bílskúr 32,0 fm.
Stórar suðursvalir. Sérsmíðaðar
innréttingar.
Áhv. húsbréf 8,4 millj. Verð 19,9 millj.
nr. 3571
Hve lengi endast
olíulindir jarðar?
Þessarar spurningar hefur oft
verið spurt. Frægasta svarið við
henni er líklega það sem fram kom
í bókinni „Endi-
mörk vaxtar“, sem
út kom 1972. Þar
var því haldið fram
að þáverandi þekkt-
ar olíulindir gengju
til þurrðar með þá-
verandi notkun eft-
ir 31 ár, það er á því herrans ári
2003. Svarið við sömu spurningu
árið 2001 var 43 ár. Síðan 1972
hefur olíunotkun í heiminum vaxið
um nálægt 24%. Olían ætti því að
vera gengin til þurrðar fyrir
nokkrum árum. Þetta gefur til
kynna að eitthvað sé bogið við
svarið frá 1972.
„Kaffikönnulíkanið“
Við mat á endingu olíulinda er
oft stuðst við svonefnt „kaffi-
könnulíkan“ af olíulindum jarðar.
Hugsum okkur stóra kaffikönnu,
t.d. á vinnustað, sem tekur 100
kaffibolla af ákveðinni stærð. Ef 5
bollar af þeirri stærð eru teknir úr
könnunni á hverjum klukkutíma er
það einfalt reikningsdæmi að hún
er tóm eftir 20 klukkutíma. Eða er
ekki svo? Jú, en aðeins að gefnum
þremur „þegjandi forsendum“, þ.e.
forsendum sem hvergi eru nefndar
á nafn en gengið er út frá að séu
til staðar: (1) að aldrei sé bætt
kaffi á könnuna áður en að hún
tæmist, (2) að hún leki ekki og (3)
að kaffidrykkjan sé jöfn, 5 bollar á
klukkutíma, uns kannan tæmist.
Augljóst er að kannan tæmist ekki
ef stöðugt er bætt á hana og einn-
ig að kaffið endist lengur ef hægt
er á kaffidrykkjunni. Séu t.d. að-
eins drukknir tveir bollar á
klukkutíma að 10 tímum liðnum
endist kaffið í 10 + 50/2 = 35 tíma
í stað 20.
Í kaffikönnulíkaninu er kaffi-
kannan látin tákna svonefndan
„þekktan vinnsluverðan olíuforða“
á þeim tíma þegar meta skal end-
inguna og bollafjöldinn látinn
tákna árlega vinnslu á þeim tíma.
Köllum olíuforðann í tonnum af ol-
íu R og árlega vinnslu í tonnum á
ári P. Stærðin t = R/P er þá end-
ingartími forðans, í árum, „með
núverandi nýtingu“. Þetta hlutfall
var 31 ár árið 1972 en er 43 ár nú.
Eins og í dæmi kaffikönnunnar
er t því aðeins raunverulegur end-
ingartími að „þegjandi forsend-
urnar“ þrjár séu allar uppfylltar,
þ.e. (1) að ekkert bætist við
vinnsluverðan forða á tímanum t,
(2) að forðinn rýrni ekki vegna
þess að hluti hans verði ekki leng-
ur vinnsluverður, og (3) að árleg
olíunotkun haldist jöfn allan tím-
ann t. Í reynd er engin þegjandi
forsendan uppfyllt og þegar af
þeirri ástæðu segir R/P-hlutfallið í
reynd alls ekkert til um ending-
artímann. Engu að síður er það á
ýmsan hátt gagnleg stærð.
Meðfylgjandi mynd (sem gerð
er eftir [1]) sýnir R/P-hlutfallið
fyrir olíu á 20. öld. Það athygl-
isverða við myndina er að þetta
hlutfall er nánast hið sama í lok
aldarinnar og í upphafi hennar en
hefur sveiflast verulega innan
hennar. Á fyrstu 30 árunum lækk-
aði það umtalsvert. Þá jókst olíu-
vinnsla hraðar en þekktur vinnslu-
verður forði. Á næstu 30 árum
hækkaði það aftur, þrátt fyrir vax-
andi olíuvinnslu, vegna framfara í
leitar- og vinnslutækni. Bæði
fannst meiri olía á hverju ári en
áður vegna betri leitartækni, sem
m.a. gerði mögulegt að leita að ol-
íu á hafsbotni og öðrum svæðum
sem áður voru illa aðgengileg til
leitar, og stærri hluti en áður af
þeirri olíu sem fannst var vinnslu-
verður vegna betri vinnslutækni.
Frá 1960 til 1979 lækkaði hlutfallið
aftur vegna þess að bætt leitar- og
vinnslutækni hélt ekki lengur í við
ört vaxandi olíunotkun. Eftir 1979
hækkaði hlutfallið á ný fram til
1989 vegna þess að það hægði á
vexti olíunotkunar sökum hækk-
andi olíuverðs af pólitískum ástæð-
um. Á síðasta áratug aldarinnar
lækkaði það aftur lítillega vegna
þess að olíunotkun jókst aftur og
meira en svo að framfarir í leitar-
og vinnslutækni héldu í við aukn-
inguna.
Vinnslan hefur yfirleitt farið
vaxandi með árunum. Vinnsluverð-
ur forði getur vaxið, það getur
„bæst í kaffikönnuna“, annaðhvort
vegna þess að ný vinnsluverð olía
finnst í jörðu eða að hluti þeirrar
olíu sem áður var vitað um, en var
ekki talinn vinnslu-verður, vegna
kostnaðar, verður það, annaðhvort
vegna þess að olíuverð á markaði
hækkar eins og gerðist t.d 1973-74
og 1979-80, eða vegna þess að
vinnslukostnaður lækkar vegna
tækniframfara eins og einnig hef-
ur gerst síðan 1972. Þannig lækk-
aði vinnslukostnaður olíu um 30%
að raunvirði á einum áratug undir
lok 20. aldar. Við það verður olía
vinnanleg á svæðum þar sem hún
var það ekki áður, t.d. á meira haf-
dýpi. Vinnsluverður forði getur
einnig lækkað, „kaffikannan lek-
ið“, vegna þess að olíuverð á
markaði lækkar, og olía sem áður
var vinnsluverð er það ekki lengur
vegna verðlækkunarinnar. Það
gerðist í einhverjum mæli um tíma
uppúr 1985, en tækniframfarir
munu hafa að mestu tekið fyrir
þann „leka“ aftur.
Á heildina litið hefur vinnslu-
verður olíuforði í jörðu aukist
verulega síðan 1972, fyrst og
fremst vegna tæknframfara í olíu-
leit og olíuvinnslu. Það er ástæðan
til að R/P-hlutfallið hefur hækkað
úr 31 ári 1972 í 43 ár 2001, þrátt
fyrir vaxandi olíuvinnslu.
Ganga olíulindir jarðar þá alls
ekki til þurrðar?
Er þá engin hætta á að olíu-
lindir jarðar gangi til þurrðar eins
og margir hafa haldið fram að þær
muni gera fyrr eða síðar? Er
hugsanlegt að R/P-hlutfallið verði
líka í kringum 40 ár í lok þessarar
nýbyrjuðu 21. aldar?
Síðari spurningunni má tví-
mælalaust svara játandi. Hvert
hlutfallið verður í raun í lok ald-
arinnar mun ráðast af því, hvort
vex hraðar: Vinnsluverður forði
eða árleg vinnsla. Til að svara
fyrri spurningunni þurfum við
fyrst að gera okkur skýra grein
fyrir því hvað við eigum við með
orðunum „gangi til þurrðar“ og
orðunum „vinnsluverður forði“.
Síðarnefnda hugtakið er efnahags-
legs eðlis en ekki jarðfræðilegs. Sú
olía er ekki vinnsluverð sem ekki
er seljanleg á alþjóðlegum olíu-
markaði. Verðið á þeim markaði er
sveiflukennt eins og kunnugt er.
Það er hugsanlegt að tækni-
framfarir í vinnslu olíu verði hæg-
ari á 21. öld en þær voru á hinni
20. og að þær nái ekki að halda í
við erfiðari vinnsluaðstæður, t.d.
meira hafdýpi og/eða verra veð-
urfar en á núverandi vinnslu-
svæðum, eða hafís. Nái þær því
ekki mun olíuverð fara hækkandi
til langs tíma litið, jafnvel þar til
olía unnin úr kolum eða flögubergi
er orðin ódýrari en úr eiginlegum
olíulindum. Þegar svo er komið
hefur „vinnsluverður olíuforði í
jörðu“ gengið til þurrðar. Eftir
sem áður er mikil olía eftir í jörðu,
en hún er ekki lengur vinnsluverð.
„Olíuöldin“ í þeim skilningi sem
við notum það hugtak í dag kann
því að líða undir lok einhvern tím-
ann. Ekki vegna þess að skortur
verði á olíu í jörðu heldur vegna
þess að vinnsla hennar úr jörðu er
ekki lengur samkeppnisfær. Stein-
öldin leið heldur ekki undir lok
vegna skorts á steinum heldur
vegna þess að steinarnir voru ekki
lengur samkeppnisfærir til sinna
fyrri nota. Þetta þýðir hinsvegar
ekki að við þurfum að hætta að
nota olíu. Við getum aflað hennar
með öðrum hætti.
Olía úr flögubergi
Víða um heim finnst olíuríkt
flöguberg í jörðu. Magn þess er
ekki vel þekkt sökum þess að það
hefur ekki verið mikið kannað. Það
er þó talið verulegt; hugsanlega
eins mikið og af hefðbundinni olíu.
Jafnvel meira, en á hinn bóginn
minna en kolabirgðir jarðar. Olía
hefur enn ekki verið unnin úr
flögubergi svo neinu nemi. Ástæð-
an er fyrst og fremt sú að slík
vinnsla er mun dýrari en úr hefð-
bundnum olíulindum. Umhverfis-
áhrif af olíuvinnslu úr flögubergi
eru veruleg.
Olía úr kolum
Tæknin til að vinna olíu úr kol-
um er þegar fyrir hendi, en er
ósamkeppnisfær við hefðbundna
vinnslu úr olíulindum og því ekki
notuð í dag. Þjóðverjar notuðu
hana í síðari heimsstyrjöldinni og
Suður-Afríkumenn í nokkrum
mæli á dögum viðskiptabannsins.
Líklega má þróa þessa tækni frek-
ar og gera hana ódýrari en hún er
nú. Til þess hefur enginn hvati
verið hingað til vegna samkeppn-
innar frá hefðbundinni olíuvinnslu.
Vinnsluverður kolaforði er marg-
faldur á við olíuforðann og einnig
á við magnið af olíuríku flögu-
bergi. Við munum því geta haldið
áfram að nota olíu öldum saman ef
gróðurhúsaáhrifin verða því ekki
til hindrunar, en munum þurfa að
greiða nokkru meira fyrir hana er
nú. Ekki endilega miklu meira. Og
þá verðum við orðin ríkari þannig
að við munum líklega ekki finna
neitt meira fyrir olíureikningnum
þá en við gerum í dag.
Á mörgum svæðum á jörðinni
hefur enn lítið verið leitað að olíu.
Framfarir munu halda áfram í
leitar- og vinnslutækni. Á móti
kemur að olíunotkun mun senni-
lega halda áfram að aukast nema
gróðurhúsaáhrifin setji því skorð-
ur. Þau eru spurningunni um end-
ingu olíulindanna í sjálfu sér óvið-
komandi. Líklegasta spáin fyrir
þessa nýbyrjuðu öld er því sú, að
svipaðar sveiflur verði í R/P-
hlutfallinu á henni og var á 20. öld.
Olíuskortur er því a.m.k. ekki yf-
irvofandi. Hitt er meiri spurning
hvort gróðurhúsaáhrifin setja
áframhaldandi olíunotkun skorður.
[1] United Nations Development
Programme, United Nations Department
of Economic and Social Affairs, World
Energy Council 2000: World Energy
Assessment. UNDP.
Um framtíð olíunotkunar
Eftir Jakob Björnsson
Höfundur er fv. orkumálastjóri.
Fyrir flottar konur
Bankastræti 11 • sími 551 3930
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111