Morgunblaðið - 15.11.2003, Blaðsíða 4

FRÉTTIR
4 LAUGARDAGUR 15. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Óbyggðanefnd kvað uppþann úrskurð í gær aðVatnajökull og nyrðri hlutiLónsöræfa teldust vera
þjóðlendur. Svæðin sem um ræðir
eru Öræfi, Suðursveit, Mýrar, Nes og
Lón. Miðar nefndin við jökulröndina
eins og hún er talin hafa verið í júlí
árið 1998 þegar þjóðlendulögin tóku
gildi. Teljast smájöklar utan meg-
injökulsins tilheyra viðkomandi eign-
arlandi.
Landeigendur Stafafells í Lóni eru
mjög ósáttir við úrskurð óbyggða-
nefndar en þeir telja nyrðri hluta
Lónsöræfanna hafa verið sína eign í
nærri hundrað ár, eða frá 1913 þegar
landið var keypt af ríkinu. Lendir
rúmur þriðjungur alls Stafafells-
landsins undir þjóðlendur. Hafa land-
eigendur, að sögn Gunnlaugs Ólafs-
sonar, nú þegar ákveðið að höfða
einkamál gegn ríkinu til að fá úr-
skurði óbyggðanefndar hnekkt. Að
öðru leyti virðast flestir landeigendur
vera sáttir við niðurstöðu nefnd-
arinnar og telja hana hafa tekið tillit
til þeirra krafna um að þeir ættu
löndin upp að jökulrönd. Lögmaður
ríkisins í þessum málum var Ólafur
Sigurgeirsson hrl. Hann segist telja
litlar líkur á að ríkið höfði mál fyrir
dómi til að hnekkja úrskurðunum.
Á slaginu klukkan tvö í gær hóf
formaður óbyggðanefndar, Kristján
Torfason, að lesa upp úrskurðina í
Þjóðmenningarhúsinu í Reykjavík.
Heimamenn fyrir austan gátu fylgst
með atburðinum með aðstoð fjar-
fundabúnaðar sem var komið fyrir í
ráðstefnusal Nýheima á Höfn í
Hornafirði, eins og fram kemur hér á
síðunni. Voru heldur fleiri þar við-
staddir en í Reykjavík.
Nokkur fjöll fara
undir þjóðlendu
Allur sá hluti Vatnajökuls sem tek-
inn var til meðferðar hjá óbyggða-
nefnd telst til þjóðlendna, auk fjalla
eins og Rauðakambs og Ærfjalls í
Öræfum og Mávabyggða og Esju-
fjalla í Suðursveit. Kröfum margra
jarðeigenda um að mörk eignarlanda
fylgdu jökuljaðri á hverjum tíma var
hafnað, og stuðst við stöðu jökulsins
við gildistöku þjóðlendulaga sem fyrr
segir. Kröfum eigenda Skaftafells II,
Kvískerja, Fells, Skálafells, Heina-
bergs, Svínafells, Hoffells og Stafa-
fells var hafnað um að merki
jarðanna og beinn eignarréttur næðu
inn fyrir jökuljaðarinn.
Nyrðri hluti Lónsöræfa, sem telst
þjóðlenda, nær til Framfjalla ofan
Hvannadalsvarps og Innfjalla austan
Jökulsár í Lóni, þar með talin Víðidal-
ur og Kollumúli. Sama svæði er í af-
réttareign eigenda Stafafells, að mati
óbyggðanefndar.
Önnur minni svæði sem teljast
þjóðlendur samkvæmt úrskurðunum
í gær eru Hoffellslambatungur í
Nesjum, Hafrafell í Suðursveit, sem
er á milli Skálafellsjökuls og Heina-
bergsjökuls, landsvæði framan við
Hafrafell, Mýrarmegin, og Norðaust-
urhlíðar Stigafjalla í Lóni. Telur
óbyggðanefnd þessi svæði vera utan
merkja og landeigendur hafi ekki
sýnt fram á beinan eignarrétt.
Til eignarlanda teljast jarðir á
þessum fimm svæðum eins og þær
eru afmarkaðar í landamerkjabréfum
viðkomandi jarða og upp að jök-
ulrönd eins og hún var í júlí 1998. Er
kröfum ríkisins um þjóðlendur innan
merkja þessara jarða því hafnað.
Allur kostnaður málsaðila, annarra
en fjármálaráðherra vegna íslenska
ríkisins, hefur verið greiddur, að
þóknunum til lögmanna und-
anskildum. Samkvæmt úrskurðum
óbyggðanefndar er þóknun tíu lög-
manna, er fóru með mál landeigenda,
alls rúmar 11 milljónir króna.
Lögmennirnir voru flestir við-
staddir uppkvaðningu úrskurðanna í
Þjóðmenningarhúsinu, ásamt fulltrú-
um nokkurra landeigenda. Meðal lög-
manna var Ólafur Björnsson hrl., sem
flutti flest málin, þ. á m. fyrir eig-
endur Stafafells í Lóni. Hann sagði að
ef Stafafell væri undanskilið væri að
mestu leyti fallist á kröfur landeig-
enda og kröfum ríkisins hafnað.
„Niðurstaðan um Stafafell og
Lónsöræfin, Kollumúla og Víðidalinn,
skýtur nokkuð skökku við. Þarna er
um að ræða svæði sem landeigendur
keyptu af ríkinu árið 1913 með öllum
gögnum og gæðum. Í nærri eitt
hundrað ár hafa þessir eigendur
greitt skatta og skyldur af svæðinu
og verið með þinglýst og viðurkennt
landamerkjabréf. Til eru heimildir
um byggð í Víðidal þar sem var leigu-
jörð frá Stafafelli. Bændur þar guldu
Stafafellseiganda afgjald. Í fljótu
bragði sýnist mér rök óbyggðanefnd-
ar vera þau að til séu eldri heimildir
sem mæli gegn beinum eignarrétti,“
sagði Ólafur, sem taldi að úrskurð-
urinn væri á skjön við nýgenginn dóm
Héraðsdóms Suðurlands um afrétti í
uppsveitum Árnessýslu. Því væri
ágæt von um að fá úrskurðinum
hnekkt.
Gunnlaugur Ólafsson var í Þjóð-
menningarhúsinu í gær. Langafi
hans, Jón Jónsson, keypti prests-
setrið Stafafell árið 1913 fyrir 8.500
krónur. Hann sagði niðurstöðu
óbyggðanefndar hafa komið sér veru-
lega á óvart og væri í raun óskiljanleg
varðandi Lónsöræfin. Þannig sæi
hann engan eðlismun á svæðunum
sitt hvorum megin Jökulsár í Lóni,
þar sem svæði eins og Kjarrdalsheiði,
Skyndidalur og Lambatungur væru
ekki talin þjóðlendur þó að þau væru
innan sömu þinglýstu markanna og
norðurhluti Lónsöræfa. Sagði Gunn-
laugur það oft koma fram í vísitasíum
í gegnum aldirnar að Stafafell ætti
Víðidal og Kollumúla. Því væri rök-
stuðningur fyrir eignarrétti sterkari í
nyrðri hluta Lónsöræfa en í þeim
syðri.
Samkvæmt úrskurðunum þarf rík-
ið að draga til baka töluvert af sínum
kröfum, m.a. Jökulsárlón, Breiða-
merkursand og hluta Skeið-
arársands, en þær línur náðu út í sjó.
Ólafur Sigurgeirsson sagði að úr-
skurðir óbyggðanefndar yrðu skoð-
aðir nánar í fjármálaráðuneytinu en á
þessu stigi taldi hann litlar líkur á að
ríkið færi lengra með málin. Það væri
þó aðeins sitt persónulega mat.
„Þarna eru jákvæðar niðurstöður
varðandi Lónsöræfin og Vatnajökul.
Að vísu átti ég von á að Jökulsárlónið
og Breiðamerkursandur yrðu þjóð-
lendur en það fór á annan veg. Með
kröfulínu ríkisins út í sjó var miðað
við landnámsmörk. Sjálfsagt er nið-
urstaða óbyggðanefndar hvað þetta
varðar eðlileg. Þegar dregin var lína
niður að sjó vegna landnámsmarka
lágu ekki fyrir ýmsar upplýsingar
sem síðar hafa komið fram um legu
Skeiðarár á sandinum. Enda var
kröfum ætlað að opna málið til flutn-
ings,“ sagði Ólafur Sigurgeirsson.
„Sneypuför ríkisvaldsins“
„Þetta er algjör sneypuför rík-
isvaldsins og þar með sigur landeig-
enda,“ sagði Ragnar Aðalsteinsson
hrl. sem flutti mál nokkurra landeig-
enda í Suðursveit og á Mýrum og
Nesjum. Hann sagði að í öllum meg-
inatriðum væri fallist á kröfur bænda
um að þeir ættu land að jökli.
„Varðandi þær jarðir sem ég
fjallaði um kemst óbyggðanefnd að
þeirri niðurstöðu á tveimur stöðum;
Skálafelli og Hoffelli, að nýta eigi
hluta jarðanna sem afrétt innan þjóð-
lendu. Það er afar sérstakt, með hlið-
sjón af því að þarna hefur aldrei verið
afréttur. Þarna býr ríkisvaldið til
ágreining með kröfulínu sem á sér
enga stoð, hvorki í sagnfræði, nátt-
úrufræði, lögfræði, siðfræði eða neinu
öðru. Fjármálaráðherra hefur sagt að
þetta hafi verið gert til að setja niður
deilur. Engar deilur hafa verið milli
bænda og ríkisins um þessa línu.
Einu deilurnar hafa verið tilbúnar af
skotveiðimönnum og þær á ekki að
leysa með því að eyða milljónum
króna í þessi þjóðlendumál heldur að
setja reglur um skotveiði,“ sagði
Ragnar. Taldi hann líkur á að eig-
endur Skálafells og Hoffells myndu
leita til dómstóla til að fá úrskurði
óbyggðanefndar hnekkt.
Vatnajökull og
nyrðri hluti
Lónsöræfa telj-
ast þjóðlendur
 



  





 



 
 







  



        


 

   !   
 !

  



 "   #  
!      
 
"$ % "$ 
 



" 
# $"

 


 
 

         

     % &!
  !"#
'!
 















 $%%%# &&
  '$#! & ' (
'  ) * + +



 
 ( 




   

  
 



  !" #$ %&
'
(

!" #$ %&
'
(

)


*&" 
!" #$ %&
'
(




 #
$
+, 
$

Óbyggðanefnd tekur tillit til krafna flestra landeig-
enda í úrskurðum sínum um fimm svæði í sveitarfé-
laginu Hornafirði. Eigendur Stafafells í Lóni hafa
þó ákveðið að höfða mál gegn ríkinu.
Morgunblaðið/Jim Smart
Óbyggðanefndin kveður upp úrskurði sína í Þjóðmenningarhúsinu, frá
vinstri Halldór Jónsson hrl., Allan Vagn Magnússon héraðsdómari, Krist-
ján Torfason, formaður nefndarinnar, Karl Axelsson hrl., sem var formað-
ur í máli Öræfa, og Ragnheiður Bragadóttir héraðsdómari.
TENGLAR
..............................................
www.obyggdanefnd.is
ÞRJÁTÍU manns fylgdust með upp-
kvaðningu óbyggðanefndar með
aðstoð fjarfundarbúnaðar í ráð-
stefnusal Nýheima á Höfn. Eftir
uppkvaðninguna voru menn var-
kárir í yfirlýsingum en flestir á því
máli að óbyggðanefnd hefði dæmt
bændum í hag.
„Miðað við hvernig dómur féll í
þjóðlendumálinu á Suðurlandi kem-
ur það á óvart hvað er mikið tekið
af okkur. Við áttum reyndar ekki
von á að við fengjum öllum okkar
kröfum framgengt, við gerðum
kröfu um land inn á jökulinn,“
sagði Sigurður Ólafsson á Stafafelli
í Lóni eftir að úrskurður féll.
Stefán Helgi Helgason á Setbergi
í Nesjum sagðist persónulega vera
ánægður með niðurstöðuna fyrir
sitt leyti. Ekkert væri tekið af land-
inu en kröfur ríkisins hefðu verið
upp á tvo þriðju hluta af því. „Ég
held að menn geti verið nokkuð
sáttir miðað við það sem upp-
haflega var farið af stað með. Hvort
menn eru sáttir í heildina tekið að
þurfa að standa í þessu, það er svo
annað mál,“ sagði Stefán.
Örn Bergsson á Hofi í Öræfum
sagðist í fljótu bragði telja að ríkið
hefði nær alfarið tapað sínum mála-
tilbúningi á hendur bændum.
„Þetta er sigur fyrir okkur bænd-
ur,“ sagði Örn en bætti við að und-
antekningarnar væru Hafrafell,
sem væri eign Skálafells, Lamba-
tungur í eigu Hoffells og Kollumúli
í eigu Stafafells. „Að öðru leyti hef-
ur nánast verið gengið að kröfum
bænda, við höfum alla tíð haldið
fram að landamerki til norðurs
væru jökuljaðarinn og á það hefur
óbyggðanefnd að mestu fallist.“
Fylgst með úrskurðinum á Höfn
Sigur fyrir bændur
Hornafirði. Morgunblaðið.