Morgunblaðið - 15.11.2003, Blaðsíða 44

44 LAUGARDAGUR 15. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
V
ið erum á móti evrópsku
stjórnarskránni í öllum grund-
vallaratriðum“, sagði Ian
Duncan Smith, fyrrum leiðtogi
breska Íhaldsflokksins, á
fundi í Dean’s Yard í Westminster-hverfi
London fyrir rúmri viku. Bretar hafa lengi
haft efasemdir um Evrópusamrunann og
eru langflestir mótfallnir hugmyndinni um
evrópskt sambandsríki. Margir for-
ystumenn í bresku þjóðlífi eru þar af leið-
andi alfarið andsnúnir hugmyndinni um
evrópska stjórnarskrá, sem yrði æðsta
réttarheimildin í bresku samfélagi.
Hvaða stjórnarskrá?
Von að spurt sé. Valery Giscard
d’Estaing, fyrrverandi forseti Frakklands,
stýrði ráðstefnu um „framtíð Evrópu“,
sem lagði fram drög að „stjórnarskrá fyrir
Evrópu“ í sumar. Rétt er að taka fram að
það liggja engin drög fyrir um nýja stjórn-
arskrá fyrir Ísland. Og það hafa engin
drög verið gerð að stjórnarskrá fyrir öll
ríki Evrópu. Þessir Evrópusamband-
skallar tala bara alltaf um Evrópu frekar
en Evrópusambandið því það hljómar bet-
ur. En það liggja fyrir drög að nýrri
stjórnarskrá fyrir aðildarríki Evrópusam-
bandsins. Mikill tími og miklir peningar
hafa farið í undirbúninginn, en þrátt fyrir
það hafa fæstir íbúar álfunnar hugmynd
um að samin hafi verið drög að stjórn-
arskrá og enn færri vita hvað þau fela í
sér.
Andstaða í Bretlandi
Stjórnarskráin yrði að óbreyttu æðst
réttarheimilda í aðildarríkjum Evrópusam-
bandsins. Það getur tæplega dulist þeim
sem lesa plaggið. Drögin voru tilefni fund-
arins sem að framan var getið um. Á fund-
inum var saman kominn hópur evrópskra
stjórnmálamanna auk fjölda fólks úr ýms-
um áttum í þeim tilgangi að stilla saman
strengina í baráttu fyrir þjóðaratkvæða-
greiðslu um stjórnarskrána í ríkjum Evr-
ópusambandsins. Mikil áhersla var lögð á
Bretland í umræðunum enda hvergi meiri
andstaða við stjórnarskrárdrögin. Mikill
meirihluti Breta styður ennfremur kröf-
una um þjóðaratkvæðagreiðslu. Margir
Bretar telja, að breska þingið geti ekki
samþykkt stjórnarskrána án þess að fá
umboð til þess frá umbjóðendunum.
„Breska stjórnarskráin er
ekki eign Tony Blair“
Ástæðan fyrir því að barist er fyrir þjóð-
aratkvæðagreiðslu á rót í gamalgrónum
stjórnmálahugmyndum, sem margir for-
kólfar Evrópusambandsins eru búnir að
gleyma um hvað snúast. Í vestrænum lýð-
ræðisríkjum, sem teljast réttarríki, lifir
enn sú hug
stjórnskipu
runa sinn h
eins til veg
takmarkað
stofnana. O
sjálfstæða
fólksins. St
ildin um um
sem krefja
Bretlandi s
geti ekki fæ
miklum atr
Evrópusam
þjóðarinna
ekki eign T
Smith. Dav
ur Íhaldsfl
plagg jafng
land.“
S
Þeir sem
Evrópusam
stað þess a
ríkja fullyr
tekt á skrif
Ekki sé ve
arbreyting
fjölmörgu
í einn auk þ
skilvirkara
Ný stjórnarskrá fyri
Eftir Birgi Tjörva Pétursson
Þ
að er þekkt í rökfræði að
leggja andstæðingum sínum
til skoðanir og ráðast síðan á
þær enda liggja þær skoðanir
þá í hlutarins eðli mjög vel við
höggi. Einangrunarsinnar í Evrópu-
málum hafa verið duglegir við þessa iðju
að undanförnu varðandi umræðu um mat-
vælaverð á Íslandi í samanburði við mat-
vælaverð í Evrópu. Inn í þá umræðu
blandast síðan sérkennileg umræða um
evruna og þróun verðlags í Evrópu. Við
Evrópusinnar höfum bent á að mat-
vælaverð hér á landi er miklu hærra en í
nágrannalöndum og með Evrópusam-
bandsaðild gæfust tækifæri til að lækka
það almenningi á Íslandi til hagsbóta.
Í ræðu og riti hafa andstæðingar Evr-
ópusambandsins haldið því fram að við
Evrópusinnar höfum sagt að til væri staðl-
að Evrópuverð á matvælum og að við inn-
göngu í Evrópusambandið myndi það verð
sjálfkrafa gilda á Íslandi. Því fer fjarri að
við höfum haldið nokkru slíku fram enda
ljóst að ekki er til neitt eitt staðlað Evr-
ópuverð á matvælum. Hins vegar er það
staðreynd sem Evrópusambandsandstæð-
ingar hafa ekki getað hrakið að mat-
vælaverð á Íslandi er mun hærra en innan
ESB og var á ákveðnum tíma að meðaltali
48% hærra hér á landi en að meðaltali í
ESB-löndum samkvæmt tölum frá Euro-
stat.
Ef við skoðum reynslu nágranna okkar
á Norðurlöndum virðist þróunin við inn-
göngu í ESB vera augljós. Þannig var
matvælaverð í Svíþjóð 8% lægra en í Nor-
egi árið 1994. Árið 1998 var þessi munur
orðinn um 21% og nú er hann í kringum
35%. Enda hefur spádómur Gro Harlem
Brundtland frá árinu 1994 um að landa-
mæri landanna tveggja yrðu að einu löngu
búðarborði ræst. Norðmenn streyma yfir
landamærin til að kaupa ódýrari nauð-
synjavörur en það er auðvitað ljóst að
þessi mikli verðmunur á milli landanna er
varla eðlilegur þegar horft er á þá stað-
reynd að löndin tvo eru á sama stað í álf-
unni og með svipaða efnahagsuppbygg-
ingu.
Reynsla Finna af Evrópusambands-
aðild er jafnvel enn meira sláandi. Mat-
vælaverð lækkaði þar um 10% á milli 1994
og 1996. Margar vörur lækkuðu enn meira
til dæmis svínakjöt og kjúklingar um 30-
35%. Það er hins vegar ljóst að Evrópu-
sambandsaðild ein og sér tryggir ekki hag
neytenda. Möguleg lækkun á mat-
vælaverði færi að miklu leyti eftir þeim
áherslun sem uppi væru í samningum.
Yrði hugsað eingöngu um hag framleið-
enda yrði lækkunin eflaust ekki mikil, en
ef hagur neytenda yrði tekinn fram yfir
væri ýmislegt hægt, það sýnir reynsla
Finna.
Í þessu sambandi er rétt að benda á að
öfugt við það sem einangrunarsinnarnir
halda fram sýna tölur bæði frá Seðla-
banka Evrópu og Eurostat að verðlag hef-
ur ekki hækkað að neinu ráði í Evrópu-
sambandslöndum eftir að evran var tekin
upp sem gjaldmiðill. Í þessu sambandi er
skemmst að minnast mikilla upphrópana í
Svíþjóð í kringum evrukosningarnar þar
sem andstæðingar evrunnar héldu því
fram að verðlag í Grikklandi hefði hækkað
um 20%. Þegar málið var skoðað í kjölinn
kom fram að verðlag hafði hækkað þar um
2% sem er í samræmi við verðlagsþróun
þar í landi.
Það er eðli íhaldssamra afla að óttast
breytingar og berjast gegn ýmsum fram-
faramálum. Slík öfl eru virk hér á landi
eins og annars staðar. Það er ljóst að mat-
vælaverð hér á landi er mun hærra en í
nágrannalöndum og þann mun er ekki
eingöngu hægt að skýra með fjarlægð frá
mörkuðum. Margt bendir til þess að Evr-
ópusambandsaðild gæti leitt til lægra
matvælaverðs og þar með bæta kjör heim-
ilanna í landinu.
Staðreyndir um
matvælaverð á
Íslandi og í Evr-
ópusambandinu
Eftir Andrés Pétursson
’ Það er eðli íhalds-samra afla að óttast
breytingar og berjast
gegn ýmsum framfara-
málum. Það er ljóst að
matvælaverð hér á landi
er mun hærra en í ná-
grannalöndum. ‘
Höfundur er formaður Evrópusamtakanna.
E
band ganga u
stefnunnar e
isstjórnir aði
verðandi aðil
stjórnarskrá
ópskrar sam
Við stefnu
ið óbreyttur
Dana í þessu
tryggja að sa
islegt og geg
Ríkjaráðst
er lögð voru
unni. Ráðste
um tjöldum o
sem voru sam
þeirra er stó
Drögin að
lag ESB ver
grundvelli lý
samvinnu að
ar áherslu á
ESB og skilg
með skýrum
Ríkjaráðst
á ný þær hel
gerðar voru
vegar nokku
við. Það á við
einstaka mál
varðandi stof
Danir styð
fara með fory
takast megi a
áramót. Rétt
við að samnin
og fremst um
Forgangsr
inn verður að
Hann verð
anna og viðh
smærri aðild
Skipulag s
lýðræðislegt
Þau þrjú m
inn er tekist
eru framtíða
arinnar og rá
hlutverk fors
inni.
Danir hafa
ig styrkja me
arinnar með
að sú regla, a
framkvæmd
St
ge
Eftir And
The Project Syn
ÚRELT ÁKVÆÐI
Frumvarp Geirs H. Haardefjármálaráðherra um breyt-ingu á lögum um réttindi og
skyldur opinberra starfsmanna fel-
ur í sér nauðsynlega og tímabæra
samræmingu á starfsumhverfi opin-
berra starfsmanna og starfsmanna
einkafyrirtækja. Viðbrögð forsvars-
manna samtaka opinberra starfs-
manna eru fyrirsjáanleg en engu að
síður óskynsamleg.
Í greinargerð með frumvarpinu
segir m.a.: „Með frumvarpinu er
lagt til að felld verði niður sú skylda
forstöðumanns að áminna starfs-
mann formlega vegna brots á starfs-
skyldum eða þegar hann hefur ekki
staðið undir þeim kröfum sem af
starfinu leiða, og að gera slíka
áminningu að skilyrði þess að hægt
sé að segja starfsmanni upp störf-
um. Í framkvæmd hefur það verið
gagnrýnt að í slíkum tilvikum skuli
það vera ófrávíkjanlegt skilyrði
uppsagnar að áður hafi verið veitt
formleg áminning vegna sams konar
framkomu eða háttsemi og að með
því séu stjórnunarrétti vinnuveit-
enda settar verulegar skorður á
kostnað skilvirkni og hagkvæmni.“
Segir einnig að með frumvarpinu
sé stefnt að auknum sveigjanleika í
rekstrarumhverfi stofnana ríkisins
og stuðlað að því að ríkið hafi á að
skipa hæfustu starfsmönnum sem
völ er á hverju sinni.
Það hafa verið stigin stór skref í
þá átt á undanförnum árum að jafna
kjör opinberra starfsmanna og
starfsmanna á almennum vinnu-
markaði. Það hefur verið ein helsta
krafa samtaka opinberra samtaka
síðustu ár og jafnvel áratugi að þeir
eigi rétt á sömu kjörum og gengur
og gerist á almennum vinnumark-
aði. Í því hlýtur hins vegar einnig að
felast að starfsumhverfi opinberra
starfsmanna og þeim kröfum sem til
þeirra eru gerðar svipi til þess sem
venjulegt þykir á hinum almenna
vinnumarkaði. Fjármálaráðherra
segir að með þessari breytingu verði
það ekki lengur stjórnvaldsaðgerð
heldur einföld stjórnunarleg aðgerð
í rekstri opinberra stofnana að ráða
starfsfólk og segja því upp.
Kröfurnar sem gerðar eru til op-
inberra stofnana vaxa stöðugt. Þess
er krafist að þær séu reknar á skil-
virkan og hagkvæman hátt og að
þær skili vandaðri og góðri þjón-
ustu. Til að svo megi verða verða
stjórnendur opinberra stofnana að
hafa svigrúm til að reka þær með
eðlilegum hætti. Hlutverk opin-
berra stofnana er sömuleiðis ekki
fasti, það breytist með breyttum
þörfum. Það hefur háð opinberum
stofnunum verulega að þær eiga erf-
iðara um vik en einkafyrirtæki að
laga sig að breyttum þörfum sam-
félagsins. Þeir sem bera hag opin-
berrar þjónustu fyrir brjósti verða
að gera sér grein fyrir þessu.
Formenn aðildarfélaga BHM
töldu ástæðu til að boða til „skyndi-
fundar“ vegna frumvarpsins. Þar
var ákveðið að boða til skipulegra
aðgerða á „öllum vígstöðvum“. Þessi
afstaða lýsir töluverðri skammsýni
af hálfu þessara samtaka. Opinber-
um starfsmönnum er enginn greiði
gerður með því að ríghalda í úrelt
lagaákvæði sem þessi. Telji þeir
ekki að hægt sé að gera sömu kröfur
til þeirra og að þeir starfi í áþekku
umhverfi og almennir launþegar
geta þeir ekki komið til skattgreið-
enda og krafist þess að njóta sömu
kjara.
TAKMÖRKUÐ AUÐLIND
Í fyrradag birtist í ViðskiptablaðiMorgunblaðsins úttekt á nothæf-
um útvarps- og sjónvarpsrásum. Í
úttekt þessari segir m.a.:
„Nú er svo komið, að ekki er pláss
fyrir fleiri öfluga sjónvarpssenda og
nýjar sjónvarpsstöðvar á suðvestur-
horni landsins nema með því að
breyta þeim stöðvum, sem fyrir eru.
Þröngt er um útvarpsstöðvarnar á
FM-tíðnisviðinu, sem liggur á bilinu
87,5 til 108 MHz. Samkvæmt upplýs-
ingum frá Póst- og fjarskiptastofnun
er þó hægt að koma fyrir fleiri
stórum sendum, en sendiaflið er þó
takmarkað við ákveðið hámark til að
trufla ekki nærliggjandi stöðvar.“
Þessi lýsing á stöðu mála sýnir svo
ekki verður um villzt, að útvarps- og
sjónvarpsrásir eru takmörkuð auð-
lind og tímabært, að þeir sem fá
þeim úthlutað í takmarkaðan tíma
greiði gjald fyrir afnot af þeim í
meira mæli en nú tíðkast.
Til marks um þær greiðslur, sem
nú er gert ráð fyrir, má nefna að
leyfisgjald til sjö ára vegna sjón-
varps kostar 224 þúsund krónur en
jafnframt þarf að greiða árlegt tíðni-
gjald fyrir hvern sendi, sem ljós-
vakamiðill notar. Á þessu ári inn-
heimtir Póst- og fjarskiptastofnun í
heild 18 milljónir króna af þeim sök-
um. Þar af greiða Norðurljós hf. 7,5
milljónir króna en RÚV 6,4 milljón-
ir.
Að tæpu ári liðnu kemur auðlinda-
gjald í sjávarútvegi til greiðslu skv.
lögum, sem Alþingi hefur sett. Nú er
tímabært að þingið snúi sér að um-
ræðum og afgreiðslu á lögum um
hvernig háttað skuli greiðslu gjalds
fyrir þá takmörkuðu auðlind, sem
sjónvarps- og útvarpsrásir eru.
Sömu rök eiga við um slíkt gjald á
þessu tiltekna sviði eins og þegar um
er að ræða nýtingu á sameiginlegri
auðlind þjóðarinnar á fiskimiðunum
við Ísland.
Hér er um pólitíska ákvörðun að
ræða sem Alþingi eitt getur tekið en
ekki á valdi þeirra stofnana, sem
starfa á þessu sviði.
Umræður um innheimtu gjalda á
öðrum sviðum en í sjávarútvegi, þar
sem um er að ræða takmarkaðar
auðlindir í eigu almennings, hafa
legið niðri um skeið en tímabært er
að taka þær upp. Sjónvarps- og út-
varpsrásir svo og farsímarásir eru
takmörkuð auðlind í almannaeign,
sem greiða ber fyrir afnot af.