Morgunblaðið - 21.11.2003, Blaðsíða 26

DAGLEGT LÍF
26 FÖSTUDAGUR 21. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Eigið úramerki
Axel faðir hans er heldur ekki
með öllu áhugalaus um hönnun því
hann er með eigið vasaúramerki á
boðstólum í Gull-úrinu og er líklega
eini íslenski úrsmiðurinn sem slíkt
gerir í dag. „Það er löng og gömul
hefð fyrir þessu, en hér á landi
leggst hún að mestu af á árunum í
kringum 1950–60,“ segir Axel og
segir tiltækið fá góðan hljómgrunn
meðal viðskiptavina sinna, en úrin
eru sett saman að ósk Axels í
verksmiðjum erlendis og merkt
úrsmiðnum. Reyndar hefur Axel
einnig látið merkja nokkur úr úr-
smiðnum Jóni Sívertsen, til heið-
urs þeim merka manni er hlaut
mikið frægðarorð fyrir að gera
við Habrechts-klukkuna í
Rosenborgarhöll eftir að mestu
hugvitsmenn Dana höfðu orðið
frá að hverfa.
Úrsmíði er ekki iðngrein
sem hægt er að nema á Ís-
landi og flestir leita til Dan-
merkur í nám. Í dag segir
Axel tvo vera í námi úti og
telur hann það ekki mikla
breytingu frá sínum náms-
árum. Þá stunduðu 3–4
námið þegar mest var og
oft færri. „Þegar ég hóf
störf voru um 40 úrsmiðir
starfandi hér á landi og í
dag erum við um 25 þann-
ig að okkur hefur fækkað
nokkuð. Þetta er hins
vegar ósköp eðlileg þróun miðað við
vinnuna og miðað við núverandi
fjölda þá er full vinna fyrir alla svo
það er í raun í besta lagi.“
Fermingarúrið var á árumáður fyrsta úrið semmargir eignuðust. Kostn-aðurinn gat numið jafn-
virði mánaðarlauna og úreignin því
stolt stund í huga flestra barna. Í
dag er hins vegar öldin önnur og
ágætis úr kostar nú ekki nema and-
virði nokkurra daga vinnu fyrir
flesta. Þá hafa rafhlöðuúr víða leyst
hefðbundið úrverk af hólmi og starf
úrsmiðsins tekið töluverðum breyt-
ingum í kjölfarið.
„Það hafa orðið miklar breytingar
í faginu frá því að ég hóf störf ,“
segir Axel Eiríksson, úrsmiður og
eigandi Gull-úrsins í Mjódd, en
hann hefur starfað sem úrsmiður í
ein 40 ár og nýlega lauk sonur hans,
Hjalti Axelsson, nemahluta úrsmíð-
anámsins hjá föður sínum.
„Rafhlaðan breytti náttúrulega
óskaplega miklu og ekki síður
kostnaðarhliðin, en í dag eru úr
miklu ódýrari en þá.
Þegar ég byrjaði kost-
aði venjulegt ferming-
arúr mánaðarlaun eða
þar um bil, en í dag
kostar þokkalegt úr
svona fjögurra daga
vinnu og það er mikil
breyting. Um leið hafa
viðgerðirnar breyst því það er ekki
hægt að gera jafnmikið við úrin og
áður. Í dag eru viðgerðirnar smærri
í sniðum. Skipta þarf um gler, laga
trekkjara, úrólar og fleira í þeim
dúr. Dýrari úr bjóða að vísu upp á
fleiri viðgerðarmöguleika enda eig-
endur þeirra ekki tilbúnir að sætta
sig við að 200.000 kr. úr sé ónýtt
vegna einhverra smámuna.“
Stöðug framþróun
Þótt rafhlöðuúrin hafi víða tekið
við af hefðbundu úrverki og notið
mikilla vinsælda sl. áratugi vísar
Axel því alfarið á bug að gamla úr-
verkið sé að verða úrelt.
„Það er mikil framþróun í úra-
hönnun, þótt hún sé stundum bæði
hæg og bítandi,“ segir Axel og
bendir máli sínu til stuðnings á
sjálftrekkt úr. „Þar hélt ég til dæm-
is að búið væri að ná fram því sem
hægt væri, en síðustu árin hefur
framþróun þar verið mikil. Til dæm-
is eru komnar kúlulegur í sjálfvind-
una, búið er að bæta við vísi sem
sýnir hve mikil orka er eftir í úrinu
þegar það er lagt niður og eins hafa
verið hannaðir eins konar rafgeym-
ar sem geyma um-
framorkuna þar til úr-
ið er tekið í notkun
næst.“
Hjalti, sonur Axels,
tekur í sama streng og
segir sjálftrekktu úrin
njóta vissrar endur-
reisnar um þessar
mundir. „Það er líka heilmikið að
gerast í úrahönnun og langt í frá að
rafhlaðan sé búin að taka við af úr-
verkinu, þótt óneitanlega beri meira
á þeim úrum. Fólk er líka farið að
sýna meiri áhuga á hlutum sem end-
ast og þó að ungt fólk upp að 25 ára
aldri kaupi helst rafhlöðuúr, virðist
sem að um leið og tekjurnar aukast
þá noti fólk tækifærið og fái sér al-
mennilegt úr. Úr sem heldur útliti
sínu í langan tíma,“ segir Hjalti.
Úrahönnun og þróun úrverksins
á líka sína áhangendur og segir Ax-
el um tíu ár frá því hann fór að
verða var við fasta viðskiptavini
sem alltaf fylgjast með því nýjasta
sem er að gerast. „Þetta fólk á
kannski fimm til átta úr og vill alltaf
eiga nýjustu gerð. Það fylgir úra-
tískunni fast eftir og hefur brenn-
andi áhuga fyrir úrum,“ segir Axel.
„Þá hefur maður líka heyrt af
mönnum sem kaupa sér allt að þrjú
hundrað þúsund króna úr á einu ári.
Þeir eru svo ofsalega spenntir fyrir
nýjungunum,“ bætir Hjalti við.
Áhersla á markaðssetningu
Hjalti var í myndlistarnámi í
Fjölbrautaskólanum í Breiðholti
þegar hann ákvað að taka nema-
hluta úrsmíðanámsins samhliða
myndlistinni. „Ég hafði aðeins verið
að aðstoða í búðinni og sá að það
væri sniðugt að læra þetta bara í
leiðinni,“ segir Hjalti sem er þó ekki
búinn að ákveða hvort hann haldi
utan til að ljúka náminu. „Þetta er
mjög skemmtilegt fag og í því felst
mikil hönnun. Það fellur líka vel að
listanáminu og hjálpar óneitanlega
mikið í þessum bransa að geta
teiknað. Þetta á ekki hvað síst við
þegar farið er á sýningar og
kannski 300–400 úr skoðuð á stutt-
um tíma. Þá kemur sér vel að geta
skissað niður þau úr sem lofa góðu
því það flýtir heilmikið fyrir.
Annars virðist vera mikið lagt
upp úr markaðssetningu úra þessa
stundina, jafnvel meira en hand-
verkinu,“ segir Hjalti og er áhuga-
samur um að kynna sér þau mál
betur á næstunni.
Morgunblaðið/Kristinn
Úrahönnun: Stöðugar breytingar í
útliti og á úrverkinu vekja áhuga
margra.
Vasaúr að hætti Axels:
Úrin eru merkt honum
sjálfum og nokkur til-
einkuð Jóni Sívertsen.
Úrsmíði er ekki kennd
hér á landi og með
breyttri úramenningu
hefur úrsmiðum fækkað.
Þeir sem nú starfa í fag-
inu hafa engu að síður
nóg að gera, segir Axel
Eiríksson úrsmiður.
Til er fólk sem
hefur brennandi
áhuga á úrum,
á kannski 5–8 úr,
og fylgir úratísk-
unni fast eftir.
annaei@mbl.is
Hjalti Axelsson og Axel Eiríksson: Úrsmíðin er skemmtilegt fag, að sögn
feðganna, þar sem sífelld framþróun á sér stað.
Sjálftrekkt
úr í uppsveiflu

ÚRSMÍÐI | Hönnunin í stöðugri framþróun
BANDARÍKJAMENN fitna svo
hratt að bifreiðaframleiðendur
þurfa að endurhanna bíla með til-
liti til aukins ummáls viðskipta-
vinanna. Bílaverksmiðja General
Motors fól verkfræðingum það
verkefni að endurhanna bíla fyr-
irtækisins svo viðskiptavinir sem
eru vel í holdum geti látið sér
líða vel í akstri. Frá þessu var
nýlega greint í vefútgáfu Wash-
ington Post.
Þegnar velferðarþjóðfélaga eru
margir orðnir alltof þungir og
heilbrigðiskerfi Vesturlanda eru
að sligast undan afleiðingum
þess. Útsjónarsamir kaupsýslu-
menn sjá sóknarfæri í markhópi
hinna feitu. Fatahönnuðir bjóða
tískufatnað fyrir feitt fólk og
skyndibitastaðir hafa minni mat-
arskammta en áður og léttari
kost.
Vesturlandabúar þyngjast jafnt
og þétt og í Bandaríkjunum er
þriðji hver maður skilgreindur
feitur. Læknisfræðin og lyfjafyr-
irtæki hafa ekki komið með
lausnir á vandanum til þessa og í
Washington Post er því lögð
áhersla á nauðsyn fræðslu og for-
varnarstarfs. Haft er eftir Will-
iam Caplan framkvæmdastjóra
Kaiser-heilsustofnunarinnar að
nauðsynlegt sé að þjálfa lækna og
annað heilbrigðisstarfsfólk sér-
staklega til að ræða við feitt fólk
um afleiðingar offitu og mik-
ilvægi þess að það breyti lífsstíl
sínum. „Þótt maður létti sig ekki
um nema 5-6% minnka líkur á
sykursýki um helming.“
Á meðan þjóðir hins vestræna
heims halda áfram að fitna vinn-
ur General Motors að því öllum
árum að breikka sæti í bílum sín-
um án þess að slaka á örygg-
iskröfum eða breyta ytra útliti
bílanna, enda líta offitusjúklingar
oft á ástand sitt sem einkamál
sem engum komi við.
Associated Press
Sóknarfæri: Fatahönnuðir sjá sér
leik á borði til að hagnast og hanna
nú í gríð og erg á þéttvaxna.

OFFITA
Bílar fyrir
bústna
Fæst aðeins í apótekum
Þróað í samvinnu
við húðsjúkdómalækna
RAKAGEFANDI
ANDLITSKREM
fyrir viðkvæma húð