Morgunblaðið - 21.11.2003, Blaðsíða 33

Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsd.
idge kynningarstjóri, J. Wahba
sstjóri og Michael Baltzell, fram-
stjóri áliðnaðarsviðs Alcoa.
verkefnisins hjá Bechtel, og Craig
Bridge, kynningarstjóri Bechtel á Ís-
landi, kynntu fyrirtækið og áætlanir
þess varðandi byggingu álvers Fjarða-
áls. Wahba greindi frá því að litið yrði
til kanadíska álversins í Deschambault
við byggingu álversins í Reyðarfirði, en
þangað fór nýverið íslensk sendinefnd í
skoðunarferð.
Álvershöfnin
tilbúin í júlí 2005
Wahba segir að eftir töluverða rann-
sóknavinnu á álverslóðinni í Reyðarfirði
muni nú litlar framkvæmdir verða þar
sjáanlegar fyrr en í október á næsta ári,
þegar eiginleg jarðvegsvinna hefjist.
Höfnin við álverið á að vera tilbúin í
júlíbyrjun árið 2005 og keraraðir verða
steyptar upp í lok þess árs. Árið 2006
verður meginbyggingartími versins. Í
janúar 2007 verður höfnin tilbúin að
taka á móti fyrsta súrálinu að utan og
gert ráð fyrir að fyrstu kerin í ker-
skálum verði klár til álframleiðslu í apríl
það ár.
Það kom fram í máli Bridge að 20 til
25% af framkvæmdinni við álverið verði
á vegum undirverktaka og að smærri
verktakafyrirtæki hafi þar gott tækifæri
til að mynda tilboðasamsteypur og koma
þannig að verkinu.
ntu álversframkvæmdir fyrir heimamönnum á Austurlandi
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. NÓVEMBER 2003 33
t um pen-
glæpasamtök
eningunum
miðlararnir
nn og þeir
til
a sem þeir
era þessum
fyrir og
eið til þess.“
ur verið erf-
rt vændi hafi
í raun minnkað eða ekki í Svíþjóð
eftir lagasetninguna. „Stuttu eftir
lagasetninguna 1999 sáum við
færri vændismanneskjur á götum
úti. En við sjáum sífellt fleiri vef-
síður með vændissölu. Á Netinu
eru alls konar viðskipti. Með bíla,
geisladiska, kvikmyndir og allt
mögulegt svo að auðvitað er Netið
notað til að auglýsa eða selja
vændi. Ég held að það væri alveg
jafnmikið notað hvort sem lögin
væru fyrir hendi eða ekki.“
Samstarf við ýmis samtök
Ekman segir að lögreglan gegni
víðtæku hlutverki í baráttunni
gegn mansali. „Við reynum að
sjálfsögðu að vera sýnileg á götum
úti. Við reynum ekkert endilega að
góma sem flesta kúnna. Við erum
oft einkennisklædd og það virkar
mjög vel. Kúnnarnir verða hrædd-
ir og koma sér í burtu. En við
þurfum líka að takast á við mál
sem snúa að mansali svo að við er-
um ekki á götunum alla daga. Okk-
ar helsta hlutverk er að gera
mönnum erfitt fyrir að kaupa kyn-
líf,“ segir Ekman og bætir við að
lögreglan þurfi að vera opin fyrir
þessum vanda og senda skýr skila-
boð til fólks um að það sé ekki í
lagi að kaupa manneskjur. Hann
segir að eftir lagasetninguna í Sví-
þjóð sé lögreglan í mun betra sam-
bandi við vændiskonurnar og þá
sérstaklega þær sem eru sænsku-
mælandi. Þær hringi jafnvel og láti
vita ef þær verða varar við eitt-
hvað óeðlilegt eins og til dæmis að
ungar stelpur séu boðnar til sölu.
„Ég held að flestar konurnar upp-
lifi það að við berum hag þeirra
fyrir brjósti.“
Ekman segir allar upplýsingar
benda til þess að Svíþjóð sé ekki
gott land fyrir mansal. Hins vegar
sé mansal neðanjarðarstarfsemi
sem oft sé erfitt að henda reiður á.
„Ég vil meina að við getum minnk-
að mansal. Lagasetningin er mik-
ilvægur hluti af púsluspilinu til að
gera vændismiðlurum erfiðara fyr-
ir að stunda iðju sína. Við segjum
þeim að koma ekki til Svíþjóðar til
að selja konur.“
Ekman bendir þó á að það sé
mikilvægt að hafa þessi mál stöð-
ugt í umræðunni svo að fólk sé
meðvitað um mansal og vændi.
Hann bendir jafnframt á að mik-
ilvægt sé að lögregla og yfirvöld
séu í samstarfi við ýmis samtök
sem þekkja til vandans á einn eða
annan hátt. „Við reynum að hafa
víðtækt samstarf við ýmis samtök.
Við getum ekki unnið í okkar horni
og talið okkur geta fundið lausn-
ina. Við þurfum öll að leggjast á
eitt.“
Bíðum ekki eftir
að Lilja komi til okkar
Í erindi sínu kom Ekman inn á
reynslu ýmissa kvenna sem hann
hefur hitt í starfi sínu og hafa ver-
ið seldar landa á milli. „Konurnar
koma oftast frá mjög fátækum
löndum og sjá þetta sem útgöngu-
leið. Í mörgum tilvikum eiga þær
börn, foreldra eða fjölskyldur til
að framfleyta. Stundum lokka
vændismiðlararnir konurnar með
því að lofa þeim alvöru atvinnu í
Svíþjóð en þvinga þær svo í vændi.
Stundum vita konurnar ekki til
hvaða lands þær eru komnar,“ seg-
ir Ekman og bætir við oft sé þeim
hótað, þær beittar ofbeldi og
nauðgað. Eina markmiðið sé að fá
eins mikinn pening fyrir þær og
mögulegt er á sem skemmstum
tíma.
Ekman segir mikilvægt að lög-
reglumenn geri sér grein fyrir
hver raunveruleiki vændis og man-
sals er. „Kvikmyndin Lilja 4-Ever
fjallar um 17 ára stelpu frá fyrrum
Sovétríkjunum sem er lokkuð til
Svíþjóðar og neydd í vændi. Þetta
er raunveruleiki mansals. Myndin
er byggð á sannri sögu. Við í man-
salsteyminu vitum að þessi mynd
er raunveruleg. Veruleikinn er
kannski verri.“
Aðspurður hvað lögreglan geti
gert til þess að vinna gegn mansali
segir hann mikilvægast trúa því
ekki að fórnarlömbin komi sjálf-
viljug til lögreglunnar og segi frá
ofbeldinu heldur verði lögreglan að
finna fórnarlömbin. „Við neitum að
sitja með krosslagðar hendur á
lögreglustöðinni og bíða eftir að
Lilja komi til okkar. Við verðum
að finna hana.“
erindi um sænsku vændislögin á hádegisfundi á Grand Hóteli í gær
nn snýst um peninga
nblaðið/Sverrir
samtaka.
Morgunblaðið/Sverrir
ænsku vændislögunum á fundi á Grand Hóteli.
hallag@mbl.is
S
á misskilningur kom
fram í grein Jónínu
Bjartmarz þing-
manns í Morg-
unblaðinu, 19. nóv-
ember sl., að almenn samstaða
væri um að vændi ætti að vera
bannað. Sagðist hún ekki hafa
heyrt op-
inberlega frá
neinum tals-
manni þess að
leyfa það. Hún
hefur því
greinilega ekki
lesið tvær
greinar sem ég
hef ritað um
málið, né held-
ur lesið bréf Frjálshyggju-
félagsins til hennar og annarra
þingmanna, sem gaf vissulega
til kynna að ekki væri samstaða
um vændisbann.
Réttindi minnihlutahóps
Frjálshyggjufélagið lýsir því
með stolti, að það vilji við-
urkenna mannréttindi þeirra
minnihlutahópa, sem vilja
stunda kynlíf með öðrum hætti
en meirihlutinn. Slíkir hópar
hafa verið undirokaðir í fortíð-
inni, og eru enn að vissu leyti.
Þeir eiga alltaf bandamenn í
frjálshyggjumönnum, sama
hvaða kynlífshegðun er komin í
tísku og hefur hlotið almenna
viðurkenningu. Seljendur og
kaupendur vændis tilheyra
minnihlutahópum sem því mið-
ur hafa ekki nógu marga mál-
svara. Þeir þora ekki að koma
fram, vegna þeirra fordóma
sem almenningur hefur gagn-
vart þeim. Vonandi hverfa þeir
fordómar með tímanum, rétt
eins og fordómar gagnvart
samkynhneigðum eru á und-
anhaldi.
Bannið skapar vanda
Vændisbann skapar meiri
vanda en það leysir. Erfiðara
en áður er að fylgjast með
vændi, þegar það er bannað,
hvort sem kaupanda eða selj-
anda er refsað. Ýmiss konar of-
beldi getur fylgt því, sem erf-
iðara er að bregðast við.
Fólk hefur sterkar tilfinn-
ingar gagnvart vændi. Hvort
sem fólk er á móti vændi eða
með, ætti það ekki að láta
glepjast af tilfinningum, heldur
taka afstöðu til laganna með
það fyrir augum að gera
ástandið sem best. Sú leið að
refsa kaupendum virðist ekki
hafa gefist vel. Fram hefur
komið, t.d. í máli hins sænska,
félagslega mannfræðings, Petru
Östergren, á fundi í Norræna
húsinu, að vændiskonur í Sví-
þjóð séu berskjaldaðri fyrir of-
beldi vegna laga um að kaup-
endum vændis skyldi refsað.
Hún sagði að þær væru í verri
samningsaðstöðu en áður og
þyrftu að taka við nánast hvaða
kúnna sem er. Þá sagði hún
m.a. að vændiskonur ættu erf-
iðara en ella með að greina
góða kaupendur frá vondum,
því stressið sem þessu fylgdi
gerði góðu kaupendurna líkari
hinum vondu í framkomu.
Fleira kom fram á fundinum,
en fjallað hefur verið um hann í
fjölmiðlum, m.a. Morg-
unblaðinu.
Augljóslega er sú leið að
refsa seljendum heldur ekki
góð fyrir vændisfólkið. Eina
leiðin er að leyfa starfsemina,
enda er fólk sem hana stundar
ekki að skaða neinn annan, að
því gefnu að hún fari fram með
ofbeldislausum hætti.
Vændi er ekki mansal
Gefið hefur verið til kynna að
vændi sé mansal. Það er vissu-
lega rangt. Auðvitað er til of-
beldi, sem tengist vændi, rétt
eins og ofbeldi tengist mörgu
öðru. Mansal á að vera ólög-
legt, en vændi á að leyfa. Það
verður beinlínis erfiðara að
stunda mansal, ef löglegt vændi
fær þrifist. Betra er að berjast
gegn mansali með því að leyfa
vændismanneskjum að fá skír-
teini sem vottar að þær stundi
atvinnugrein sína af fúsum og
frjálsum vilja. Þannig geta
kaupendur fengið staðfestingu
á að ekki sé um þrælahald að
ræða. Kannski stöðvar það ekki
mansal, en dregur úr því.
Óheiðarlegir kaupendur verða
áfram til – en vændisbann virk-
ar heldur ekki á þá, þeir eru
hvort sem er að brjóta lögin
með því að kaupa kynlíf með
þræl.
Óhamingja vændis-
kvenna er ekki rök
í málinu
Þau rök hafa verið notuð
fyrir vændisbanni að vænd-
ismanneskjur séu óham-
ingjusamar og neyðist jafn-
vel til að stunda vændi af
fjárhagslegum ástæðum.
Sumar eru það reyndar
ekki, en lítum fram hjá því.
Hvaða vanda leysir það að
banna iðju þeirra? Reynslan
sýnir að vændið er áfram til
staðar. Ofbeldið eykst. Óham-
ingjan vex.
Það væri heldur ekki endi-
lega betra fyrir þær að stunda
ekki vændi. Kannski er það ills-
kásti kosturinn. Er það lausn á
málum þeirra að neyða þær til
að taka enn verri kost?
Sumir stunda vændi til að
borga fyrir fíkniefnaneyslu.
Hvers vegna ætli það sé? Það
er vegna þess að fíkniefni eru
afar dýr, þrátt fyrir lágan
framleiðslukostnað. Fíkniefnin
eru dýr vegna þess að þau eru
bönnuð. Eina lausnin á þeim
vanda er að leyfa fíkniefnin. Þá
myndu mörg önnur vandamál
leysast eða minnka, svo sem
farið hefur verið yfir annars
staðar.
Ríkið er ekki guð
Margir stjórnmálamenn hafa
tilhneigingu til að telja, gagn-
rýnislaust, að ríkið geti leyst
allan vanda. Svo er ekki. Ríkið
hefur ekki guðlega hæfileika.
Hjá því starfa bara opinberir
starfsmenn. Bann ríkisins á
verknaði eyðir honum ekki
endilega. Ríkið skapar meira að
segja beinlínis oft meiri vanda
með afskiptum sínum. Rökræð-
urnar snúast ekki um hvort
vændi sé gott eða vont. Þær
snúast um hvort bann við
vændi sé gott eða vont. Sumir
gera því miður engan grein-
armun á þessu tvennu.
Frjálshyggju-
félagið vill
leyfa vændi
Eftir Gunnlaug Jónsson
Höfundur er fjármálaráðgjafi og er
í stjórn Frjálshyggjufélagsins.
’ Mansal á að veraólöglegt, en vændi á að
leyfa. Það verður bein-
línis erfiðara að stunda
mansal, ef löglegt
vændi fær þrifist. ‘
THOMAS Ekman, yfirmaður teym-
is sem sér um vændi og verslun með
konur innan lögreglunnar í Gauta-
borg, segir erfitt að skilja milli
vændis og mansals enda geti kúnn-
inn aldrei sagt til um hvort konan
er viljug eður ei. Hann bendir á að
þrátt fyrir að til sé ein og ein kona
sem vinni fyrir sjálfa sig eingöngu
þá þrífist hinn raunverulegi vænd-
ismarkaður á mansali.
„Kúnninn hefur áhuga á kynlífi.
Honum er alveg sama hvort konan
sem hann kaupir er til sölu af fúsum
og frjálsum vilja eða hvort hún er
nauðug. Hann getur aldrei vitað
það. Flestar konurnar sem við höf-
um talað við eru fórnarlömb á einn
eða annan hátt. Þær vilja ekkert
vera á götunum að selja kynlíf.
Maður sem kaupir stelpu sem
kannski er frá Rússlandi eða öðru
landi heldur að hann geti gert hvað
sem er við hana. Hún getur jafnvel
ekki talað tungumálið og ekki sagt
honum hvað hún samþykkir og
hvað ekki,“ segir Ekman.
Erfitt að
skilja milli
vændis og
mansals