Morgunblaðið - 27.12.2003, Blaðsíða 27

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. DESEMBER 2003 27
R A Ð A U G L Ý S I N G A R
ATVINNUHÚSNÆÐI
Atvinnuhúsnæði
Mjög gott og snyrtilegt atvinnuhúsnæði til sölu
í Ármúla 22 (2. hæð).
Húsnæðið getur hentað fyrir ýmis konar starf-
semi, s.s. læknastofur, tannlæknastofur,
sjúkraþjálfun, skrifstofur, heildsölur, auglýsing-
astofur og ýmislegt fleira.
Ásett verð 21 millj. Áhvílandi er 11 millj. kr.
skuldabréf til átta ára með 7% föstum vöxtum.
Allar raf- og tölvulagnir eru nýjar og býður hús-
næðið upp á mjög mikla möguleika.
Stórar vörudyr Síðumúlamegin.
Ýmiss konar skipti eru hugsanleg, s.s. á íbúðar-
húsnæði, sumarhúsi eða minna atvinnu-
húsnæði.
Hlutur í vel reknu fyrirtæki kemur einnig til
greina.
Upplýsingar í síma 868 0329.
FUNDIR/ MANNFAGNAÐUR
Eflingarfélagar athugið
Jólaball Eflingar-stéttarfélags verður haldið
28. desember kl. 16 í Iðnaðarmannahúsinu við
Hallveigarstíg 1. Húsið opnað kl. 15.30.
Miðasala er á skrifstofu Eflingar, Sætúni 1.
Miðar einnig seldir við innganginn.
Í dag kl. 15.00 Jólafagnaður
fyrir eldri borgara.
Hin árlega blysför FÍ sunnu-
daginn 28. desember.
Lagt af stað frá Nauthóli kl. 16.
Blys seld á kr. 400. Gengið að
Minni Öskjuhlíð og horft á flug-
eldasýningu
Þátttaka í göngunni er ókeypis.
Allir eru velkomnir.
Skipstjóra- og
stýrimannafélagið Aldan
heldur félagsfund laugardaginn 27. desember
kl. 15.00.
Fundurinn verður haldinn á Hótel Sögu, 2. hæð,
inngangur að norðan.
Léttar veitingar.
Stjórnin.
RAÐAUGLÝSINGAR
sendist á augl@mbl.is
ÍSLAND er aðeins í 21. sæti í
samfélagi þjóðanna hvað varðar
nýsköpun í atvinnulífinu. Þó hef-
ur framlag fyrirtækja til rann-
sókna og þróunar þrefaldast á
einum áratug. Einnig hefur hið
opinbera tvöfaldað framlag sitt á
sama tíma til þessa málaflokks
og á Ísland nú heimsmet í fram-
lagi hins opinbera til rannsóknar
og þróunar eða um 1,2% af
vergri landsframleiðslu.
Þetta segir Jakob Kristjánsson,
forstjóri Prokaria, að sé þver-
sögn sem þurfi að skilja og taka
á. „Íslenskir vísindamenn kvarta
enn yfir fjárskorti og benda rétti-
lega á að Samkeppnissjóðir
Rannís séu jafnlitlir og áður, þó
að íslenska rannsóknar- og þró-
unarkerfið velti 23 milljörðum,“
segir Jakob. Hann segir þetta
koma verulega niður á fyr-
irtækjum sem skorti fé til sinna
rannsókna. Sjóðir Rannís, sem
hafa 400 milljónir til umráða á
hverju ári, hafi verið einu op-
inberu sjóðirnir, sem allir hafa
haft aðgang að. Þó fyrirtæki hafi
haft jafnan rétt á að sækja til
Rannís eins og stofnanir og há-
skólar, þá hafa yfirleitt fá verk-
efni frá fyrirtækjum uppfyllt vís-
indakröfur Rannís.
„Sjóðirnir eru hannaðir fyrir
opinberar stofnanir og stýrt af
þeim. Það er því ekki fyr-
irsjánlegt að neitt muni breytast
hvað varðar aukningu á opinberu
fé til nýsköpunar- og sprotafyr-
irtækja þó að nýr tækniþróun-
arsjóður hafi nú verið stofnaður,“
útskýrir Jakob.
Jakob segir að því þurfi að
breyta sjóðakerfinu hér á landi,
sem hafi allt aðra
uppbyggingu en
gengur og gerist er-
lendis og einnig hlut-
verki stofnana sem
stundi rannsóknir og
þróun í samkeppni við
fyrirtækin.
Samkvæmt tölum
frá Rannís fóru tæpir
23 milljarðar króna til
rannsókna- og þróun-
arstarfsemi árið 2001,
að sögn Jakobs. Þar
af komu tæpir 9 millj-
arðar frá hinu op-
inbera.
„Samkvæmt þessu
ætti allt að vera í lukkunnar vel-
standi þar sem níu milljarðar eru
umtalsvert meira en meðaltal
hinna Norðurlandanna af op-
inberu fé til rannsókna og þróun-
ar,“ segir Jakob, en svo er ekki
þar sem fénu er ekki skipt með
sama hætti hér og annars staðar.
„Ef við myndum skipta þessum
peningum ríkisins með sama
hætti og gert er á hinum Norð-
urlöndunum, mætti nálgast það
með tvennum hætti.
Ef dreifa ætti þess-
um níu milljörðum
þannig að hlutföllin
yrðu svipuð og á
hinum Norðurlönd-
unum þá myndi
framlagið til op-
inberra stofnana
lækka um þrjá millj-
arða, háskólar
fengju 300 millj-
ónum meira en nú
og og 2,7 milljarðar
færu til fyrirtækja í
stað rúmra 200
milljóna eins og nú.
Ef peningarnir færu
hinsvegar allir til stofnana og há-
skóla en fyrirtæki fengju ekkert
eins og nú er, en hlutföllin yrðu
eins og á hinum Norðurlönd-
unum, færðust um 2,2 milljarðar
frá stofnunum til háskóla.“
Stofnanirnar berjast um féð
Jakob segir það endurspeglast
í tölum frá Rannís að nánast allt
fjármagnið til þeirra stofnana
sem sækja fé í sjóði til rannsókna
og þróunar komi á endanum frá
ríkinu þó að hluta þess eigi í
raun og veru að vera aflað með
tekjum af markaði. „Stofnanirnar
berjast hart um fé, það er hörð
samkeppni á milli stofnana. Það
hefur auðvitað áhrif á stöðu fyr-
irtækja sem eru að reyna að
sækja inn á þann markað sem
stofnanirnar þjóna. En þar mæt-
um við mikilli samkeppni frá
stofnununum.“
Á síðasta ári voru sett ný lög
þar sem Rannsóknarráðinu var
breytt og vísinda- og tæknisjóður
sameinaðir. „Það er ljóst að þessi
breyting leggur meiri áherslu á
grunnrannsóknir en áður,“ út-
skýrir Jakob. „Það sem líka hef-
ur breyst á undanförnum árum
er að rannsóknarnemum hefur
fjölgað. Þetta er góð þróun en
krefst fjár og það hefur sýnt sig
að stór hluti af fé frjálsu sjóð-
anna fer einmitt til þessa hóps en
flestir nemanna starfa inni á
stofnunum. En það þýðir að sá
litli hluti sem þó var merktur
fyrirtækjum áður kemur til með
að nánast hverfa.“
Að sögn Jakobs hefur nýr sjóð-
ur verið stofnaður til að bregðast
við þessu, tækniþróunarsjóður,
sem er með 200 milljónir á fjár-
lögum. „Það sem ég óttast er að
reglur sjóðsins verði með þeim
hætti að það verði fyrst og
fremst stofnanir sem fái úthlutað
úr þeim sjóði en ekki fyrirtækin.“
Ranghugmyndir
um nýsköpun
Jakob segir að svo virðist sem
ætlast sé til þess að fyrirtækin
standi sjálf straum af kostnaði
við sínar rannsóknir, þróun og
nýsköpun eða eigi að sækja fé til
útlanda. Að hans sögn tengist
angi af þessum ranghugmyndum
um hvernig nýsköpun eigi sér
stað. Samkvæmt gamla módelinu
byrji nýsköpun í háskólunum,
færist síðan yfir í stofnanir og
þaðan til fyrirtækjanna. Það sé
hins vegar alls ekki reyndin. „Ef
þetta módel hefur einhvern tím-
ann virkað í raun og veru, þá er
það löngu horfið núna.“
Jakob segir lítil fyrirtæki í
þessum geira ekki eiga auðvelt
uppdráttar, erfitt sé að nálgast
styrktarfé til rannsókna. Flest
fyrirtækjanna séu stór, hafi byrj-
að með einhvern heimamarkað
en hafi vaxið með útflutningi.
„Stóru fyrirtækin hafa komist á
erlendan markað og hafa þá lítið
að sækja hér. Það er líka skýr-
ingin á því af hverju íslensk fyr-
irtæki kaupa mjög takmarkaða
þjónustu frá íslenskum stofn-
unum. Þessi fyrirtæki þurfa ekki
á því að halda. Þau eru með hátt
þekkingarstig, hærra en er hjá
stofnununum.“
Stofnanir kaupa ekki
vinnu af öðrum
Jakob segir að fjármunum fyr-
irtækjanna sé betur varið í að
byggja upp þekkingu innan fyr-
irtækisins heldur en að kaupa
hana frá stofnunum. „Þetta sýnir
að gamla nýsköpunarmódelið
virkar ekki, en styrkjakerfið ger-
ir samt sem áður ráð fyrir því og
stjórnmálamenn telja margir svo
vera.“ Þar liggur vandinn að
stórum hluta að mati Jakobs sem
telur að breyta þurfi hlutverki
stofnanna, þær eigi til að mynda
alls ekki að keppa við fyrirtæki
sem eru að reyna að hasla sér
völl á ákveðnum sviðum.
„Það er ennfremur afar athygl-
isvert að af því fjármagni sem
fyrirtæki nota til að kaupa vinnu
af hinu opinbera skuli tvöfalt
meira vera keypt af háskólum
heldur en stofnunum, sem þó
flestar eiga að hafa það markmið
að þjónusta atvinnulífið,“ segir
Jakob.
Hann segir það viðtekna venju
innan þessa kerfis að stofnanir
kaupi ekki vinnu af öðrum,
hvorki af einkafyrirtækjum né af
öðrum stofnunum. „Þannig sé
mikið óhagræði innbyggt í kerfið
þar sem stofnanir leggja mikla
áherslu á að geta gert allt sjálfar
og því er eins eða svipuð starf-
semi dreifð um allt stofn-
anakerfið með tilheyrandi yf-
irbyggingu og endurteknum
kostnaði, sem felst í stofnkostn-
aði og rekstri á sams konar að-
stöðu og tækjabúnaði.“
Bandaríska kerfið
virðist virka
En hvernig má lagfæra ís-
lenska styrktarkerfið til rann-
sókna og þróunar?
Jakob telur að hægt væri að
horfa til þess kerfis sem notað er
í Bandaríkjunum. „Þar fá sprota-
fyrirtæki mikla styrki auk þess
eru stofnanir hvattar til að selja
rannsóknir sínar en að öðrum
kosti gefa þær. Ef ekkert fyr-
irtæki vill taka við rannsókninni
ber stofnunum að birta þær. En
stofnanirnar eiga ekki að keppa
á markaði.“ Jakob segir banda-
ríska kerfið skýrt og árangurinn
virðist vera góður.
Stofnanir eiga ekki
að keppa við fyrirtæki
Breyta þarf íslenska
rannsóknar- og þró-
unarsjóðakerfinu til
að efla nýsköpun og
auðvelda fyrirtækjum
að nálgast styrki.
Þetta er álit Jakobs
Kristjánssonar, for-
stjóra Prokaria.
Jakob Kristjánsson