Morgunblaðið - 27.12.2003, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 27. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Clifton - Kóbrukossinn
Beini
© DARGAUD
© DARGAUD
framhald ...
NOKKRUM STUNDUM SÍÐAR Á
ROISSY FLUGVELLI ... ... OKKUR ÞYKIR LEITT AÐ HAFA EKKI GETAÐ FRAMREITT MAT
VEGNA BILUNAR, EN FLUGSTJÓRINN OG ÁHÖFN HANS VONAR AÐ
ÞIÐ HAFIÐ SAMT ÁTT ÁNÆGJULEGT FLUG ...
DING DONG ... VEGNA AÐGERÐA VERKALÝÐSFÉLAGA VERÐUR
SEINKUN Á FLUGI NÚMER 570, 602, 737, 848, OG 914, LÍKLEGA UM SEX
TIL ÁTTA STUNDIR ... VEITINGASALAN ER OPIN ...
BRÉF
TIL BLAÐSINS
Kringlunni 1 103 Reykjavík  Sími 569 1100
 Símbréf 569 1329  Netfang bref@mbl.is
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt t i l að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
ti l birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.
BÓKIN sem dr. theol Sigurbjörn
Einarsson biskup sendi frá sér fyrir
síðustu jól, væri jafn gild jölagjöf nú
í ár 2003.
Sókn og vörn er mikil gersemi.
Hún ætti að verða eign hvers heim-
ilis á voru landi, eins og Vídalíns
postilla var á einni tíð. Margsinnis
útgefin allt fram á 20. öld. Til voru
þeir menn eftir miðja 20. öld, sem
töluðu jafnvel líkt postillunni.
Vandi er að vitna í bók herra Sig-
urbjarnar biskups og slíta úr sam-
hengi um leið. Biskup tekur á þeim
spurningum, bæði spekinga, trúaðra
og vantrúaðra, og heimspekinga frá
heiðinni öld og frá síðari tíma. Einn-
ig tekur hann á vísindalegum spurn-
ingum vísindamanna frá ýmsum
tímum. Og svo á ýmissa manna út-
leggingum á kenningum vísinda-
manna og heimspekinga hjá mörg-
um mönnum, sem ekki eru
allskostar vel að sér í þeim skoðun-
um, sem fram hafa komið á þeim
sviðum.
Og þá fyrst þær spurningar, sem
almennt hefir verið spurt um: Hver
er ég? Hvaðan kom ég? Hvert fer
ég?
Rædd er trú gyðinga og kristinna
manna. Mjög þykir mér mikið til
umræðunnar og svaranna koma. Svo
sem við var að búast, hvort sem bisk-
upinn talar ungur maður eða aldinn.
Nokkrar tilvitnanir:
„All snemma kom sú skoðun fram
að jörðin svifi í geimnum. Að öðrum
kosti gátu menn ekki skýrt gang
stjarna. Þessa skilnings verður vart
í Biblíunni, þótt frumstæðari heims-
mynd sé yfirleitt ríkjandi þar. Í
Jobsbók (26.k., 7.v.) segir að Guð láti
jörðina svífa í tómum geimnum.
Grikkir vöktu snemma máls á þessu.
Fyrst Anaximandros, svo vitað sé
um miðja 6. öld f. Krist. En hér og
víðar varð Aristóteles (4. öld f. Kr.)
það kennivald, sem mótaði viðhorfin
til frambúðar. Hann dró saman og
staðfesti þá vitneskju og tilgátur
sem fyrir lágu um það að jörðin væri
höttótt og miðdepill alheims. En
samtímamaður Aristótelesar, Her-
akleides, lærisveinn Platons, eins og
Platon, varpaði fram þeirri skoðun,
að jörðin snúist um sólu. Þá skoðun
flutti annar Grikki um 100 árum síð-
ar, Aristarkos frá Samos, með sterk-
ari rökstuðningi. Hann hélt því
fram, að jörðin hverfist um öxul sinn
og snúist um sólu, ásamt reikistjörn-
unum. En sólin sé miðja alheims.
Það var þessi kenning, sem Kóp-
ernikus flutti rúmum 17 öldum síðar.
Hvernig var nú þessari skoðun tekið
í grískri heiðni meira en hálfri þriðju
öld fyrir Kristsburð? Það er vænt-
anlega ekki síður fróðlegt en hitt,
hvernig sömu kenningu var tekið í
hinni kristnu Evrópu.
Aristsarkos var m.a. sakaður um
guðleysi, því kenning hans þótti
ganga í berhögg við skoðanir, sem
höfðu öðlast trúarlega helgi í augum
manna. Hinar göfgari Guðshug-
myndir voru svo samfléttaðar
heimsmyndinni, að þar mátti ekki á
milli sjá. Einkum var svo um algyð-
ishugmyndir Stóumanna. Hinn
ágæti Stóuspekingur Kleanþes,
deildi hvasst á Aristarkos, og sagði
hann fara með guðlast. Almennt litu
heimspekingar þess tíma svo á, að
það væri aðför að guðdómshelgi til-
verunnar að umbylta arfhelgri mynd
af jörð og himni.
Jafnframt snerust færustu stjarn-
fræðingar gegn kenningu Aristar-
koss og hnekktu henni með knýjandi
vökum, öldungis, eins og síðar á 16.
öld. Heimsmynd Aristótelesar gekk
með sigur af hólmi.
„Jörðin er hnöttur, sem hvílir í
jafnvægisstöðu í miðdepli alheims
og sólin, tunglið og stjörnurnar snú-
ast um hann.“ Miðaldir tóku þessa
heimsmynd í arf.
En hún er sem sagt grísk og á
engar rætur í Biblíunni.“
„Jesús sagði það sem enginn mað-
ur rís undir að segja. Komið til mín,
allir, ég veiti hvíld, lærið af mér, allt
er mér falið af föður mínum.“ Hér er
stytt. Þetta eru dæmi af handahófi
byggð á þremur samstofna Guð-
spjöllum. Stytt hér.
„Sök hans, ákæruefnið var ekki
tilefnislaust. Hann gerði sig Guði
jafnan, kvaðst vera Guðssonur.
Hann gekkst við þessu þunga sak-
arefni, játaði á sig þessa sök og
áréttaði það með eiði frammi fyrir
æðstaprestinum og meðdómendum
hans – stytti hér. Og spurður stað-
festi hann einnig það fyrir þeim
hæsta yfirdómara.
Rétt segir þú ég er konungur. Til
þess er ég fæddur og til þess er ég
kominn í heiminn, að ég beri sann-
leikanum vitni. Hver sem er af sann-
leikanum heyrir mína rödd (bls.
148). Hann er m.ö.o. ekki yfirbug-
aður innra með sér. Þögn hans er al-
gjör í dómsölunum. Hann þegir við
móðgunum og misþyrmingum, svar-
ar ekki forvitnis- eða kersknisspurn-
ingum Heródesar eða Pílatusar.
En þegar Pílatus segir: Veistu
ekki að ég hefi vald til að krossfesta
þig, svarar Jesús: Þú hefðir ekkert
vald yfir mér ef þér væri ekki gefið
það að ofan. Þá reif æðstipresturinn
klæði sín. Vottar með því hneykslun
sína og segir: Hann guðlastar. Þér
heyrðuð guðlastið. Og allir svara:
Hann er dauðasekur.
Dómnum er fullnægt. Stytt.
Allir vita hvernig fór. Og síðar,
þegar máttur líkamans er að fjara út
í kvöl krossins, enn á þeirri stundu
sama meðvitund um valdið, sem eng-
inn maður getur tekið sér. Hann
sýknar ræningjann, sem var að
deyja við hlið hans. Í dag skaltu þú
vera með mér í paradís (bls. 149).“
Því miður get ég ekki tekið fleiri
dæmi úr öllum frábæru kapítulunum
þar sem myndirnar eru svo skýrt
settar fram, að það minnir á, hvernig
landslag í tæru skyggni virðist fær-
ast nær.
RÓSA B. BLÖNDALS,
Grænumörk 1,
800 Selfoss.
„Sókn og vörn“
Kristin viðhorf
kynnt og skýrð
Frá Rósu B. Blöndals