Morgunblaðið - 24.01.2004, Blaðsíða 33

E
istlendingar leggja mik-
ið upp úr góðum kart-
öflum og við segjum að
kartöflur séu okkar
annað brauð enda
hvarf öll hungursneyð í Eistlandi eft-
ir að farið var að rækta þar kartöflur
um miðja 18. öld. Sem mikill kart-
öfluaðdáandi hef ég hins vegar ekki
verið alls kostar ánægð á Íslandi og
finnst mér þónokkuð skorta á gæði
og úrval,“ segir Piret Laas frá Eist-
landi sem búið hefur hér á landi und-
anfarin tólf ár. Hún fluttist til lands-
ins eftir að hafa kynnst íslenskum
eiginmanni sínum, Sigurði Emil Páls-
syni, í skóla í Guildford í Surrey á
Bretlandi. Börnin þeirra eru tvö, Páll
Kaarel 11 ára og Liina Björg 6 ára.
Piret segir að jarðvegurinn í Eist-
landi sé góður fyrir kartöflurækt.
Þar vaxi kartöflurnar ekki mjög
hratt, líkt og í heitari löndum, en
samt nái þær að þroskast mjög vel.
„Á Íslandi eru kartöflur að jafnaði
frekar litlar, en í fyrra fékk ég í
fyrsta skipti íslenskar kartöflur sem
voru nógu stórar og mjölríkar að
hægt var að búa til verulega góða
kartöflustöppu. Ég var mjög hissa á
því að lesa um það í blöðunum að
kartöflubændur væru að bera eitt-
hvert efni á kartöfluakrana til þess að
hindra vöxt kartaflna. Staðreyndin er
sú að litlar kartöflur eru mjög góðar
þegar þær eru nýjar, en þær passa
ekki jafn vel í vetrargeymsluna.“
Grænir blettir varhugaverðir
Piret segist viðurkenna að það sé
ekki alltaf auðvelt að fá góðar kart-
öflur á Íslandi. „Eistneskar kartöflur
eru mun gulari, en líka mýkri og
bragðbetri en þær, sem hér bjóðast.
Þar er líka hægt að velja á milli meira
en tíu kartöflutegunda á bænda-
markaði og oft eru þær lífrænt rækt-
aðar. Þrátt fyrir allt eiga íslenskar
kartöflur sínar góðu hliðar.
Þar sem hýðið á íslensku kartöfl-
unum verður ekki þykkt er eins og
maður sé alltaf að borða nýjar kart-
öflur lungann úr vetrinum. Venjulega
kaupi ég kartöflurnar í lausasölu svo
ég geti valið þær sjálf, yfirleitt í Bón-
us, þar sem mér finnst gæði og verð
kartaflna betra en víðast annars stað-
ar. Aftur á móti er mjög algengt að
kartöflum hér sé pakkað í gullitaða
plastpoka sem þýðir að neytendur
geta ekki með nokkru móti séð hvort
í kartöflurnar eru komnir grænir
blettir, en ekki má borða grænar
kartöflur þar sem í þeim er eiturefnið
sólanín.“
Blöskrar allt kjötátið
Þegar Piret er spurð út í eldunar-
aðferðir Eistlendinga á kartöflum
svarar hún því til að hægt sé að nýta
kartöflur í fjölbreytilega rétti og í
Eistlandi séu kartöflur og grænmeti
uppistaða máltíðar í stað kjötmetis.
Hér á landi snúist þetta við og blöskri
henni allt kjötátið á Íslendingum.
„Ég baka kartöflur oft í ofni, en til
þess þurfa þær að vera í stærra lagi.
Þær eru skornar í tvennt, skornu
hliðinni er dýft í olíu og þær settar í
eldfast mót með skornu hliðinni nið-
ur. Bakað við 225°C í 40–45 mínútur.
Kartöflur með beikoni
Það er tilvalið að steikja hráar
skrældar kartöflusneiðar (½–1 cm
þykkar) í olíu á pönnu í um tíu mín-
útur. Sneiðarnar eru síðan bakaðar
áfram í eldföstu móti við 225–230°C í
25 mínútur. Snúa má sneiðunum á
meðan þær bakast og bæta salti á
þær. Í lokin má setja beikonsneiðar,
pylsur eða afgang af soðnu eða
steiktu kjöti á kartöflurnar. Sósa á
kartöfluréttinn er gerð með því að
hræra saman súrmjólk og 10% sýrð-
an rjóma ásamt örlitlu salti. Þetta er
síðan bragðbætt með einhverju af
eftirfarandi: Pressuðum hvítlauk,
piparrót, fínsöxuðum púrrulauk,
steinselju, vorlauk eða dilli. Stundum
nota ég eina litla kotasæludós, bæti
við súrmjólk og krydda það síðan
með söxuðum púrrulauk, vorlauk eða
dilli.
Bakaðar kartöflur
Bakaðar kartöflur nota ég oft sem
sjálfstæðan rétt eða hef þær með
kjöti og maríneraðri síld. Fljótleg-
asta leiðin er að vefja stóra bök-
unarkartöflu í eldhúspappír og baka í
örbylgjuofni í sex mínútur. Svona
kartöflu með smjöri fá börnin mín oft
þegar þau koma svöng heim úr skól-
anum, en kartöflur eru ríkar af vít-
amínum og steinefnum. Mest er af C-
vítamíni í kartöflum, sem varðveitist
best þegar kartöflur eru bakaðar
með hýðinu.
Kartöflur og hakk
Það er líka gott að sjóða kart-
öflusneiðar með hálfum söxuðum
púrrulauk í rúmlega 1 dl af vatni
ásamt smávegis af salti. Æskilegt er
að fylgjast með hvort bæta þarf vatni
út í meðan á suðunni stendur. Þá er
nauta- eða svínahakk steikt á pönnu,
kryddað eftir smekk og bætt við
kartöflurnar rétt áður en þær eru til-
búnar. Sósan, sem áður var minnst á
og gerð er úr sýrðum rjóma, er
ómissandi með svona rétti, segir Pi-
ret Laas að lokum.
 MATARKISTAN
Morgunblaðið/Jim Smart
Piret Laas frá Eistlandi
býr til fjölbreytta kart-
öflurétti en hún segir að
ekki sé alltaf hlaupið að
því að fá góðar kartöflur
hér á landi.
join@mbl.is
Kartöfluréttur: Með kartöflunum er beikon eða annað kjöt og sósa sem
búin er til úr súrmjólk, sýrðum rjóma og kryddi.
Notar kartöflur
í ýmsa rétti
Piret Laas: Neytendur geta ekki séð hvort kartöflur í gulum pokum eru
komnar með græna bletti en þá má ekki borða þær.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. JANÚAR 2004 33
DAGLEGT LÍF
Nýjar vörur
Nýju hvítlaukstöflurnar frá Heilsu eru með
þeim sterkustu sem fáanlegar eru hérlendis.
Hvítlaukstöflur úr ferskum hvítlauk er þeim mun
virkari sem þær innihalda meira af virka efninu
allicin. Bestur árangur í rannsóknum hefur náðst
með töflum sem innihalda yfir 3,6 mg af allicin.
Því ákváðum við að nýju hvítlaukstöflurnar frá
Heilsu skyldu innihalda 4 mg af allicin í hverri töflu.
Engu að síður er þessar nýju töflur lyktarlausar.
Nánari upplýsingar má finna í Nýju íslensku lyfjabókinni (Lyfjabókaútgáfan),
Bætiefnabókin (Mál og menning) og á www.heilsa.is/bætiefni
ÖFLUGAR HVÍTLAUKSTÖFLUR
Morgunblaðið 04.01 2004
K
R
A
F
T
A
V
E
R
K