Morgunblaðið - 14.02.2004, Side 35

SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. FEBRÚAR 2004 35
ÞAÐ ER með ólíkindum ef nýsett
lög Alþingis Íslendinga, sem beindust
gagngert að því að koma í veg fyrir
kaup KB banka á SPRON, verða
ekki, áður en lýkur, talin atlaga að
frjálsum og lögmætum viðskiptum.
Frjáls fjármagnsmarkaður hefur ver-
ið keppikefli margra þeirra manna,
sem að lagasetningunni stóðu. Þeir
hafa jafnframt stuðlað
að umtalsverðri einka-
væðingu. Með fyrr-
nefndri lagasetningu
ganga þeir í þveröfuga
átt og vilja ríkisvæða
SPRON með því að setja
fulltrúa ríkisvaldsins í
stjórnarstóla.
Það hlýtur að vera ein
af meginskyldum Al-
þingis, að setja vönduð
lög, sem unnt er að
treysta að verði ekki
breytt fyrirvaralítið eða
fyrirvaralaust. Engin at-
vinnustarfsemi, á hvaða
sviði sem er, fær staðist nema hún
styðjist við traust og góð lög, sem
höfð eru til hliðsjónar þegar framtíð-
armarkmið eru sett. – Að beina spjót-
um að SPRON með þeim hætti, sem
gert hefur verið, leysir ekki þann
vanda er við blasir vegna samþjöpp-
unar valds og ofsagróða á fjár-
málamarkaði. Á þeim vettvangi verða
stjórnvöld að kljást við ofvöxt sem
þau sjálf sáðu til.
Lögin frá 2002
Alþingi Íslendinga setti lög í desem-
ber 2002 til að koma í veg fyrir að við-
skiptabankar gætu keypt alla stofn-
fjárhluta sparisjóða og fengið allar
aðrar eignir þeirra í kaupbæti. Pétur
Blöndal alþingismaður fór þá fyrir
hópi manna, sem gekk í þetta verk
fyrir Búnaðarbankann. Stjórn
SPRON og stofnfjáreigendur höfn-
uðu þessari yfirtökutilraun. Rétt er
að taka fram að tilboð Búnaðarbank-
ans í stofnbréfin nam 2,7 miljörðum
króna og ætlaði bankinn að eignast
SPRON fyrir þá fjárhæð. Tilboð KB
banka nam hins vegar 9 milljörðum
króna. Segja má að Alþingi hafi í des-
ember 2002 stutt stjórn SPRON í
andstöðu hennar við yfirtökutilraun-
ina.
Á grundvelli þeirra laga, sem sett
voru í desember 2002, ákvað stjórn
SPRON að breyta sparisjóðnum í
hlutafélag. Á grundvelli þeirrar
ákvörðunar var gerður samningur við
KB banka um kaup hans á SPRON.
Þar var í einu og öllu farið að þeim
lögum sem í gildi voru. SPRON fékk
hlutlaust fyrirtæki til að meta stofn-
fjárhluta sparisjóðsins og uppfæra
hann með tilliti til verðmætis
SPRON. Enginn hefur andmælt því
að þessir útreikningar séu réttir.
Þáttur Sambands ísl. sparisjóða
Þegar fyrirnefndur samningur lá fyr-
ir hóf Samband íslenskra sparisjóða
mikla herferð gegn SPRON, sem
greiðir um 25 af hundraði af rekstr-
arkostnaði sambandsins. Helstu rök-
in voru þau að ef þessi samningur
yrði að veruleika myndi sparisjóða-
kerfið í landinu riða til falls. Margir
smáir sparisjóðir væru undirstaða at-
vinnulífs í mörgum byggðarlögum.
Þessi staðhæfing verður ekki vé-
fengd. Það er hins vegar skoðun
margra sérfræðinga innan banka-
kerfisins, að sparisjóðirnir séu börn
síns tíma, rétt eins og kaupfélögin
voru, og þeirra líftími sé takmark-
aður. Stóru bankarnir muni í æ ríkari
mæli taka til sín viðskipti þar sem
sparisjóðirnir eru nú. Meðal annars
er bent á þær breytingar, sem eru að
verða á bankaviðskiptum með net-
þjónustu. Þá hlýtur það að vera skil-
yrðislaus krafa til stóru bankanna
þriggja, að þeir þjóni
íbúum landsbyggð-
arinnar ekki síður en
öðrum landsmönnum.
Aðförin að stofn-
fjáreigendum
Í umræðunni voru
stofnfjáreigendum
bornar á brýn marg-
víslegar vammir og
skammir. Þeim var
lýst sem gírugum og
gráðugum ein-
staklingum, sem hefðu
verið „handvaldir í fyr-
irmannasjóð“. Þeir
væru með ólögmætum hætti að hirða
til sín fjármuni, sem þeir ekki ættu og
hefðu orðið til í sparisjóðnum fyrir til-
verknað annarra viðskiptavina. – Hið
rétta er að stofnfjáreigendur hefðu
ekki fengið eina króna úr sjóðum
SPRON sem þeir höfðu ekki sjálfir
lagt fram. Það sem umfram var hefði
komið frá KB banka, sem bauðst til
að kaupa þessa hluti fyrir tiltekið
verð.
Þessar árásir á 1.100 stofnfjáreig-
endur í SPRON eru með ólíkindum. Í
hópi stofnfjáreigenda eru flestir al-
mennir viðskiptamenn sparisjóðsins,
sem þar hafa átt viðskipti í áratugi og
vildu leggja inn stofnfé til að koma
sparisjóði sínum til aðstoðar í stöðugt
harðnandi samkeppni bankastofnana.
Ég þori að fullyrða, að fæstir þeirra
hafi ætlað sér stærri hlut en þann arð
sem greiddur hefur verið af stofn-
fénu. Það gildir m.a. um undirritaðan.
Enn ný lög
Í framhaldi af þessari atlögu ákvað
Alþingi Íslendinga að setja enn ný lög
til að koma í veg fyrir að lögmætar
gerðir stjórnar SPRON næðu fram
að ganga. Þessi lög voru fyrst og
fremst sett til að stöðva viðskipti
tveggja frjálsra fjármálafyrirtækja.
Þetta voru lög um að koma í veg fyrir
viðskipti SPRON og KB-banka.
Það sem mér finnst alvarlegast við
þessa lagasetningu er eftirfarandi:
1. Lögin voru sett til að stöðva
frjáls og lögmæt viðskipti. Fordæm-
isgildi laganna hlýtur að setja hroll að
öllum þeim sem gætu orðið fyrir
gagnrýni vegna viðskiptasamninga.
2. Lögin eru afturvirk og ná til lög-
mæts samnings sem gerður hafði
verið með fyrirvara um samþykki
stofnfjáreigenda SPRON og eigenda
KB banka. Afturvirk lög hafa aldrei
þótt góð latína hjá löggjafarvaldinu.
3. Í lögunum er gert ráð fyrir að
fulltrúar ríkisvaldsins og sveitarfé-
laga taki við stjórn sparisjóðsins.
Þannig er gert ráð fyrir því að ut-
anaðkomandi einstaklingar, sem
aldrei hafa komið að rekstri eða upp-
byggingu SPRON, fái vald yfir stofn-
uninni. Ríkið fái að höndla með fjár-
muni á almennum markaði. Ég veit
ekki hve mörg ár aftur í tímann hér
er gengið.
Hví svo einróma?
Ég velti því fyrir mér hvers vegna
þingmenn voru svo einróma þegar
lagafrumvarpið var borið undir at-
kvæði. Stór hópur þeirra hefur ný-
verið verið harkalega gagnrýndur
fyrir afgreiðslu eftirlaunafrumvarps.
Ég vil hins vegar ekki gera því skóna,
að viðbrögð þjóðarinnar í því máli
hafi haft áhrif á afstöðu þeirra til
SPRON-frumvarpsins. Það má einn-
ig vera að aðkoma formanns efna-
hags- og viðskiptanefndar Alþingis að
málinu og allur forleikur þess hafi
haft veruleg áhrif. En ég ætla alþing-
ismönnum það ekki að láta slíka per-
sónubundna þætti hafa áhrif á sig.
SPRON og kvótinn
Á meðan umræðan um SPRON stóð
yfir voru kvótaeigendur þessa lands
að gera milljarða viðskiptasamninga
um óveiddan fisk í sjónum sem þessi
þjóð á öll en þeir ekki einir. Um eign-
arhaldið gilda lög sem Alþingi Íslend-
inga setti. Enginn einasti þingmaður
né aðrir gerðu athugasemdir við
þessa samninga. Þarna var þó verið
að höndla með fjármuni í eigu ís-
lensku þjóðarinnar. Þetta voru ekki
gírugir stofnfjáreigendur að taka til
sín peninga sem þeir ekki áttu. Þetta
voru aðrir. Einhverjir þessara við-
skiptasamninga eiga eftir að veikja
atvinnulíf í dreifðum byggðum lands-
ins eins og þeir hafa gert fram að
þessu. Án efa munu þeir einnig veikja
stöðu margra sparisjóða. En enginn
hreyfði andmælum hvað þá að laga-
frumvarp um ógildingu þessara
samninga væri lagt fram. Vera má að
ég sé einn um að greina tvískinnung-
inn.
Reiðir og sárir
En nú hefur lögmæt ákvörðun og
þróun tveggja fjármálastofnana verið
stöðvuð með lagasetningu. SPRON
verður væntanlega ekki breytt í
hlutafélag. Samningur SPRON OG
KB banka verður ekki efndur. Hann
verður bara rifinn eða fer í papp-
írstætarann. Stjórn SPRON og stofn-
fjáreigendur telja væntanlega að
sjónarmið þeirra hafi lítt komist til
skila og dómar verið felldir án um-
talsverðra raka. Einhverjir verða
reiðir og aðrir sárir. Hinir sáru telja
SPRON hafa verið órétti beittan og
að inngrip löggjafarvaldsins hafi um
of einkennst af einhvers konar „ein-
elti“. Hve margir skyldu hafa kynnt
sér vandlega um hvað málið snerist?
Bjarni heitinn Benediktsson, fyrr-
um forsætisráðherra og formaður
Sjálfstæðisflokksins, var manna fróð-
astur um lög og lagasetningu. Hann
ræddi um lög sem leikreglur sam-
félagsins. Alþingi setti almennar leik-
reglur og allir ættu að vera jafnir fyr-
ir lögunum. Þegnarnir ættu að fylgja
lögunum hvort sem þeim líkaði betur
eða verr, en reyna að fá þeim breytt
ef þeir teldu þau ranglát eða óskyn-
samleg.
Lögin um SPRON verða seint talin
almenn lagasetning. Lögin í desem-
ber 2002 voru sett vegna málefna
SPRON og lögunum nú er gagngert
stefnt gegn SPRON og þá vænt-
anlega KB banka einnig. Tilgangur
laganna er þröngur og þeim beint
gegn ákveðnum hópi fólks. Vafalaust
munu einhverjir láta á það reyna
hvort þessi lög gangi ekki gegn
ákvæðum stjórnarskrárinnar um
eignarétt og hvort ekki hafi skapast
með þeim bótaskylda.
Eftirmáli:
Eins og ég hef áður skýrt frá er ég
einn af stofnfjáreigendum SPRON.
Ég lagði SPRON til stofnfé og byrj-
aði á því fyrir góðum áratug. Aldrei
hvarflaði að mér að af stofnfjáreign-
inni fengi ég meira en arð helst ekki
minni en af góðri bankabók. Fyrir
stofnféð hefði ég getað keypt nokkur
kvótakíló eða verðbréf. Allar líkur
eru á því að verðmæti hvorutveggja
hefðu getað orðið meiri en það sem
KB banki bauð fyrir stofnfjárhlutann.
Hagnaðurinn skiptir mig ekki
meginmáli. En atlagan að SPRON og
hvernig framkvæmda- og löggjaf-
arvaldið hefur haldið á þeim málum,
hefur vakið mér mikla gremju. Ég
hef verið talsmaður þess að löggjaf-
arvaldið yrði eflt að það fengi aftur
það vald sem framkvæmdavaldið hef-
ur hirt til sín. En þegar löggjaf-
arvaldið er notað með þeim hætti,
sem hér hefur verið rætt um, er það
ekki á réttri leið.
Í leiðara Morgunblaðsins laug-
ardaginn 7. febrúar þar sem skrifað
er um málefni SPRON (Takið eftir:
Málefni SPRON. Innskot höf.) er
sagt í lok leiðarans: „En hvað sem líð-
ur skiptum skoðunum um það mál er
ljóst, að hér er skýrt dæmi um, að Al-
þingi hefur síðasta orðið eins og
Morgunblaðið hefur nokkrum sinn-
um vakið athygli manna í viðskiptalíf-
inu á“.
Ég er ekki sammála því sem felst í
þessari niðurstöðu. Þetta mál snerist
í raun ekki um viðskiptalífið. Þetta
var dreifbýlismál að grunni til. Að
auki var Alþingi búið að hafa síðasta
orðið í desember 2002. Störf Alþingis
snúast ekki um að hafa síðasta orðið.
Þau snúast um að setja löggjöf sem
fólkið í landinu getur treyst. Engu að
síður vona ég að Alþingi hafi ekki
sagt sitt síðasta orð í kvótamálinu. Í
framvindu þess máls felst ógæfa
landsbyggðarinnar og þar eru ein-
stakir menn að hirða fjármuni sem
þeir eiga nákvæmlega ekkert tilkall
til. Fátt hefur haft eins mikil áhrif á
þróun fjármálaheimsins hin síðari ár
og einmitt viðskipti með kvóta.
Ég er hins vegar sammála Morg-
unblaðinu þegar það varar við sam-
þjöppun valds og fjármagns innan
bankakerfisins, ofsagróða þess og
hættunni á því að stór hluti fjármun-
anna verði fluttur úr landi. En ég
spyr þá um leið: Hverjir stofnuðu til
þessarar þróunar? Ef ætlast er til að
Alþingi Íslendinga komi böndum á
þessa framvindu mála, þá verður að
gera það með almennri og víðtækri
löggjöf, sem nær til sem flestra sviða
banka- og fjármálastarfsemi í land-
inu. Það dugar ekki að skamma Kína
með því að atyrða Albaníu. Sú af-
markaða og þrönga lagasetning, sem
hér hefur verið gerð að umræðuefni,
tekur ekki á þeim vanda, sem Morg-
unblaðið hefur með réttu vakið at-
hygli á.
SPRON-lögin:
Umdeilanleg lagasetning
Árni Gunnarsson
skrifar um SPRON-lögin ’Þessar árásir á 1.100stofnfjáreigendur í
SPRON eru með ólík-
indum. ‘
Árni
Gunnarsson
Höfundur er fyrrverandi
alþingismaður.
Öll númerin verða birt í Lögbirtingablaðinu. Auk þess eru númer
úr fjórum fyrsttöldu flokkunum hér að ofan birt í Fréttablaðinu
laugardaginn 14. febrúar. Upplýsingar um útdregin húsbréf má
finna á heimasíðu Íbúðalánasjóðs: www.ils.is.
1. flokki 1991 – 49. útdráttur
3. flokki 1991 – 46. útdráttur
1. flokki 1992 – 45. útdráttur
2. flokki 1992 – 44. útdráttur
1. flokki 1993 – 40. útdráttur
3. flokki 1993 – 38. útdráttur
1. flokki 1994 – 37. útdráttur
1. flokki 1995 – 34. útdráttur
1. flokki 1996 – 31. útdráttur
3. flokki 1996 – 31. útdráttur
Nú hefur farið fram útdráttur húsbréfa
í eftirtöldum flokkum:
Útdráttur
húsbréfa
Húsbréf
Koma þessi bréf til innlausnar 15. apríl 2004.