Pressan - 06.02.1992, Side 33

FIMMTUDAGUR PRESSAN 6. FEBRÚAR 1992
33
E R L E N
A R
F R É T T I R
Elísabet H. Englandsdrottning
Efasemdir á
valdaafmæli
Elísabet II. Englandsdrottn-
ing heldur í dag upp á 40 ára
valdaafmæli sitt. Drottningin
er vinsæll þjóðhöfðingi, en
eigi að síður hafa fleiri spurn-
ingar vaknað um konungs-
veldið nú en nokkru sinni síð-
an föðurbróðir hennar, Ját-
varður VIII., lét af völdum ár-
ið 1936.
í þessi fjörutíu ár hefur
drottningunni tekist furðuvel
að sneiða hjá allri gagnrýni.
Frekar hitt, að stjórnmála-
menn hrósi henni fyrir inn-
sæi og þekkingu í stjórnmál-
um innanlands sem utan.
Hins vegar hefur almenn
gagnrýni aukist og sérstak-
lega hefur hún beinst að öðr-
um meðlimum konungsfjöl-
skyldunnar, auk þess sem
raddir um að drottningin
(sem er auðugasta kona
heims) skuli vera skattskyld
verða æ háværari.
Fjölskyldumálin eru þó efst
á baugi, en þau jafnast á
við bestu sápuóperu. Nú síð-
ast var Sara, hertogaynja af
Jórvík og eiginkona Andrés-
ar prins, milli tannanna á
fólki fyrir kunningsskap við
bandarískan piparsvein. Þar
áður voru ríkisarfinn, Karl
prins af Wales, og Díana eig-
inkona hans gagnrýnd fyrir
að fara í skotveiðitúr í sömu
mund og bestu synir Bret-
lands fóru að stríða við Persa-
flóa. Og marga undanfarna
áratugi hafa menn velt sér
upp úr efasemdum um hjú-
skaparfrið nær allra hjóna
innan konungsfjölskyldunn-
ar.
Vandinn felst meðal annars
í því, að þrátt fyrir að drottn-
ingin sé nú 65 ára gömul hef-
ur hún síst í hyggju að setjast
í helgan stein. Fyrir vikið
virðist ríkisarfinn dæmdur til
iðjuleysis. Hann er nú 43 ára
og kann að verða kominn fast
að sjötugu þegar hann tekur
við konungstign, því móðir
hans er með afbrigðum
heilsuhraust. Það er heist að
hann hafi látið til sín taka í
umræðu um húsagerðarlist
og enska tungu, við misjafnar
undirtektir.
Þrátt fyrir að fáir einvaldar
hafi verið jafnvinsælir og El-
ísabet II. er deginum ljósara
að hvorki hún né konung-
dæmið eru lengur yfir gagn-
rýni hafin.
Elísabet II. er afar vinsæl meðal þegna sinna, en ættingjar
hennar og fjármál krúnunnar hafa að undanförnu magnað
óánægju með konungdæmið.
Dvergar fyrir
hungurs sakir
I Brasilíu er stór hluti þjóðarinnar dverg-
vaxinn vegna ónógrar næringar
Vísindamenn í Brasilíu hafa
uppgötvað nýja tegund
mannfólks sem þeir kalla ho-
mens nanico eða dvergfólkið.
Þetta er ekki áður óþekktur
ættbálkur eða týndur kyn-
stofn, heldur venjulegt fólk
sem er smávaxið af langvar-
andi næringarskorti.
Fátækt er mikil í Brasilíu,
en alvarlegust í norðaustur-
hluta landsins þar sem dverg-
fólkið er mest áberandi. Sam-
kvæmt opinberum tölum frá
1990 er fimmti hver Brasilíu-
maður á aldrinum 20—25 ára
nanico eða undir alþjóðleg-
um dvergvaxtarmörkum,
sem eru 164 sentimetrar fyrir
karlmenn og 152 sentimetrar
fyrir konur. Þetta hlutfall er
fjörutíu prósent í norðaustur-
hluta landsins.
Ástæðan er einföld: fólkið
hefur ekki nóg að borða og
hefur ekki haft lengi. Banan-
ar eru algengasta fæðið og
kjötmeti fæst helst af ein-
staka eðlu og froski. Barna-
Breskir bjórsvelgir - ekki hressir.
Bretar reiðast dýrum bjór
Verðlagsyfirvöld í Bret-
landi hafa krafið stærstu öl-
gerðarhúsin þar um skýringu
á því hvers vegna bjór hefur
hækkað í verði, langt um-
fram verðbólgu. Á síðasta ári
hækkaði meðalverð á stóru
glasi af dökku öli (um hálfur
lítri) úr 110 pensum í 124
pens, eða úr 114 í 130 íslensk-
ar krónur. Glas af Ijósu öli
hækkaði úr 123 pensum í 138
pens, sem eru um 145 íslensk-
ar krónur.
Þetta þykir breskum bjór-
neytendum afleit tíðindi og
tala þarlend blöð um að verð
á bjór hafi hækkað upp úr
öllu valdi.
Til samanburðar má geta
þess að svipað bjórglas á ís-
lenskri krá kostar á bilinu 500
til 600 krónur.
Verðhækkunin hefur að
hluta til orðið vegna aukinna
opinberrá gjalda. Þó hafa
augu manna fremur beinst að
átta stærstu brugghúsum
Bretlands, sem munu hafa
um 86 prósent markaðshlut-
deild í sölu bjórs. Með litlum
árangri hefur verið reynt að
hnekkja einokunarvaldi
bruggrisanna, en í skjóli þess
þykja þeir hafa tilhneigingu
til að hækka verð.
„Eg er
kannski
feitur,
en ég er
ekki iatur.“
Ónefndur verkamaður í bíla-
verksmiðju í Detroit í kjölfar
ummæla japansks stjórnmála-
manns.
Alltaf verið smekk-
menn, Rússar
Danmörk hefði orðið fyrsta
skotmark Varsjárbandalags-
ins í kjarnorkustríði í Evrópu.
Karlmenn heims-
byggðarinnar bæn-
heyrðir
Farið að selja kvennasmokka.
Góði guð, láttu þessa
stera hverfa í tæka tíð
fyrir lyfjaprófið
Prestar bjóða upp á bæna-
stundir á Ólympíuleikunum.
Kem um leið og ég er
búinn að afgreiða
North
Abu Nidal, sagður starfa fyrir
ísraelsmenn.
læknirinn Meraldo Zisman
hefur rannsakað dvergfólkið
í tuttugu ár og segir ástandið
hafa versnað umtalsvert á
þeim tíma. Hann hélt fyrst að
nýfædd börn á svæðinu væru
smávaxin af því að þau fædd-
ust fyrir tímann, en komst að
því að smæðina mátti rekja til
áratuga hungurs og vannær-
ingar meðal íbúanna. Áætlað
er að það tæki þrjátíu ár að
stöðva þessa þróun ef byrjað
væri núna að sjá fólkinu fyrir
nægum mat og heilsugæslu.
Þessi vaxtarþróun fólksins
er eiginlega sorgleg staðfest-
ing á þeirri kenningu Darw-
ins, að þeir sem best aðlagast
umhverfinu lifi helst af lífs-
baráttuna. Það hvarflar þó
hvorki að brasilískum fjöl-
miðlum, sem kalla dvergana
„rottufólkið", né stjórnvöld-
um, sem enga tilburði hafa
uppi til að koma sársvöngum
landsmönnum til hjálpar.
E R L E N T
SJÓNARHORN
JEANE KIRKPATRICK
Einkasyndir og opinbert líf
Er virkilega einhver þeirrar
skoðunar að við ættum að
rannsaka kynlíf forsetafram-
bjóðenda til að ákveða hvort
þeir séu hæfir til að gegna
embætti? Þótt flestir svari
þessari spurningu neitandi,
þá hafa Bandaríkjamenn
mikinn áhuga á einkalífi
stjórnmálamanna og aldrei
meiri en þegar forsetakosn-
ingar eru í nánd.
Hneykslismál rugla dóm-
greind okkar í siðferðismái-
um. Þegar við sjáum ljós-
myndir og heyrum segul-
bandsupptökur og svæsnar
sögur af framhjáhaldi hjá
háttsettum mönnum verða
skilin á milli siðferðisreglna í
opinberu lífi og einkalífi óljós
og tenglsin þarna á milli rugl-
ingsleg — oft með mjög und-
arlegum afleiðingum.
Stundum gerum við okkur
í hugarlund að framferði
valdhafa í einkalífinu ráði sið-
ferði stjórnarfarsins. Þannig
er sagt: „Jósef Stalín var
mjög einlægur maður" eða
„Heinrich Himmler var mik-
ill dýravinur" eða „yfirmað-
urinn í Auschwitz var góður
fjölskyldufaðir" eða „Rauðu
eru hreinlyndir menn sem
iðka góða siði, þá hljóti
stjórnarfarið að vera gott.
Þessu fer víðs fjarri. Góðir
menn eru ekki endilega góðir
leiðtogar. Og við stjórnvölinn
„GóÖir eiginmenn eru ekki
endilega góðir forsetar“
Kmerarnir lifðu fábrotnu lífi
og hollu". Þetta má vel vera
rétt, eins og sumir hafa haldið
fram. En allt er þetta óvið-
komandi þeim skipulögðu
fjöldamorðum sem þessir
einstaklingar báru ábyrgð á.
Með þessu er ég ekki að
segja að engin tengsl séu á
milli manngerðar valdhafa
og siðferðis stjórnkerfisins,
heldur að þau tengsl séu
hvorki bein né einföld.
Hin hliðin á þessari skoðun
er að ætla að þegar valdhafar
í góðum ríkisstjórnum eru
ekki endilega góðir menn.
Góðir eiginmenn eru ekki
endilega góðir forsetar.
Dæmi um það er Jimmy Cart-
er. Og það sem meira er; góð-
ir forsetar eru ekki endilega
góðir eiginmenn. Við vitum
núna að Franklin D. Roose-
velt átti í löngu ástarsam-
bandi sem olli Eleanor eigin-
konu hans miklu hugarangri.
Hið sama er sagt um Dwight
Eisenhower. Vinum og kunn-
ingjum Johns F. Kennedy var
fullkunnugt um fjöllyndi
hans. Hefðu þessir menn náð
kjöri ef kjósendur hefðu vitað
þá það sem nú er vitað?
Hvað eigum við að halda
um Gennifer Flowers og ást-
arsambandið sem hún segist
hafa átt við William Clinton?
Á að útiloka Clinton frá for-
setakjöri af því að hann var
ótrúr eiginkonu sinni?
Er mikilvægara að forsetar
séu trúir eiginmenn og góðir
feður en þeir hafi hæfileika
og reynslu í stjórnmálum?
Svarið við þessari spurningu
er ekki einfalt. Að öllu jöfnu
hygg ég að flestum konum
þyki minna til frambjóðanda
koma sem hefur staðið í lang-
vinnu framhjáhaldi. En málið
er flóknara en svo.
Ef til vill finnst kjósendum
ekki annar demókrati fram-
bærilegri en Clinton og
greiða honum því atkvæði
sitt, þótt þeir beri kannski
minna traust til hans en áður.
Staðreyndin er sú að mat
okkar á fólki ræðst yfirleitt
ekki af einstökum athöfnum
þess eða skoðunum, heldur
samblandi margs konar
hegðunar og eiginleika.
Við viljum að leiðtogar
okkar séu aðdáunar verðir —
sér í lagi forsetarnir, af því að
þeir eru allri þjóðinni for-
dæmi. En reynslan kennir
okkur að dyggðum prýddir
menn eru ekki sjálfkrafa
miklir stjórnmálaskörungar.
Við skiljum líka að stjórn-
málamenn hafa sömu sið-
ferðisbresti og allir aðrir —
hræsni, mútuþægni og ótrú.
Og kannski er kominn tími til
að Bandaríkjamenn viður-
kenni eins og aðrar lýðræðis-
þjóðir það sem þeir vita: að
framferði í einkalífi er aðeins
einn af mörgum mælikvörð-
um sem við leggjum á fram-
bjóðendur — og ekki endi-
lega sá mikilvægasti.