Pressan - 07.05.1992, Blaðsíða 38

38
FIMMTUDAGUR PRESSAN 7. MAÍ 1992
smáa
letrið
Klímax á póliliskum ferli
hvers manns hlýtur aö vera ráö-
herratign, jafnvel þótt stutt sé
staöiö viö. Þaö er þess vegna
ekki einleikiö hvaö þaö eru margir
fyrrverandi ráöherrar í sima-
skránni. Þannig er til dæmis
Magnús Torfi Ólafsson vendi-
lega merktur fv. ráöherra, þó svo
fleiri muni vafalaust eftir honum
sem Þjóöviljaritstjóra eöa sem
hinum leynilega blaöafulltrúa
rikisstjórnarinnar. fíagnar Arn-
alds er fv. ráöherra og sömuleiöis
rriöjón Þóröarson, Kjartan Jó-
hannsson, Matthias Á. Mathie-
sen, Lúövik Jósepsson, og
Hjörleifur Cuttormsson, sem
gengur reyndar skrefinu lengra
og er fv. iönaöarráöherra eins og
þaö skipti máli fyrir símnotendur.
Ingvar Glslason telur líka sér-
staka ástæöu til aö minna les-
endur símaskrárinnar á aö hann
hafi veriö menntamálaráöherra,
en um daginn merkti hann sér
grein i Tímanum sem fyrrver-
andi ritstjóri þess sama blaös.
En man einhver eftir því aö hann
hafi merkt sér svo mikiö sem eina
grein sem ritstjóri meöan hann
var og hét? Titillinn fv. ráöherra er
augljóst merki um aö menn séu
búnir í pólitík og þess vegna
kjósa menn eins og Svavar
Gestsson, Ólafur fíagnar
Grlmsson og fleiri aö hafa bara
alls ekki neitt. Hins vegar er öllu
fróölegra aö fletta upp Matthiasi
Bjarnasyni, sem enn er skráöur
ráöherra fullum fetum. Ætli séu
til skýrari skilaboö um aö viðkom-
andi sé alls ekki hættur i pólitík
og líti í raun svo á að hann sé
ennþá ráöherra ef ekki væri fyrir
eitthvert ómerkilegt formsat-
riöi? En nóg um fortíðina. Meiri
ástæða er til að velta vöngum yfir
upprennandi fv. ráöherrum, en í
tíö hinnar ársgömlu ríkisstjórnar
hefur oddvitum hennar orðiö tíö-
rætt um aö stólaskipti ráöherra
komi til greina á kjörtímabilinu.
Og nú hefur Jón Baldvin Hanni-
balsson kynt rækilega undir
þessari umræðu. Kannski þeir
Jón Sigurösson skiptist á stól-
um, en ætli þaö myndi auka líkur
á álversframkvæmdum ef Jón
Baldvin tæki aö stýra viöræöum
um slíkt afalkunnri lagni og Ijúf-
mennsku? Og þaö er hvíslast á
um aö Eiöur sé í raun Leiöur
Guönason og geti vel hugsaö
séraö hætta. Þá má ekki gleyma
því aö Sighvatur Björgvinsson
sóttist engan veginn eftir heil-
brigöisráöherrastólnum og hefur
ekki beinlinis uppskoriö almennar
vinsældir í þvi sæti. Og þá kemur
i Ijós áhættan, sem felst í því aö
gera hálfan þingflokkinn aö ráö-
herrum — þaö eru voöa fáir eftir
til skiptanna. Eöa sjá menn Öss-
ur Skarphéöinsson, Gunnlaug
Stefánsson eöa Sigbjörn
Gunnarsson fyrir sér í ráöherra-
stóli? Þaö vantar hins vegar ekki
kandídatana hjá Sjálfstæöis-
flokknum. Það þarf kraftaverk til
ef Ólafi G. Einarssyni veröur
ekki skipt út, en Halldór Blöndal
gæti tekiö viö menntamálaráöu-
neytinu. I nafni sátta í flokknum
fær Þorsteinn Pálsson væntan-
lega aö halda sinum stól, þrátt
fyrir beinlínutenginguna viö LÍU.
Og þaö eru litlar líkur á aö hróflaö
veröi viö Friöriki Sophussynl i
fjármálaráöuneytinu. En hverjir í
þingflokknum eru líklegastlr til aö
forframast? Sigríöur Anna Þórö-
ardóttir er líklegust kvennanna
og af karlpeningnum eru þaö i
raun aðeins þeir Geir H. Haarde,
Björn Bjarnason og Vilhjálmur
Egilsson, sem til greina koma,
sem segir sitthvaö um afganginn
af þingflokknum. En þrátt fyrir ná-
kvæma leit i sfmaskránni var
enginn þingmannanna merktur
ur. ráöherra — upprennandi ráö-
herra. Kannski úr þvi veröi bætt í
nýju símaskránni, sem veröur
byrjaö aö dreifa í næstu viku.
Meo hnífinn á lofti
I fjármálaráðuneytinu liggja ónotaðar hug-
myndir um ráðdeild í ríkisrekstri. Þær voru
lagðar inn í hugmyndabanka sem Jón Bald-
vin Hannibalsson stofnaði til og eru að nú-
virði hálfur þriðji milljarður króna.
Árið 1988 átti sem endranær
að spara í rfldskerfinu. Skömmu
áður en Ólafur Ragnar Gríms-
son tók við starfi fjármálaráð-
herra um haustið haíði Jón Bald-
vin Hannibalsson haft uppi alls
kyns tilburði í sparnaðarátt.
Meðal annars notaði hann tæki-
færið í opinberri umræðu og
auglýsti eftir tillögum almenn-
ings um hvar mætti helst spara.
Honum bámst hátt í þrjátíu bréf
með tillögum, misraunsæjum og
misfyndnum, en þær lentu í glat-
kistunni. I bókstaflegum skiln-
ingi. Þrátt fyrir allvfðtæka leit í
skjalavörslum fjármálaráðuneyt-
isins finnast bréfin nefnilega
ekki, aðeins listi yfir fjölda
sætisráðuneytinu var það til
dæmis Þjóðhagsstofnun. Spara
þar rúmlega fjörutíu milljónir í
beinhörðum peningum. Eða
embætti húsameistara ríkisins.
A þeim ámm hefði verið spam-
aður að því, en í núgildandi fjár-
lögum er gert ráð fyrir að húsa-
meistari skili tíu milljóna rekstr-
arafgangi. Reyndar út á sértekj-
ur fyrir selda þjónustu, sem
koma á endanum frá ríkisstofh-
unum. Og úr því var verið að
taka til hendi í forsætisráðuneyt-
inu mátti líka hætta rekstri
Byggðastofnunar. Hann kostar
okkur 180 milljónir í ár. Samtals
eitthvað á þriðja hundrað millj-
ónir. Það em ríflega sextíu pró-
Ef sótt hefði verið í hugmyndabanka þeirra...
... hefði Þórður Friöjónsson orðiö aö finna sér aðra vinnu...
þeirra.
En Jón kallaði líka saman
nefnd til að taka saman hug-
myndir un ráðdeild í ríkisfjár-
málum. I henni sátu meðal ann-
arra Þröstur Ólafsson, Vilhjálm-
ur Egilsson og Stefán Friðfinns-
son. Nefndin starfaði ekki lengi,
einungis í nokkrar vikur síð-
sumars, en tókst að spinna upp
úr sér skemmtilegar hugmyndir
um úrbætur. Skömmu seinna
andaðist ríkisstjórnin, Ólafur
Ragnar tók við og ekkert varð
úr hugmyndunum. Sem er nátt-
úrlega synd því þeim félögum
tókst að finna sparnað upp á
hálfan þriðja milljarð króna án
þess að snerta svo neinu næmi
erfiðan niðurskurð í velferðar-
kerfinu.
Það er rétt að hafa í huga að
tillögur nefndarinnar vom mis-
alvarlegar. Sumt var fyrirvara-
laus heilaspuni, annað rökstudd
hugboð um eitthvað sem mætti
missa sig, enn annað byggt á
prinsippafstöðu um það í hverju
ríkið ætti yfirleitt að vera að
vasast. Fæst hefur orðið að
vemleika.
BURT MEÐ
BYGGÐASTOFN-
UN OG ÞJÓÐ-
HAGSSTOFNUN
Nefndina skorti ekki hug-
myndir um hvaða ríkisstoíhanir
mætti leggja niður. Undir for-
sent af útgjöldum forsætisráðu-
neytisins.
OG STYRKI TIL
FYRIRTÆKJA
Munum að þetta var árið
1988. Þegar verið hafði góðæri
lengur en nokkur mundi. Þess
vegna var kannski í iagi að fella
niður greiðslur til Atvinnuleys-
istryggingasjóðs. Úr honum
höfðu ekki farið nema smáaurar
árum saman. Þetta var 300
milljóna spamaður á ríkisfram-
lagi þá. Það er 1.300 milljónir í
ár.
Önnur stór tala birtist í öðm-
vísi öryggisneti. Það er ríkis-
ábyrgðasjóður, uppáskriftir rík-
isins á lán fyrir fyrirtæki sem
gætu farið á hausinn og valdið
þannig atvinnuleysi. Hin hliðin
á sama peningnum. í góðærinu
var ekki fráleit hugmynd að
leggja hann niður. Það er of
seint núna þegar þarf að borga
lánin. Hann fær 550 milljónir í
fjárlögum þessa árs. Samtals em
þetta tæpir tveir milljarðar.
Það var lflca í tísku á þessum
ámm að vilja leggja niður vel-
ferðarkerfi fyrirtækjanna. Láta
þau borga sjálf fyrir þjónustu
sem ríkið veitti þeim dýrum
dómum. Þess vegna vom uppi
tillögur um að leggja niður
Fiskifélagið og Búnaðarfélagið,
Ríkismat sjávarafurða og Skrif-
stofu rannsóknastofnana at-
vinnuveganna (sem er kerfismál
fyrir Keldnaholt). Þessi útgjöld
em enn á sínum stað, á þessu ári
260 milljónir.
Og við borgum í ár rúmlega
sjö milljónir fyrir holdarækt í
Hrísey, sem nefndin vildi losa
skattgreiðendur við. Hún vildi
líka skrúfa fyrir styrki til blaða-
útgáfu, sem ætlað er að halda
lífinu í Tímanum og Alþýðu-
blaðinu. Þeir kosta 55 milljónir í
ár og það þótt Þjóðviljinn sé far-
inn. Samtals á fjórða hundrað
milljónir í spamað hér, ef tekið
hefði verið mark á Þresti, Vil-
hjálmi og Stefáni.
HEIMILI OG
KIRKJA
Svona hélt nefndin áfram
ferðinni í gegnum fjárlögin og
hjó á báða bóga. Tók af lífi rað
og nefndir. Til dæmis Æsku-
lýðsráð (2 milljónir þar) og
Ferðamálaráð (85 milljónir).
Líka Rannsóknarráð ríkisins,
sem fær á þessu ári rúmlega
tuttugu milljónir og notar þar af
fjórtán í yfirstjóm, en fjórar í
rannsóknir og þróunarstarfsemi.
Aðeins eitt af ráðunum, sem
nefndin vildi leggja undir öxina,
er farið veg allrar veraldar. Það
var Iðnfræðsluráð sem var
seinna lagt niður og starfsemin
færð inn í menntamálaráðuneyt-
ið. Lfldega þrjú til fjögur stöðu-
gildi í spamað þar.
Nefndin minnti lflca á að hús-
stjómarskóla mætti leggja niður,
svo og Rannsóknastofnun upp-
eldismála, samtals upp á 22
milljónir. Og hugmyndir vom
um að kristindómurinn sæi um
sig sjálfur. Helst átti að slíta
sambandi ríkis og kirkju, en að
minnsta kosti að hætta framlög-
um í kristnisjóð, sem eru 18
milljónir í ár.
ALLT SKOTIÐ NIÐ-
UR
Allt þetta og meira til fékk
Jón Baldvin inn á borð til sín.
Nefndin hélt að hann myndi
vinsa úr það sem raunsætt var
og sæmilega nothæft með stutt-
um fyrirvara. Þess í stað tók Jón
hugmyndirnar eins og þær
lögðu sig og kynnti þær á rflcis-
stjómarfundi. Viðbrögðin þar
voru fyrirsjáanleg. Ráðherrar
vom varla komnir niður fyrstu
blaðsíðuna þegar upphófst stór-
skotahríð sem varð til þess að
drepa þessar hugmyndir í heild
sinni.
Sem líka er synd, því það
hefði verið fróðlegt að sjá ein-
hverp reyna að framkvæma þær.
Til dæmis að fella starfsemi
Rafmagnseftirlits ríkisins undir
Bifreiðaskoðun Islands. (Þetta
var reyndar á meðan Bifreiða-
skoðunin hafði enn sæmilega
óflekkað mannorð, en það út af
fyrir sig útskýrir ekki hugmynd-
ina.) Eða fá séra Heimi Steins-
son til að auka sértekjur af þjóð-
garðinum á Þingvöllum. Eða
reyna að draga úr umsvifum
umboðsmanns Alþingis. Eða
sameina Orðabók Háskólans, ís-
lenska málstöð og Örnefna-
stofhun. Og Stýrimannaskólann
og Vélskólann. Svo nokkur
dæmi séu nefnd.
En hugmyndirnar eru svo
sem enn til. Um spamað upp á
hálfan þriðja milljarð. Fyrir þá
upphæð má reka svo sem fimm
umhverfisráðuneyti eða sjávar-
útvegsráðuneyti. Eða fjórtán
viðskiptaráðuneyti, ef niður-
greiðslur eru frátaldar. Og tvö
utanríkisráðuneyti. Það hefur
verið ráðist á lægri garða.
Karl Th. Birgisson