Pressan - 15.10.1992, Blaðsíða 25

FIMMTUDAGUR PRESSAN 15. OKTÓBER 1992
25
STIÓRNMÁL
Ríkisstjórn vantar áœtlun
„Hallatölur segja ekki allt umjjárlög. En
Davíð ög Friðrik völdu sér einmittþœr að
sérstöku tákni um stöðuna ífjármálum
ríkisins. Og nú eru hallatölurnar orðnar
að tákni um að framtíðarsýnin er brost-
George Bush hefur undanfarið
gengið hörmulega í kosningabar-
áttunni vestra, svo illa að þar eru
ekki dæmi um annað eins í íjöru-
tíu ár að undanskildum sérstök-
um og einstæðum aðstæðum
Carters í gísladeilunni haustið
1980.
Auðvitað eru á þessu fjölmarg-
ar skýringar. En sennilega hefur
þó Ronald Reagan skýrt best
gæfuleysi eftirmanns síns: Hann
hefur ekkert að berjast íyrir.
Bush hefur sjálfur sagt þetta
tvisvar og óvart í bæði skiptin.
Annarsvegar þegar hann viður-
kenndi að hann ætti erfitt með að
gæða pólitík sína framtíðarsýn,
vantaði „the vision-thing“ sem
Könum þykir óhemju kauðalega
að orði komist. Hinsvegar þegar
hann var spurður í upphafi kosn-
ingabaráttunnar hvað George
Bush ætlaði að gera á næsta kjör-
tímabili, og svaraði að hann
mundi einfaldlega fást við allt það
sem kynni að koma uppá.
Þessar vikur þegar heims-
byggðin fylgist með bandarísku
forsetakosningunum einsog
dramatískum fótboltaleik er að-
ildarflokkum íslensku ríkisstjóm-
arinnar einkar hollt að hafa augun
á þeim stjórnmálaforingja sem
enn heldur um tauma í Hvíta hús-
inu. Margt bendir nefnilega til
þess að hún standi í svipuðum
spomm. Vanti „the vision-thing“.
Láti sér nægja að reyna að redda
því sem kann að koma uppá. Slík-
ur áætlunar- og metnaðarskortur
er nefnilega þeirrar náttúru að
hann étur ríkisstjórnir smám
saman upp að innan og dregur
lífsþrótt úr foringjum þeirra.
Ágætast af nýlegum dæmum ís-
lenskum eru síðari misseri Thor-
oddsen-stjórnarinnar, að ekki sé
minnst á gjörvallt æviskeið stjóm-
arinnar 1988-9, sem kostaði Þor-
stein Pálsson að lokum formanns-
stólinn í Sjálfstæðisflokknum
sællar minningar.
Það er kannski við hæfi að rifja
upp að þessi stjórn núna átti að
vera mynduð á þrennskonar for-
sendum einkum. f fyrsta lagi var
EES-málið, þótt raunar væri ágæt-
ur stuðningur við það í síðustu
stjórn. f öðru lagi var álmálið þar
sem Sjálfstæðisflokkur þótti
traustari bandamaður en Alþýðu-
bandalag. f þriðja lagi átti að taka
til í ríkisfjármálunum.
EES-málið hefur gengið eins vel
og hægt var að búast við. Þrátt fyr-
ir allt hefur þjóðin meira og
minna sæst á málið og afgreiðslan
á þinginu á ekki að valda vand-
ræðum úr þessu. Það sýnir ágæt-
lega afstaða stjórnarandstöðufor-
ingja sem em hættir að nenna að
einbeita sér 1 málinu. EES verður
að öllum líkindum að veruleika
um næstu áramót, — en þá tekur
við nýtt skeið í erlendum við-
skiptasamskiptum sem krefst allt
annarskonar vinnubragða, — og
nýrrar ffamtíðarsýnar.
Álmálið. Humm, humm. At-
vinnumálin sem álverið átti að
redda eru hinsvegar orðin mál
dagsins án þess að stjórnin bjóði
þar fram nokkra framtíðarsýn.
Hún rétt reynir að redda því sem
ber að höndum. Og um næstu
áramót fellur einmitt einn víxill-
inn frá Viðey, samningurinn um
tvíhöfða nefndina sem átti að sjá
um sjávarútveginn, en þær fréttir
berast að þaðan sé engra frétta
von. Á sama tíma vex atvinnuleysi
hröðum skrefum, — er að vísu
ekki sami vandi og í nágrenninu,
en hefur í okkar samfélagi ónota-
leg sálræn áhrif á fólk og fyrirtæki.
Og síðasta samstjórn Alþýðu-
flokks og Sjálfstæðisflokks, sú sem
Þorsteinn stjórnaði, fór ffá einmitt
útaf atvinnumálum.
Ríkisfjármálin eru orðin nokk-
uð sérstæður kafli í stjórnarsög-
unni. Þar var aldeilis sett upp
markmið, og boðuð sú framtíðar-
sýn að ná hallanum niður á tveim-
ur árum. Á fyrsta árinu var halla-
talan síðan ákvörðuð á táknrænan
hátt til að sýna fíflsku síðustu
stjórnar. En reyndin er að verða
sex milljarðar ffammúr fjárlögun-
um, og í núverandi frumvarpi er
búið að fara upp með hendur og
niður með brækur gagnvart öllum
gömlum markmiðum um halla-
lausan ríkisbúskap. Það er von-
andi ekki dónalegt að minna á að
ennþá er árið 1990 langbesta fjár-
lagaárið að þessu leyti, síðasta ár
Ólafs Ragnars (fyrir utan sameig-
inlega eyðsluárið þeirra Friðriks),
þegar hallinn var helmingi minni
en hjá ríkisstjórninni núna, og
fjárlögin komust nær því að
standast en nokkru sinni á síðari
tímum.
Hallatölur segja ekki allt um
fjárlög. En Davíð og Friðrik völdu
sér einmitt þær að sérstöku tákni
um stöðuna í fjármálum ríkisins.
Og nú eru hallatölumar orðnar að
tákni um að framtíðarsýnin er
brostin, og bæði fjármálaráðherr-
ann og yfirmaður hans í forsætis-
ráðuneytinu farnir að snúa sér að
því einu sem kemur uppá ffá degi
til dags.
Á slíkum stundum er ekki
hyggilegt að láta vaða á súðum
einsog Davíð Oddsson leyfði sér í
hugmyndasnauðri og leiðinlegri
ræðu núna á mánudaginn, ræðu
án framtíðarsýnar annarrar en
þeirrar að taka á málunum eftir
því sem þau berast í póstkassann í
Lækjargötunni, án stefnu nema að
sitja áffam í rfkisstjórn án áætlun-
ar.
Þvert á móti er það við þessar
aðstæður ekki annað en skynsam-
legt fyrir núverandi stjórnarflokka
að leggja eyrun án skætings við
þeim nýju tónum sem nú heyrast
ffá sterkum mönnum í stjórnar-
andstöðu, Ólafi Ragnari Gríms-
syni og Halldóri Ásgrímssyni, og
kanna hvaða hugmyndir þar búa
á bakvið um framtíðarsýn og
stefnu í stjórnmálum dagsins.
Hötundur er mcjltræðingur.
STJÓRNMÁL
Levis 501 - eða Heklubuxur?
GISSUR PÉTURSSON
Ef til vill hefur Ingi- björg ekki gert sér grein
1 Jl fyrir að með málflutn-
ingi sínum var hún að fella heldur slœman
dóm yfir sjálfri sér og öðrum sem lagt hafa
jafnréttisbaráttunni lið
1 Æ á síðustu árum.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir er
alþingismaður sem fellur mér að
mörgu leyti í geð. Hún er rökföst
og mælsk, á auðvelt með að greina
kjarnann frá hisminu og drepur
oft í orði eða ræðu á málefni sem
þörf er á að taka til umfjöllunar.
Ofiast lætur hún það vera að taka
þátt í umræðu og lýsa skoðunum
sem hún heldur að falli í kramið
hjá kjósendum — burtséð frá
innihaldinu að öðru leyti. Hún
virkar trúverðug.
í ljósi þessa þótti mér skjóta
skökku við sú einlita og lítt
ígrundaða skoðun sem hún hélt
fram í grein sem hún skrifaði í
vor, að mig minnir í Moggann,
um meðlagsgreiðslur. Ástæðan
var könnun sem Félag einstæðra
foreldra (FEF) hafði látið gera á
framfærslukostnaði barna. í
könnun þeirri kom ffam að með-
lag væri aðeins um fjórðungur
þess sem kostar að framfæra bam.
Því væri veruleg þörf á hækkun
meðlagsins svo það nálgaðist
raunveruleikann — það er að
segja þá raunveruleikamynd sem
FEF dró upp. Því er þetta tekið til
umræðu hér að nú í vikunni var
aftur vakin athygli á þessari könn-
un FEF og kröfu félagsins um úr-
bætur fyrir félagsmenn sína.
í grein Ingibjargar, sem situr
mér í minni, var veist að meðlags-
greiðendum, sem í yfirgnæfandi
meirihluta eru karlmenn, á mjög
hrokafulian hátt. Þeir voru sagðir
sleppa heldur auðveldlega frá
málinu. Borguðu hraksmánarlega
upphæð til framfærslu bamanna,
vörpuðu frá sér allri ábyrgð að
öðru leyti og létu barnsmæður
sínar um áhyggjumar og amstrið.
f þeirri viðleitni sinni að tala máli
allra einstæðra mæðra sem búa
við óveruleg meðlög frá barns-
feðrum sínum gusaðist svoleiðis 1
allar áttir að þar mátti ekki sjá
þann stjórnmálamann sem ég
lýsti hér í upphafi.
Ef til vill hefur Ingibjörg ekki
gert sér grein fyrir að með mál-
flutningi sínum var hún að fella
heldur slæman dóm yfir sjálffi sér
og öðrum sem lagt hafa jafnréttis-
baráttunni lið á síðustu árum.
Dóm sem má túlka með eftirfar-
andi orðum: Okkur hefur ekkert
orðið ágengt, ekkert af baráttu-
málum okkar hefurfengið hljóm-
grunn, við erum á sama stað í
jafnréttisbaráttunni og við byrj-
uðum.
Nú skal það vitaskuld viður-
kennt að í hópi meðlagsgreiðenda
er vafalaust að finna marga þá
ábyrgðarlausu, tillitslausu, skiln-
ingslausu og samansaumuðu
karlmenn sem Ingibjörg lýsti í
grein sinni sem meðlagsgreiðend-
um. Hitt er annað að sem betur
fer hefur jafiiréttisumræða síðustu
ára kallað feður miklu meira til
ábyrgðar á uppeldi barna sinna,
hvort sem er í hinu hefðbundna
fjölskyldumynstri (sem kerfið
vegur svo harkalega að) eða þar
sem bömin alast upp hjá sitthvoru
foreldrinu. Þetta hefur gerst þrátt
fyrir að það er nánast náttúrulög-
mál að forræði barna við skilnað
eða sambúðarslit lendi hjá móð-
urinni og kostar alla jafna ómælda
erfiðleika aðstandenda máls ef
faðirinn fef fram á forræðið. Því er
þetta nefnt að mjög margir með-
lagsgreiðendur eru í þann hóp
settir af kerfi sem ýtir þeim þang-
að nauðugum viljugum. Þegar
þangað er komið minnka mjög
þau áhrif sem viðkomandi getur
haft á uppeldi og viðgang barna
sinna. Séu meðlagsgreiðendur
krafðir um þá upphæð sem FEF
og Ingibjörg Sólrún krefjast
minnka áhrif þeirra á uppeldi
barnanna enn ffekar. Með öðrum
orðum: Borgið þið bara og látið
svo meðlagsþegann (móðurina)
um afganginn!
Þetta er staða sem fráleitt getur
verið æskileg. Þetta er engu að síð-
ur sú hlið sem blasir við meðlags-
greiðandanum í þeim málflutn-
ingi sem viðgengst þessa dagana:
Þú ert ábyrgðarlaus og átt að vera
það áfram!
Sé þetta skoðað nánar er auð-
vitað komið þarna að ýmsum
grunnþáttum í mannlegum sam-
skiptum. Þetta snertir samnings-
vilja og aðlögunarhæfni aðskil-
inna foreldra við að ala upp böm
sín með þátttöku beggja. Það má í
raun segja að það sé viðlíka
ábyrgðarlaust af meðlagsþegan-
um að krefjast þess að hann sjái
einn um uppeldið og meðlags-
greiðandanum að inna af hendi
7.551 krónu og láta þar við sitja.
Forystumenn kvenréttinda verða
að skilja að börnin eru í heiminn
borin á ábyrgð beggja foreldra,
uppeldi þeirra er á ábyrgð beggja
foreldra og ekkert kerfi eða lausnir
á félagslegum vandamálum má
vera við lýði sem vegur að þessum
grunnatriðum. Meginmálið er
ekki hvort meðlagið er 5.000,
7.500 eða 10.000 krónur á mán-
uði. Aðalmálið er að tryggja með-
lagsgreiðandanum (föðurnum) þá
stöðu að hann geti haft áhrif á
uppeldi barna sinna, — taki þátt í
hinu daglega vafstri. Að hann sé
þátttakandi í ákvörðunum um
hvort barnið skuli hefja ballett-
eða tónlistarnám, hvort eigi að
kaupa Levis 501- eða Heklubuxur,
hjólabretti eða 21 gírs fjallahjól.
Ábyrgð föðurins á uppeldi barna
sinna er virkust þegar hann á
hlutdeild í þessum og öðrum
ákvörðunum varðandi barnið
sem taka þarf nánast á hverjum
degi. Það væri kvennahreyfmg-
unni nær að aðstoða meðlags-
greiðendur (feður) við að tryggja
þessi réttindi til að umgangast
böm sín heldur en beinlínis vinna
gegn því, eins og tónninn var í
téðri grein alþingismannsins. Ef
meirihluti einstæðra mæðra er
láglaunahópur verður það vanda-
mál ekki leyst með því að krefja
bamsfeður þeirra um hærra með-
lag — með þeim afleiðingum sem
ég hef hér að ofan lýst. Sú stað-
reynd ætti að vera alkunn að í
þessu samhengi em peningar ekki
allt.
Hötundur er verkelnisstjóri Startstræðslu-
nefndar fiskvinnslunnar.
U N D I R
Ö X I N N I
Standið bið
Suðurnesja-
menn allslausir
uppi þegar
Varnarliðið
ákveður allt að
30 prósenta
niðurskurðí
framkvæmdum
á Vellinum, Karl
Steinar?
,Við höfum á undanförnum ár-
um mjög haldið því á loft að
eitthvað verði gert í atvinnu-
málum Suðurnesja, en á okkur
hefur ekki verið hlustað, heldur
sagt; þið hafið Völlinn. Nú kem-
ur þessi samdráttur varnarliðs-
framkvæmda ofan á missi
skipa og kvóta, lækkandi ál-
verð, frestun álversfram-
kvæmda og almenna stöðn-
un."
Þið hafið þrýst á Bandaríkja-
menn um að draga ekki úr
framkvæmdunum. Er það ekki
nokkuð erfiður málflutningur á
þíðutímum?
„Menn töldu að til þessa þyrfti
ekki að koma. Það hefur frést
að kalda stríðinu er lokið, jafn-
vel til (slands. En framkvæmd-
irnar sem á að skera niður hafa
verið á framkvæmdaáætlun
og þær eru nauðsynlegar,
þrátt fyrir þíðu. Það eru ekki
tjaldbúðir sem verið er að
reisa. Ég minni á að ástandið í
Sovét er ótryggt og það hefur
-aldrei gerst að friður hafi kom-
istáíeitt skipti fyrir öll."
Ekki getur Varnarliðið haldið
uppi e.k. atvinnubótavinnu hér
á landi, eða hvað?
„Við höfum aldrei viljað lifa á
hinu svokallaða hermangi. Við
ákveðum þetta ekki. Það eru
heimsviðburðir sem ráða
þessu. Þá er vert að minna á að
það eru kosningar í Bandaríkj-
unum og tilhneiging til að
draga saman í varnarmálum
með því að leggja niður stöðv-
ar eða skera niður á öðrum
stöðvum um 30 til 40 prósent.
Þing Bandaríkjanna neitaði að
leggja meira í Mannvirkjasjóð
Atlantshafsbandalagsins en
nema hluta af því sem forset-
inn bað um. Þetta kemur síðan
niður á okkur ofan á samdrátt
og stöðnun. Við höfum þrýst á
um stuðning við atvinnulífið á
Suðurnesjum, en með afar tak-
mörkuðum árangri."
Er þá nokkuð hægt að gera?
„Við stjórnarliðar ræðum nú
hvað hægt er að gera, en fleiri
þurfa að sýna samstöðu, ekki
sist sveitarfélögin á Suðurnesj-
um.“
Talið er aö framkvæmdir fyrir
Varnarliðið á Keflavíkurflugvelli
dragist saman um 20 til 30 pró-
sent á næsta ári og fslenskir aðal-
verktakar segi upp fjölda manns.
Karl Steinar Guðnason þingmað-
ur er einn þeirra sem barist hafa
gegn slíkum samdrætti.