Morgunblaðið - 30.04.2004, Blaðsíða 27

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. APRÍL 2004 27
BLÓÐ mun renna og sprengingar drynja þegar
Leikhópurinn Vesturport frumsýnir á miðnætti í
kvöld nýtt leikrit, Kringlunni rústað, eftir Víking
Kristjánsson. Sýningarstaðurinn er Berlín, salur
Klínk og Bank í gömlu Hampiðjunni við Þverholt.
„Verkið fjallar um hóp af fólki sem lokast inni í
rústum Kringlunnar eftir að sprengja hefur
sprungið þar, segir höfundurinn Víkingur. Hann
er leikari og einn af stofnendum Vesturports.
Þetta er fyrsta leikrit hans en hann segir að það
hafi lengi blundað í sér draumur um að skrifa.
„Kveikjan að þessu verki voru samræður okkar
hópsins í byrjun mars í kjölfar hryðjuverkanna í
Madrid. Við fórum að velta fyrir okkur spurning-
unni hvað ef eitthvað þessu líkt gerðist hér. Og ég
byrjaði að skrifa og þeim leist nógu vel á til að við
byrjuðum að vinna að þessu verkefni,“ segir Vík-
ingur.
Þetta er stutt meðganga fyrir leikrit og ekki oft
sem leikrit eru frumsýnd tæpum tveimur mán-
uðum eftir að byrjað er að skrifa. „Þetta er eins
konar tilraun hjá okkur. Að vinna verkið hratt frá
upphafi til enda. En ég hef verið að skrifa verkið
samhliða æfingum og leikhópurinn hefur lagt
mikið til málanna meðan á þessu ferli hefur staðið.
En við höfum alltaf fylgt þeirri reglu að frumsýna
ekki fyrr en sýning er tilbúin og það á við þessa
sýningu. Hún var bara tilbúin eftir tveggja mán-
aða vinnslutíma.“
Víkingur segir það skemmtilega reynslu að
vera í hlutverki höfundarins eftir að hafa starfað
sem leikari við leiksýningar Vesturports. „Ég hef
lært geysilega mikið af þessu og hef notið góðs af
því hvað leikhópurinn er skapandi og hvetjandi.
Þetta er frábær leið til að uppgötva hvað virkar og
hvað ekki í leikriti og reyndar finnst mér núna
þegar ég horfi á þetta að þetta sé orðið miklu
meira og betra en mér datt nokkurn tíma í hug.
Þessi vinna hefur sannfært mig um hvað það er
mikilvægt fyrir höfund að hafa aðgang að góðum
leikhópi við vinnuna.“
Sýningarstaðurinn er óvenjulegur og sýning-
artíminn einnig en það á sér sínar skýringar að
sögn Víkings. „Við fengum inni í þessu húsnæði og
þarna er gríðarlega stór og mikill geimur í kjall-
aranum, frábært leikhús. Við enduðum samt með
sýninguna í lyftuopi í einu horni salarins og kom-
um sennilega ekki nema um 20 áhorfendum fyrir
á hverri sýningu. En nálægðin verður mikil og
vonandi áhrifaríkt. Þetta hús er í mikilli notkun af
bæði myndlistar- og tónlistarfölki. Sýningartím-
inn helgast af því að það er ekki fyrr en seint á
kvöldin sem komin er nægileg kyrrð í þetta stóra
hús fyrir svona viðkvæma sýningu. Það skapar
líka sérstakt andrúmsloft að sýna svona seint. En
í næstu viku ætlum við samt að sýna heldur fyrr
en á miðnætti. Kannski svona um kl. 22,“ segir
Víkingur Kristjánsson höfundur nýja leikritsins
Kringlunni rústað.
Vesturport er styrkt af Reykjavíkurborg og
menntamálaráðuneytinu.
Kringlan í rúst eftir hryðjuverk
Leikararnir Nanna Kristín Magnúsdóttir, Nína
Dögg Filippusdóttir, Ólafur Darri Ólafsson,
Ólafur Egill Egilsson og Árni Pétur Guðjónsson í
sýningu Vesturports, Kringlunni rústað.
eftir Víking Kristjánsson
Leikarar: Nanna Kristín Magnúsdóttir,
Nína Dögg Filippusdóttir, Ólafur Darri
Ólafsson, Ólafur Egill Egilsson og Árni Pét-
ur Guðjónsson.
Leikmynd: Ólafur Egill Egilsson og Hlynur
Kristjánsson.
Leikstjóri: Björn Hlynur Haraldsson.
Kringlunni rústað
HEIMSKUR svínabóndi, þjóf-
óttir sígaunar, falinn fjársjóður,
ströng siðgæðisvarsla, ást í mein-
um og stríð á Spáni eru efni sög-
unnar um Sígaunabaróninn sem
Jóhann Strauss gerði ódauðlega
með samnefndri óperu sinni. Stytt
útgáfa hennar var sýnd í Gamla
bíói um helgina og var það sam-
starfsverkefni Listaháskóla Ís-
lands og Íslensku óperunnar. Þó
voru það ekki einvörðungu nem-
endur Listaháskólans sem sungu
og léku; fjölmargir nemendur úr
öðrum skólum komu einnig við
sögu, sumir hverjir í veigamiklum
hlutverkum. Þessir skólar voru
Nýi tónlistarskólinn, Tónlistar-
skólinn í Reykjavík og Tónlistar-
skóli Kópavogs. Því miður var ekki
að finna í tónleikaskránni neinar
upplýsingar um hvaða skóla hver
nemandi var í, sem hefði verið
fróðlegt að vita. Auk þess var text-
inn um verkið í tónleikaskránni
heldur rýr miðað við það sem
gengur og gerist í almennum óp-
eruuppfærslum.
Sígaunabaróninn er vinsæl
ópera, enda er músíkin grípandi
blanda sígauna- og Vínartónlistar,
og er sagan bæði spennandi og
fyndin. Húmorinn komst vel til
skila í markvissri og hugmynda-
ríkri leikstjórn Péturs Einarsson-
ar; leikur velflestra söngvaranna
var þægilega blátt áfram og laus
við ýkjustílinn sem oft einkennir
svona sýningar.
Þessu leiðinlega sleppt?
Eins og áður sagði var þetta
stytt útgáfa óperunnar og var það
Elísabet Erlingsdóttir söngkona
sem sá um þann niðurskurð. Ólíkt
flestum öðrum niðurskurðum kom
hann ágætlega út – það var aðeins
á einstaka stöðum sem maður varð
var við óþægilegar stökkbreyting-
ar í framvindu sögunnar. Til gam-
ans má geta að píanóleikarinn
frægi, Liberace, stytti allan fyrsta
píanókonsert Tchaikovskys niður í
litlar fimm mínútur með því að
„sleppa þessu leiðinlega“ eins og
hann orðaði það, en þannig var það
ekki hér. Stytting Elísabetar var
eins sannfærandi og stytting getur
orðið; heildarsvipurinn bjagaðist
aldrei, allir meginþættir sögunnar
fengu að njóta sín og engu „leið-
inlegu“ hafði verið sleppt.
Útlitslega gekk sýningin ágæt-
lega upp; mér skilst að sviðsmynd-
in hafi verið sú sama og notuð var
í Brúðkaupi Fígarós, síðustu upp-
færslu Íslensku óperunnar, en
hana sá ég ekki. Sviðsmyndin var
af fallegu torgi sem var rammað
inn af tignarlegum veggjum og
súlum; auðvitað langt frá eigin-
legri sviðsmynd Sígaunabarónsins,
kastala í fjarlægð, bóndabæ og
sígaunakofa. Augnagotur, bend-
ingar og aðrar tilvísanir gáfu þó
ímyndunaraflinu byr undir báða
vængi og var alls ekki erfitt að sjá
fyrir sér land og byggingar hand-
an við torgið.
Lítt skólaðir söngvarar
Þar sem um nemendauppfærslu
var að ræða verður ekki farið út í
að tíunda frammistöðu einstakra
söngvara eða hljómsveitarinnar,
sem líkt og söngvararnir saman-
stóð af nemendum úr fyrrgreind-
um tónlistarskólum. En nokkuð
greinilegt var að sumir söngvar-
anna voru lítt skólaðir; einn og
einn var jafnvel öfugum megin við
fimmta stig. Hlýtur maður að
spyrja sig hvaða gagn slíkir nem-
endur hafa af því að spreyta sig á
jafn krefjandi verki og Sígauna-
baróninn er. Það er svona álíka og
að nemandi á miðstigi í píanóleik
færi að æfa fyrrnefndan fyrsta pí-
anókonsert Tchaikovskys, og flytti
hann opinberlega með hljómsveit.
Þannig átök, áður en nemandinn
er tilbúinn, gætu valdið því að
hann tileinkaði sér ranga líkams-
beitingu og aðra ósiði sem torvelt
væri að lækna. Því miður þekki ég
nokkur dæmi um slíkt.
Hvað sem þessu viðvíkur var
þetta ekki leiðinleg sýning og hélt
Gunnsteinn Ólafsson hljómsveitar-
stjóri utan um allt eins vel og
hægt var. Áheyrendur hlógu dátt
oftar en einu sinni og greinilegt
var að sumir nemendanna eru
býsna efnilegir. Vonandi verður
þessi uppfærsla þeim aðeins til
góðs.
Falinn fjársjóður
TÓNLIST
Gamla bíó
eftir Jóhann Strauss, (stytt útgáfa). Sam-
starfsverkefni Íslensku óperunnar og
Listaháskóla Íslands Hljómsveitarstjóri:
Gunnsteinn Ólafsson; leikstjóri: Pétur
Einarsson. Fram komu nemendur úr ýms-
um tónlistarskólum og úr tónlistardeild
Listaháskóla Íslands. Í helstu hlutverk-
um voru Jóhannes Haukur Jóhannesson,
Árni Gunnarsson, Erlendur Elvarsson,
Bragi Bergþórsson, Ólafía Línberg Jens-
dóttir og Þórunn Elín Pétursdóttir.
SÍGAUNABARÓNINN
Jónas Sen
Morgunblaðið/Sverrir
„Er ekki annað hægt en að segja að þetta samstarfsverkefni Listaháskól-
ans og Íslensku óperunnar hafi heppnast prýðilega,“ segir m.a. í umsögn.
TUTTUGASTI og þriðji apríl eða
23 er bók helguð Degi bókarinnar og
gefin út sem gjafabók í tilefni Viku
bókarinnar. Útgefendur fá lesendum
gátu til að ráða með því að úthluta
höfundum dagsetningu og ártali svo
að bókin nær yfir heila öld.
Þetta lýsir hugkvæmni sem skiptir
þó minna máli en það að komast að
því með lestri bókarinnar hvar ís-
lensk smásagnagerð er á vegi stödd.
Ekki er þó víst að lesandinn láti
sannfærast.
Í fljótu bragði má álíta að sögurn-
ar skiptist í flokka. Nokkrar sögur
eru hefðbundnar og fremur ljósar í
framsetningu, aðrar eru tilrauna-
kenndar og svo eru sögur þar sem
forðast er að fara eftir ákveðinni
uppskrift. Ekki er auðvelt að gera
upp á milli þessara tilhneiginga höf-
undanna.
Kristín Helga Gunnarsdóttir og
Rúnar Helgi Vignisson rifja bæði
upp liðna tíma í Ljós leikur við myrk-
ur og Ættartölunni. Kristín Helga
með því að sýna þá miskunnarlausu
veröld þegar mæður urðu sökum fá-
tæktar að gefa burt börn sín. Rúnar
Helgi lýsir ungum manni sem hefur
þann starfa að sinna gamalli konu. Í
báðum sögunum fæst innsýn í fortíð-
ina en líka nútímann.
Gerður Kristný er á líkum slóðum í
Lagköku en lætur hugann reika
frjálslega. Sérkennileg orðasmíð
vekur m.a. athygli og meinhygli nýt-
ur sín.
Stefán Máni leitar út fyrir land-
steina í Mein Kampf sem freistar
þess að vera fyndin saga en um slíkt
má deila.
Heillaráð Ófeigs eftir Auði Jóns-
dóttur sýnir að höfundurinn getur
verið meinlega fyndinn í lýsingum
sínum.
Það er meiri alvara í Afmælisgjöf-
inni eftir Ágúst Borgþór Sverrisson
en líka leikur sem gengur upp.
Aprílbirta Hlínar Agnarsdóttur
sýnir okkur enn á ný inn í heim ör-
laganna, fremur hefðbundin saga
sem vekur til umhugsunar.
Dýrmætasta leyndarmálið eftir
Einar Örn Gunnarsson er vissulega
líka hefðbundin, freistar þess að sýna
mótsagnir frægðar og frama í listum.
Ásókn Kristínar Marju Baldurs-
dóttur er eiginlega stutt svipmynd
þar sem París og ferðalög eru í mið-
depli.
Hvar, ef ekki hér eftir Sigurbjörgu
Þrastardóttur færir okkur beint inn í
ógnir samtímans á hnyttinn hátt,
margræð eins og góðar smásögur
eru oft.
Bjarni Bjarnason dregur upp
myndir úr heimi öldrunar í Hönnun-
arstofunni og nálgast viðfangsefnið
með nýstárlegu móti.
Forvitnilegastar eru sögurnar
sem leita út fyrir strangan ramma
viðfangsefnisins og leyfa sér að
bregða út af vananum.
Á heildina litið er hér læsilegt en
nokkuð misjafnt smásagnasafn á
ferðinni sem sannar þó að smásagan
er lifandi grein bókmenntanna.
Ellefu höfundar
BÆKUR
Sögur
Ellefu nýjar sögur. Ritstjórar: Aðalsteinn
Ásberg Sigurðsson og Ragnheiður
Tryggvadóttir. Oddi prentaði. Félag ís-
lenskra bókaútgefenda 2004 – 151 síða.
TUTTUGASTI OG ÞRIÐJI APRÍL
Jóhann Hjálmarsson
LEIKLISTARSAMBAND Íslands
hefur ráðið
Helgu E. Jóns-
dóttur sem fram-
kvæmdastjóra
Grímunnar, ís-
lensku leiklistar-
verðlaunanna.
Helga útskrif-
aðist úr leiklist-
arskóla Leik-
félags Reykja-
víkur 1968 og
hefur hún starfað sem leikari hjá
Leikfélagi Reykjavíkur, Þjóðleik-
húsinu og mörgum af sjálfstæðu
leikhúsunum. Helga hefur leikið
mikinn fjölda hlutverka, bæði stór
og smá. Frá 1991 hefur Helga ver-
ið sjálfstætt starfandi leikari og
leikstjóri. Leikstjórnarverkefnin
eru orðin 20 talsins. Hún útskrif-
aðist frá félagsvísindadeild HÍ
1993 eftir nám í hagnýtri fjölmiðl-
un. Helga var umsjónarmaður
Listaklúbbs Leikhúskjallarans frá
1999–2003.
Gríman verður næst afhent við
hátíðlega athöfn í Borgarleikhús-
inu 16. júní nk.
Nýr fram-
kvæmda-
stjóri
Grímunnar
Helga E. Jónsdóttir
MARIT Åhlen, sérfræðingur í
rúnaletri heldur fyrirlestur í ráð-
stefnusal kl. 12-13 í dag. Fyrir-
lesturinn fer fram á sænsku og
hefur yfirskriftina „Runskriften i
ett europeiskt perspektiv och
Europa ur runinskrifternas per-
spektiv“.
Samkvæmt textum á tveimur
sænskum rúnasteinum er skrift af
guðlegum uppruna. Því er þó ekki
þannig varið. Í fyrirlestrinum er
farið í stuttu máli yfir hvernig,
hvenær og hvar hin ólíku skrift-
arkerfi í Evrópu urðu til. Hin fjöl-
breyttu skriftarkerfi sem notuð
voru í löndunum við Miðjarðarhaf
öldum fyrir Krists burð kveiktu
hugmyndir og stuðluðu að þróun
þeirra.
Marit Åhlén er fil.dr. í norræn-
um málum. Doktorsritgerð henn-
ar fjallaði um rúnaristarann Öpir
frá Upplandi í Svíþjóð. Hún hefur
starfað í tvo áratugi í þjóðfræði-
deild Þjóðminjasafns Svíþjóðar
sem sérfræðingur í rúnafræðum
og rúnalist. Åhlén er þekkt í Sví-
þjóð fyrir fræðsluþætti í sjónvarpi
um rúnir og rúnaletur. Þá hefur
hún skrifað kennslubókina Þor-
geir og Dísa læra að rista rúnir.
Fjallað um rúnaletur