Morgunblaðið - 30.04.2004, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. APRÍL 2004 31
EF BANNA á fyrirtækjum í
markaðsráðandi stöðu að eiga
fjölmiðla er rétt eins hægt að
banna hvaða hópi sem er, t.d. örv-
hentum, að eiga fjölmiðla. Þetta
sagði Sigurður G. Guðjónsson,
forstjóri Norðurljósa, á fundi
Lögfræðingafélags Íslands.
„Ég á ekki von á því að Davíð
Þór [Björgvinsson] geti sannfært
nokkurn mann hérna innan dyra
um að það fari ekki í bága við
mannréttindaákvæði stjórn-
arskrárinnar að banna markaðs-
ráðandi fyrirtækjum að eiga í
ljósvakamiðlum. Við getum alveg
eins sagt að lögmenn megi ekki
eiga í ljósvakamiðli, ekki örvhent-
ir menn. Það er enginn munur.“
Um lögin sem frumvarpið legg-
ur til sagði Sigurður: „Þetta eru
ekki nein almenn lög. Þetta eru
lög sem eiga að brjóta þetta fyr-
irtæki upp. Þetta eru lög sem
beinast gegn einum aðila og það
er almennt viðurkennt að slík lög
sé ekki hægt að setja í rétt-
arríki.“
Sigurður lýsti þeim vanda sem
að félaginu steðjar verði fjöl-
miðlafrumvarpið að lögum. Hann
sagði skýrslu nefndar um eign-
arhald á fjölmiðlum góða á marg-
an hátt, hins vegar vantaði
ákveðna hluta í hana.
Fjölbreytni dagskrár
gleymist í skýrslunni
Hann gagnrýndi að það ekki
skuli minnst á fjölbreytni í efnis-
vali hinna frjálsu fjölmiðla. „Það
er hvergi í skýrslunni stafkrókur
um dagskrána, þ.e.a.s. hvort hún
er fjölbreytt að efni til eða það
hve miklu púðri, tíma eða pappír,
þessir miðlar eyða í það að halda
uppi þjóðfélagsumræðu. Ég held
að við á Stöð 2 a.m.k. höldum
uppi afskaplega mikilli þjóð-
félagslegri umræðu í opinni dag-
skrá hvern einasta dag,“ sagði
Sigurður og minntist á umræðu-
þættina Ísland í bítið og Ísland í
dag sem sendir eru út í ólæstri
dagskrá. „Það er ekkert fjallað
um það hvort þetta takmarkaða
eignarhald leiði til þess að dag-
skráin sé einsleit og sé bara tóm-
ur áróður.“
Sigurður benti á að Bylgjan
missir útvarpsleyfi sitt eftir 6
mánuði, „nema það verði bruna-
útsala á öðrum eignum Norður-
ljósa“. Sigurður benti á að Norð-
urljós eru í slæmri samningsstöðu
og sagði verðgildi fyrirtækisins
nú þegar hafa rýrnað. „Eftir 2 ár
þá höfum við engin leyfi nema
það sé búið að splitta þessu fyr-
irtæki upp.“ Þetta telur Sigurður
brjóta í bága við stjórnarskrána,
nema hægt sé að sýna fram á að
almannahagsmunir séu í húfi.
„Ég er ekki í sjálfu sér á móti
lögum um útvarp eða fjölmiðla,“
sagði Sigurður og benti á að nú-
verandi löggjöf um fjölmiðla sé
afskaplega frjálslynd. Hann
kvaðst furða sig á því að ef með
lögunum eigi að auka valdheim-
ildir útvarpsréttarnefndar, ef hún
eigi að meta hverjir megi eiga
fjölmiðla, að ekki sé kveðið á um
hæfi nefndarinnar.
Eins hægt að banna
örvhentum að eiga fjölmiðla
FJÖLMIÐLAR eru mikilvæg for-
senda þess að almenningur hafi
tjáningarfrelsi. Fjölbreytni í eign-
arhaldi og fjölbreytni í efnisvali
fjölmiðla þarf að tryggja. Þetta var
meðal þess sem fram kom í erindi
sem Davíð Þór Björgvinsson,
lagaprófessor og formaður nefndar
um eignarhald á fjölmiðlum, á fundi
Lögfræðingafélags Íslands í gær.
Davíð Þór sagði að til að tryggja
fjölbreytni í fjölmiðlum þyrfti að
uppfylla tvær meginkröfur. Annars
vegar væri krafan um fjölbreytt
eignarhald og hins vegar krafan
um fjölbreytni í efnisvali fjölmiðla.
„Það er nauðsynlegt að uppfylla
báðar kröfur,“ sagði Davíð Þór.
Hann sagði síðari kröfuna fyrst
og fremst eiga við um það sem tal-
ist geti mikilvæg þjóðfélagsmál-
efni. „Næsta skref er að skoða ís-
lenskar aðstæður og spyrja hvort
þessum kröfum sé fullnægt á Ís-
landi.“
Óheppileg staða
á fjölmiðlamarkaði
„Mest sláandi fyrir þessa heild-
armynd á Íslandi er staða Norður-
ljósa,“ sagði Davíð Þór um íslensk-
an fjölmiðlamarkað. Hann sagði
sér þykja miður að þurfa að nafn-
greina einstök fyrirtæki, en að
hann teldi það umhugsunarefni í
sjálfu sé að ekki væri hægt að „tala
um íslenskan fjölmiðlamarkað að
neinu viti án þess að minnast á
Norðurljós“. Hin miklu umsvif
Norðurljósasamsteypunnar veki
upp spurningar um það hvort önn-
ur krafan um fjölbreytni, sú um
fjölbreytni í eignarhaldi, sé upp-
fyllt. „Ef við beitum þessum mæli-
kvarða þá er þessi staða óheppi-
leg.“
Gunnar Jónsson lögmaður beindi
þeirri spurningu til Davíðs Þórs
hvort hann hefði ekki saknað þess
að fá umræðu um skýrsluna áður
en unnið var lagafrumvarp upp úr
henni. Þá spurði hann hvort mark-
miðið um fjölbreytni í eignarhaldi
sem Davíð nefndi gæti ekki útilok-
að að hægt væri að uppfylla það
markmið að fjölmiðlar byðu upp á
fjölbreytt efni.
Ef fjölmiðlum fækkaði í kjölfar
lagasetningar um eignarhald væri
þá ekki fórnarkostnaðurinn orðinn
of hár.
Davíð Þór kvaðst ekki telja að
önnur krafan útilokaði hina. „Fjöl-
breytni í eignarhaldi er forsenda
hinnar kröfunnar til lengri tíma,“
sagði Davíð Þór. Inntur eftir því af
Stefáni Þórarinssyni, sem spurði úr
sal, hvers vegna ekki hefði verið
meiri umræða um EES-reglur um
fjölmiðla í skýrslunni sagði Davíð
Þór að það hefði krafist meiri vinnu
af hálfu nefndarinnar. Henni hefði
verið naumt skammtaður tími.
„Í meginatriðum eiga þessar
hugmyndir okkar sér samsvörum í
þessum tilmælum Evrópusam-
bandsins,“ sagði Davíð Þór í erindi
sínu. Hann sagði að í skýrslunni
væri notast við þar sem hann kallar
„viðurkennda orðræðu“ og viðmið-
anir séu meðal annars sóttar til
annarra landa.
„Við erum með stöðu sem í öðr-
um löndum hefur verið talin kalla á
sérstakar aðgerðir löggjafans.“
Davíð Þór kvaðst ekki ætla að
taka afsöðu með eða gegn frum-
varpinu sem ríkisstjórnin hafi lagt
fram. Nefndin hafi einungis gert
tillögur til úrbóta á þeirri „óheppi-
legu stöðu“ sem hún telji vera á
fjölmiðlamarkaði á Íslandi. Hann
benti á að skýrsla nefndarinnar
fæli ekki í sér endanlegan dóm, ein-
ungis tilmæli. Hvort taka ætti á
stöðunni væri pólitísk ákvörðun.
Morgunblaðið/Sverrir
Fjölmenni var á umræðufundinum um skýrslu um eignarhald á fjölmiðlum í Sunnusal Hótels Sögu.
Davíð Þór Björgvinsson kynnti efni fjölmiðlaskýrslu á
hádegisfundi Lögfræðingafélags Íslands í gær
Fjölbreytni í eignar-
haldi fjölmiðla for-
senda tjáningarfrelsis
Íslenskir bassar virðast henta
vel fyrir ýmis Wagner-hlutverk
Að sögn Selmu Guðmundsdóttur, for-
manns Richard Wagner félagsins á Ís-
landi, er Bjarni Thor líklega fyrstur Ís-
lendinga til að syngja hlutverk Óðins. „Það
er okkur mikil ánægja að vera búin að fá
íslenskan Óðin,“ segir Selma og rifjar upp
að þegar Niflungahringurinn var settur
upp í styttri úgáfu á Listahátíð í Reykjavík
árið 1994 hafi sérstök áhersla verið lögð á
að reyna að manna öll sönghlutverkin ís-
lenskum söngvurum. „Okkur tókst að fá
Íslendinga í öll hlutverkin nema í hlutverk
Óðins, Brynhildar og Sigurðar, enda ekki á
færi allra að syngja þessi erfiðu hlutverk.
Þetta er því mikill viðburður að fá loksins
íslenskan Óðin, ekki síst í ljósi þess að
Wagner sækir söguefni Niflungahringsins
í íslenskar fornbókmenntir, einkum Edd-
urnar.“
Aðspurð segir Selma hlutverk Óðins án
nokkurs vafa vera stærsta hlutverkið í
Rínargullinu þannig að það mæði mikið á
viðkomandi söngvara. „Hlutverkið gerir
mjög miklar kröfur raddlega séð, en það á
reyndar við um öll þessi stóru Wagner-
hlutverk. Oft skrifar Wagner hlutverkin
þannig að þau krefjast alveg sérstakra
radda, þar sem t.d. tónsviðið fer út fyrir
þessi venjulegu mörk raddtegunda og tón-
legan er oft erfið. Einnig þarf mikinn
raddstyrk til að ná gegnum þykkan hljóm-
sveitarvefinn. Þetta er náttúrlega líka heil-
mikill texti sem þarf að koma til skila auk
þess að söngvarar þurfa að gera hlutverk-
unum góð leikræn skil. Þar sem óperur
Wagners eru oft á tíðum mun lengri, jafn-
vel helmingi lengri, en t.d. venjuleg Verdi-
eða Pucciniópera krefjast Wagner-
hlutverkin einnig mun meira úthalds.“
Að sögn Selmu fer árlega alltaf hópur
félaga í Richard Wagner félaginu, sem í
eru um tvö hundruð félagsmenn, til út-
landa til að hlýða á flutning á óperum
Wagners. „Stutt er síðan félagið okkar fór
í hópferð til Parísar til að sjá og heyra
Kristin Sigmundsson syngja hlutverk
Gurnemanz Parsifal, en í þessari sömu
sýningu söng Guðjón Óskarsson hlutverk
Titurels. Á hverju ári fer síðan hópur Ís-
lendinga á Wagnertónlistarhátíð sem hald-
in er árlega í litilli borg sem nefnist Bay-
reuth í Þýskalandi, en þar byggði Wagner
sjálfur óperuhús.“
Aðspurð hvort Richard Wagner félagið
muni efna til hópferðar til Karlsruhe til að
sjá Bjarna Thor svarar Selma því játandi.
„Ég er ekki í vafa um að við munum reyna
að fara til Karlsruhe að sjá Bjarna Thor,
enda er hann afburða söngvari, og mér
finnst það virkilega þess virði til að sjá ís-
lenskan Óðin.“
Selma segir íslenska söngvara almennt
syngja mikinn Wagner. „Það eru þá ekki
síst þessar dökku raddir. Það virðist nokk-
uð áberandi hvað við eigum mikið af bassa-
röddum sem henta vel fyrir ýmis Wagner-
hlutverk. Þá nefni ég söngvara á borð við
Kristin Sigmundsson, Bjarna Thor Krist-
insson, Viðar Gunnarsson, Guðjón Ósk-
arsson og Magnús Baldvinsson. Allir þess-
ir söngvarar hafa sungið mörg
mismunandi hlutverk í Wagneróperum
víða um heim. Raunar eigum við líka mjög
góða tenórsöngvara sem syngja Wagner
og má þar m.a. nefna Kolbein Ketilsson
sem er að fara að takast á við hlutverk
Tristans í óperunni um Tristan og Ísold í
París á næsta ári, en það er eitt af stærri
tenórhlutverkum Wagners. Þar mun hann
syngja á móti stórstjörnunni Waltraud
Meier. Ekki má svo gleyma íslensku söng-
konunum, s.s. Magneu Tómasdóttur, sem
sungið hefur Sentu í Hollendingnum fljúg-
andi hér heima og erlendis, og Helgu Rós
Indriðadóttur, sem söng nýverið í Nifl-
ungahringnum í Stuttgart,“ segir Selma
Guðmundsdóttir að lokum.
ður að fá
skan Óðin
d Wagner
dsorkonunum kátu. Á næstu leiktíð mun
rgullinu eftir Wagner.
k Óðins í Rínargullinu eftir Wagner í Þýskalandi í
að syngja þetta krefjandi hlutverk. Silja Björk
tur, formann Richard Wagner félagsins á Íslandi.
silja@mbl.is