Morgunblaðið - 11.06.2004, Blaðsíða 40

MINNINGAR
40 FÖSTUDAGUR 11. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Ásgeir Jónssonvar fæddur á Ísa-
firði 21. apríl 1919.
Hann lést á heimili
sínu í Efstasundi 92 í
Reykjavík 29. maí
síðastliðinn. Foreldr-
ar hans voru Margrét
María Pálsdóttir, f. á
Eyri í Reykjafjarðar-
hreppi í N-Ísafjarð-
arsýslu 16. septem-
ber 1884, d. 6. apríl
1922, og Jón Finn-
bogi Bjarnason, f. í
Ármúla í Nauteyrar-
hreppi í N-Ísafjarð-
arsýslu 28. febrúar 1886, d. 9. júní
1952. Alsystkin Ásgeirs eru : Páll.
f. 1909, d. 1927, Ragnhildur Ingi-
björg Ásgeirsdóttir, f. 1910, d.
1981, Bjarni, f. 1911, d. 1987, og
Magnús, f. 1916. Hálfsystkin sam-
feðra: Ármann, f. 1928, og Guðrún
Kolbrún, f. 1929.
Ásgeir kvæntist 1946 Huldu
Sigríði Guðmundsdóttur, f. 2.
september 1920, hjúkrunarkonu
og húsmóður. Börn þeirra eru
Guðmundur Páll, f. 21. júní 1947,
námsstjóri og Margrét, f. 27. nóv-
ember 1949, þroskaþjálfi. Börn
Guðmundar Páls og fyrri konu
hans Halldóru Magnúsdóttur, f.
17. júlí 1948, skólastjóra, eru
Magnús Jóhann, f. 20. mars 1969,
kerfisfræðingur í Gautaborg, í
sambúð með Charlotte Johansson,
f. 1. mars 1965, ljósmóður og eru
dætur þeirra Nóra Melkorka, f.
22. janúar 1999, og Malva Rósa, f.
12. júlí 2003; og Hulda Ásgerður,
f. 20. ágúst 1972, gjörgæsluhjúkr-
unarfræðingur í Charlottesville í
Virginíu, gift Bo Johan Ivarsson,
f. 21. maí 1971, vélaverkfræðingi
og eiga þau dótturina Emilý Auði,
f. 30. janúar 2004. Barn Guðmund-
ar Páls og eiginkonu hans Önnu
Sjafnar Sigurðardóttur, f. 16. jan-
úar 1952, framhalds-
skólakennara, er
Guðný Guðmunds-
dóttir, f. 2. júlí 1980,
háskólanemi. Börn
Margrétar og Magn-
úsar Helgasonar, f.
9.apríl 1952, Wal-
dorf kennara, fyrr-
um sambýlismanns
hennar, eru Ásgeir
Ingi, f. 5. október
1973, borgarstarfs-
maður, og Jóhann
Ágúst, f. 31. maí
1979, verslunarmað-
ur. Barn Ásgeirs
Inga og Sigríðar Sigurðardóttur,
f. 30. nóvember 1973, kennara,
fyrrum sambýliskonu hans, er
Sigurður Páll, f. 6. maí 1996. Barn
Ásgeirs Inga og eiginkonu hans
Sólveigar Maríu Magnúsdóttir, f.
5. mars 1982, húsmóður, er Magn-
ús Ingi, f. 11. ágúst 2002.
Ásgeir ólst upp frá þriggja ára
aldri hjá fósturmóður sinni Jónu
Ingibjörgu Jónsdóttir, f. 1892, d.
1968, á Hanhóli og síðan á Hóli í
Bolungarvík. Ásgeir stundaði sjó-
mennsku frá unglingsárum og allt
til 1946 að undanskildum þeim
vetrum er hann var í skóla. Hann
lauk námi frá Alþýðuskólanum á
Núpi við Dýrafjörð vorið 1938 og
frá Verslunarskóla Íslands vorið
1943. Ásgeir hóf störf hjá Skatt-
stofunni í Reykjavík árið 1946 og
starfaði þar allt þar til hann fór á
eftirlaun, að undanskildum þrem-
ur árum er hann vann hjá Ríkis-
skattanefnd. Ásgeir gegndi marg-
víslegum ábyrgðar- og
stjórnunarstörfum á Skattstof-
unni í Reykjavík og var þar skrif-
stofustjóri og varaskattsjóri síð-
ustu starfsár sín.
Útför Ásgeirs verður gerð frá
Áskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 13.30.
Ásgeir Jónsson, tengdafaðir
minn, var slíkur mannkostamaður
að af bar. Hann var góður eig-
inmaður, faðir og afi, mátti ekkert
aumt sjá, var traustur, orðvar og
nærfærinn en ekki síður var hann
skemmtilegur og glæsilegur maður.
Þegar ég minnist síðustu heim-
sókna minna á heimili þeirra Huldu
núna í vor koma fyrst í hugann ljós-
lifandi frásagnir hans af liðinni tíð,
atvinnuháttum og samskiptum hans
við annað fólk. Hann naut þess að
segja frá og mundi atburðarás og
samtöl svo nákvæmlega að hann
virtist endurupplifa hið liðna í frá-
sögn sinni sem var ævinlega á mjög
kjarnyrtu og fallegu máli. Hann
vandaði orðaval án fyrirhafnar og
var næmur fyrir stemmningu í frá-
sagnarlistinni. Í lýsingu á heima-
högunum í Bolungarvík rifjaði hann
upp æsku sína og lýsti atvikum og
mannfólki þannig að aldrei var á
nokkurn mann hallað og jafnan
staldrað við hið jákvæða eða
spaugilega. Hann minntist fóstru
sinnar gjarnan með þakklæti sem
og dvalarinnar á Hanhóli og Hóli.
Kankvís var hann jafnan þegar
hann hnykkti í mig með olnbog-
anum meðan hann rifjaði upp lífið á
síldinni á Siglufirði forðum og
kryddaði frásögnina með því að
syngja hendingar úr slögurum þess
tíma. Svo söngvinn og lagvís var
hann að unun var á að hlýða og
kom hann jafnan nærstöddum í
gott skap er hann tók lagið og sló
taktinn með tilþrifum. Það var mér
sífelld ánægja að heyra þennan
dagfarsprúða mann syngja svo inni-
lega og af mikilli list því að hann
hafði sérstaklega næman takt í tón-
listinni. Hann kunni þá list að
skemmta fólki og sjálfum sér um
leið.
Ásgeir fann sjálfur að stunda-
glasið var að tæmast, þótti þetta nú
bara orðið harla gott. Þótt kallið
hafi vissulega komið skyndilega var
Ásgeir tilbúinn að fara, sáttur við
Guð og menn, búinn að lifa í ham-
ingjusömu hjónabandi hátt á sjötta
áratug og eignast börn, barnabörn
og barnabarnabörn og eiga farsæla
starfsævi. Sögurnar hans munu lifa
með okkur og söngur hans óma í
hjörtunum. Ég kveð tengdaföður
minn með virðingu og þakklæti.
Anna Sjöfn Sigurðardóttir.
Þegar mér barst andlátsfrétt Ás-
geirs bróður míns hvarflaði hugur
minn 82 ár aftur í tímann. Móðir
okkar dó í sama mánuði og hann
varð þriggja ára. Heimilið leystist
upp, faðir okkar hafði elsta soninn
hjá sér, en við yngri bræðurnir þrír
fórum hver á sinn staðinn. Þótt ég
harmaði að skilja við eldri bræður
mína þá saknaði ég mest að skilja
við litla bróður minn.
Leiðir okkar lágu ekki saman aft-
ur fyrr en við vorum uppkomnir og
þá í Reykjavík þar sem við vorum
báðir við þröngan efnahag að berj-
ast við að afla okkur menntunar. Á
kreppuárunum bjó mikill hluti þjóð-
arinnar við sára fátækt. Fjárskort-
ur var því ekki sérfyrirbrigði fyrir
okkur. Á þessum tíma voru þau
mörg ungmennin sem þráðu að
komast í skóla en áttu þess engan
kost sökum fátæktar.
Allt frá fermingaraldri kynntist
Ásgeir sjósókn frá Bolungarvík.
Hann sýndi fljótt að hann var harð-
duglegur sjómaður og átti þess
vegna kost á skipsrúmi hjá aflasæl-
um formönnum. Þetta bjargaði því
að hann gat kostað sig á Núps-
skóla. Þegar til Reykjavíkur kom
var uppihaldskostnaður og skóla-
kostnaður við Verslunarskólann
mun meiri en verið hafði á Núpi.
Þótt Ásgeir væri um sumarið á
aflasælu síldveiðiskipi þá var erfitt
að ná saman endum yfir veturinn.
Seinni heimsstyrjöld skall á og ís-
lensk skip sigldu með fisk til Bret-
lands. Áhætta í þessum siglingum
var mikil. Íslenskir sjómenn sem
önnuðust þessa flutninga fengu
greidda sérstaka áhættuþóknun
vegna þessarar miklu áhættu. Ás-
geir réð sig yfir sumarið sem kynd-
ara á skip sem sigldi til Bretlands
þrátt fyrir þá miklu áhættu sem um
var að ræða. Fyrir lausamann eins
og Ásgeir sem réð sig einungis til
sjómannsstarfa yfir sumartímann
var hægt að fá þetta starf en engin
önnur jafn vel launuð störf stóðu til
boða. Á þessum tíma voru gufu-
vélar í öllum stærri skipum og kol
orkugjafinn. Vinnan var erfið og
ljóst að kæmi til þess að skotið yrði
á skipið eða sjóslys yrði þá var
staða þeirra sem unnu neðst í skip-
inu eins og Ásgeir við að moka kol-
um langhættulegust. Auk þess var
starfið erfitt og unnið í mikilli hita-
svækju og lofti menguðu kola- og
öskuryki. Ásgeir skeytti ekki um
þetta því hann ætlaði sér að klára
námið og sá ekki annan kost til að
geta gert það. Hætta og erfiðleikar
urðu því að víkja til að settu marki
yrði náð. Fjárhagsvandinn var
leystur og Ásgeir lauk námi frá
Verslunarskólanum. Aldrei varð ég
var við nokkurn ótta eða kvíða hjá
Ásgeiri þegar hann var að fara í
þessar siglingar. Ég held að ég hafi
verið miklu hræddari um hann
heldur en hann um sig. Frá holl-
ustusjónarmiði var það ekki góð
samsetning að sitja á skólabekk all-
an veturinn og vera svo innilokaður
í kyndarastarfi allt sumarið og ég
held að Ásgeir hafi aldrei beðið
þess bætur heilsufarslega.
Góð einkunn frá Verslunarskól-
anum skapaði möguleika til að fá
góða vinnu. Ásgeir var ráðinn til
stafa hjá skattstjóranum í Reykja-
vík. Hann vann þar allan sinn
starfstíma og var skrifstofustjóri og
varaskattstjóri í Reykjavík. Hann
var vel látinn af samstarfsmönnum
sínum og þeim sem þurftu að leita
til hans. Frá samstarfsmönnum
hans heyrði ég að allir hefðu getað
treyst því að Ásgeir væri sanngjarn
og réttsýnn. Ásgeir var glaðlyndur
í vinahópi og vakti oft hlátur með
hnyttnum tilsvörum. Þótt hann sem
ungur maður hefði ekki áhyggjur af
morgundeginum þá hafði hann
mjög ríka ábyrgðartilfinningu. Allt
sem hann tók að sér varð að vera í
fullkomnu lagi frá hans hendi. Mér
er minnisstæður atburður sem sýn-
ir þennan eiginleika Ásgeirs. Við
vorum saman nokkrir félagar og þó
að Ásgeir væri aldrei neinn vínmað-
ur þá tók hann stundum glas í
góðra vina hópi en í þetta sinn var
það af og frá að hann smakkaði
áfengi. Á heimleiðinni spurði ég
hann hvort hann væri genginn í al-
gert bindindi og hann svaraði því til
að áfengi mundi hann ekki snerta
framar þar sem hann væri að festa
sér konu og vildi ekki að börnin
hans sæju föður sinn ölvaðan.
Það var mikil gæfa Ásgeirs bróð-
ur míns að ná að festa sér jafngóða
konu og eiginkonu sína Huldu Guð-
mundsdóttur sem var hans mikla
gæfa í lífinu. Hjónaband þeirra var
einstaklega farsælt og mikil ein-
drægni þeirra á milli. Þau eign-
uðust tvö indæl börn sem nutu þess
að vaxa upp á kærleiksríku heimili.
Missir okkar samferðamanna Ás-
geirs er mikill en mestur eftirlif-
andi eiginkonu og barna sem ég
sendi hugheilar samúðarkveðjur.
Ég sakna bróður míns en þakka
forsjóninni fyrir að hafa notið þess
að eiga jafn góðan bróður og vin og
Ásgeir.
Magnús Jónsson.
Ásgeir mágur minn var tæpra
fjögurra ára þegar hann missti
móður sína og faðir hans varð að
leita að fóstri fyrir drengina sína.
Páll, elsti bróðirinn, og Ásgeir, sem
var yngstur, fengu fóstur að Han-
hóli í Bolungarvík, hjá Guðmundi
Jónssyni og Jónu Ingibjörgu Jóns-
dóttur. Þau höfðu þá skömmu fyrr
misst dreng sem var á sama aldri
og Ásgeir. Jóna Ingibjörg tók Ás-
geiri sem syni sínum og setti í
svefnstað hans og þannig kom hún
alltaf fram við hann. Ásgeiri þótti
ákaflega vænt um fóstru sína og
hann minntist hennar oft og með
miklum hlýhug.
Ásgeir var í hópi þeirra sem upp-
lifðu hina miklu menningar- og at-
vinnubyltingu fyrstu áratuga síð-
ustu aldar, þar sem „Kjörin settu á
manninn mark, meitluðu svip og
stæltu kjark“. Hann sagði margar
sögur af lífi sínu á Hanhóli. Heim-
ilið var heimur út af fyrir sig, rík-
mannlegt og sjálfu sér nógt um
flesta hluti, því fólkið kunni þá list
að lifa af landinu. Ásgeir lýsti veiði-
mennsku Guðmundar fóstra síns,
hvernig hann gekk til rjúpna og
kom eins og hvítabjörn af fjalli með
rjúpurnar hangandi í bak og fyrir.
Fóstri hans kappkostaði að veiða
rjúpurnar með snöru, þær gáfu
mun hærra verð en þær sem skotn-
ar voru. Silungsveiði var stunduð í
Hólsá með fyrirdrætti. Vinnumenn-
irnir stóðu í teininum, tíndu silung-
inn úr möskvunum og köstuðu til
kvenna og barna sem stóðu á bakk-
anum. Ásgeir lýsti því hvernig hann
veiddi silung með berum höndum í
lækjarsitrum. Hann hafði alla tíð
mikið yndi af silungsveiði þó hann
stundaði hana af hófsemi eins og
allt annað sem hann tók sér fyrir
hendur.
Ásgeir lýsti svo vondu vetrar-
veðri að rúður í baðstofuglugganum
brotnuðu og fóstra hans greip
næstu sæng, tróð í gluggann og
hélt við. Guðmundur hafði farið til
gegninga og veðurofsinn var svo
mikill að hann gat ekki hreyft sig
úr fjárhúsinu fyrr en fór að lægja
og var þá enn svo hvasst að hann
skreið til bæjarins.
Þótt allir yrðu að leggja hönd á
plóginn við bústörfin gafst börn-
unum stundum tími til leikja. Ás-
geir átti magasleða. Gekk hann
gjarnan upp í hlíðina og renndi sér
út á ísilagt vatnið. Öllum leikjum
fylgir einhver áhætta. Eitt sinn
lenti hann ofan í vök. Hann komst
ekki upp á skörina en rann sífellt
aftur ofan í vökina þar til honum
tókst að koma sleðanum undir sig
og náði nægri mótstöðu til að
spyrna sér upp á skörina. Í annað
sinn var hann að renna sér á vatn-
inu og gerði sér eins konar segl úr
úlpunni sinni. Vindurinn tók af hon-
um öll ráð og hann rann stjórnlaust
í átt að vök. Eldri strákar, sem
voru þarna að leik, sáu hvað verða
vildi og hlupu í veg fyrir hann í
tæka tíð.
Ásgeir var fremur grannvaxinn
og ekki sterklegur en hlaðinn ein-
urð og úthaldi. Eitt sinn fór hann
um hávetur við þriðja mann til að
bjarga reka í Skálavík. Á heimleið-
inni lentu þeir í mikilli snjókomu og
þungri færð. Voru þeir við það að
örmagnast og höfðu allir lagst fyrir
í snjóinn. Ásgeir fann svefninn
sækja á sig og gerði sér grein fyrir
því að þeir myndu allir deyja þarna.
Ákvað hann þá að reyna frekar að
skreiðast áfram en verða úti þarna
í hlíðinni. Tókst honum að fá einn
með sér en hinir tveir lágu eftir og
sinntu engum fortölum. Ásgeir og
félagi hans komust áfram við illan
leik og börðu örþreyttir dyra á
næsta bæ. Var þá strax gerð leit að
hinum tveim. Þeir fundust ekki því
að þeir höfðu haft sig af stað þegar
Ásgeir og félagi hans voru farnir en
komu ekki við á bænum heldur
héldu áfram til Bolungarvíkur.
Mikil dalverpi og grösugar skálar
eru upp af Hanhólsbænum. Þar sat
Ásgeir yfir ánum. Hann lýsti oft
unaðinum við að vera úti í sum-
arnóttinni en jafnframt óttanum við
að missa frá sér ærnar.
Þrátt fyrir þessar unaðsstundir
voru bústörfin ekki heillandi sem
framtíðarverkefni. Ásgeir horfði
löngunaraugum til sjómennskunn-
ar. Ellefu ára gamall fékk hann lán-
aða skektu hjá vini föður síns og
fiskaði fullan hjallinn hennar fóstru
sinnar. Vorið, sem hann átti að
fermast, komst hann í skipsrúm
sem hálfdrættingur og vann þannig
fyrir fermingarfötunum
Þegar hér var komið sögu var
Jón, faðir Ásgeirs, sestur að í Vest-
mannaeyjum og fékk hann pláss
fyrir Ásgeir á síldarbáti hjá Sig-
hvati Bjarnasyni, vini sínum og
aflakóngi. Jón lýsti piltinum sem
háum, sterkum og duglegum. Bát-
urinn kom svo við í Bolungarvík á
leið sinni norður fyrir land og Ás-
geir fór þar um borð. Seinna sagði
Sighvatur Ásgeiri að hann hefði
verið kominn á fremsta hlunn með
að senda hann aftur í land, því að
hann hefði virst svo pasturslítill.
„En nú ert þú einn af mínum bestu
mönnum,“ bætti hann svo við. Ás-
geir var á síld með Sighvati margar
vertíðir og það gerði honum kleift
að fara á alþýðuskólann að Núpi við
Dýrafjörð. Frá Núpi lá leið Ásgeirs
til Reykjavíkur þar sem Ragnhild-
ur systir hans útvegaði honum lyf-
tuvarðarstarf í Landsímahúsinu.
Hann hafði mjög gaman af þeim
starfa. Þar fóru allir þekktustu ein-
staklingar landsins um þegar þeir
þurftu að koma fram í útvarpi. Vil-
hjálmur Þ. Gíslason, skólastjóri
Verslunarskólans, var einn þeirra.
Þetta leiddi til þess að Ásgeir sækir
um skólavist í þeim skóla og gengst
undir inntökupróf. Eftir prófið spyr
Ásgeir Vilhjálm hvort hann hafi
staðist það og Vilhjálmur svarar því
til að það hljóti að vera. Fer Ásgeir
svo á skrifstofu skólans til að
greiða skólagjaldið en þá kemur í
ljós að nafn hans er ekki á listanum
yfir þá sem stóðust prófið. Ásgeir
segir skrifstofumanninum að það
hljóti að vera einhver misskilningur
því að Vilhjálmur hafi sagt sér að
hann hafi staðist prófið og reiðir
fram féð. Hinn tekur við fénu en
segir það vera á Ásgeirs ábyrgð ef
annað eigi eftir að koma í ljós.
Þarna tefldi Ásgeir djarft en skák-
ina vann hann því hann komst inn í
skólann og engin athugasemd var
gerð við veru hans þar enda stóð
hann sig með ágætum. Lýsir þetta
annars vegar dirfsku Ásgeirs og
hins vegar mannþekkingu og mann-
gæsku Vilhjálms.
Heimsstyrjöldin var skollin á.
Ásgeir þurfti að afla meiri tekna en
lyftuvarðarstarfið gaf til að greiða
fyrir skólavist sína og uppihald.
Hann fór í Bretavinnuna en sá fram
á að þær tekjur sem þar var að
hafa myndu ekki hrökkva til. Hann
leitaði því aftur á sjóinn og fékk
starf sem kyndari á togurum. Ás-
geir sigldi öll stríðsárin. Hann gerði
það upp við sig að þó starfið væri
hættulegt þá ætti hann val milli
þess að „sigla“ og geta kostað sig á
skóla eða vinna í landi og geta ekki
menntað sig. Seinni kosturinn
fannst honum ófær. Hann valdi því
fyrri kostinn og sagðist aldrei hafa
fundið til ótta við dauðann og alltaf
verið reiðubúinn að taka honum.
Að námi loknu hóf Ásgeir störf
hjá Skattstofunni í Reykjavík árið
1946. Þar starfaði hann alla tíð, að
undanskildum þremur árum er
hann vann hjá ríkisskattanefnd. Ás-
geir naut strax mikils trausts sam-
starfsmanna og yfirboðara og
gegndi margvíslegum ábyrgðar- og
stjórnunarstörfum á Skattstofunni
og var þar skrifstofustjóri og vara-
skattstjóri síðustu árin.
Þegar Ásgeir var að ljúka námi
sínu kynntist hann Huldu systur
minni. Þau kynni leiddu til eins far-
sælasta hjónabands sem ég þekki
til. Eftir áralöng kynni er mér fyrir
löngu ljóst að Ásgeir var einstakur
maður og að það var jafnræði með
þeim hjónum. Þegar fjölskyldan
fluttist úr Viðey árið 1941 settist
hún að á Vegamótum á Seltjarn-
arnesi og bjó þar þegar Ásgeir
bættist í hópinn. Fljótlega keypti
Ásgeir eitt sænsku húsanna sem
verið var að reisa við Nesveg og
þangað flutti öll fjölskyldan. Þar
kom frumburður Ásgeirs og Huldu,
Guðmundur Páll, í heiminn. Síðan
keypti Ásgeir íbúð við Efstasund
og þangað fylgdi móðir okkar
ásamt okkur Guðmundi bróður
mínum. Í Efstasundinu eignuðust
Ásgeir og Hulda seinna barn sitt,
Margréti. Í Efstasundinu hófum við
Þóra búskap okkar og þangað bár-
um við inn Þorgeir, okkar fyrsta
barn.
Þegar ég hugsa til þess mæta
manns sem kvaddur er í dag og lít
yfir liðin ár fyllist ég þakklæti fyrir
þær góðu minningar sem að mér
streyma. Minningin um Ásgeir
hlýtur alls staðar að vekja slíkan
hlýhug. Að leiðarlokum votta ég
systur minni, börnum hennar,
tengdabörnum og barnabörnum
samúð fjölskyldu okkar hjónanna
og bið þeim allrar blessunar.
Örlygur Hálfdanarson.
ÁSGEIR
JÓNSSON
 Fleiri minningargreinar um
Ásgeir Jónsson bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.