Morgunblaðið - 17.10.2004, Qupperneq 48

Það hefur varla farið fram hjá neinumað bandaríska hljómsveitin TheBeach Boys er væntanleg hingað tillands og heldur tónleika í Laug-
ardalshöll 21. nóvember næstkomandi. Þegar
best gekk naut Beach Boys ekki bara gríð-
arlegra vinsælda heldur var hljómsveitin ein
áhrifamesta hljómsveit poppsins um tíma og
nægir að vísa til þess hve mikil áhrif hún hafði
á Bítlana.
Ólíkindalegar poppstjörnur
Það er merkilegt í sjálfu sér hvað Beach
Boys voru í raun ólíkindalegar poppstjörnur,
ofurvenjulegir Kaliforníustrákar, uppfullir
með bjartsýni á lífið og framtíðina, dæmigerð
amrísk miðstéttarungmenni. Sá eini sem skar
sig úr var Dennis Wilson, eini brimbretta-
strákurinn í hópnum, en hinir hefðu eins getað
orðið ósköp venjulegir kaupsýslumenn eða
kennarar frekar en poppstjörnur.
Brian Wilson átti frumkvæðið að því að þeir
stofnuðu hljómsveit árið 1961, hann og bræður
hans Carl og Dennis. Þeir kölluðu til liðs við sig
frænda sinn Mike Love og skólafélaga Brians,
Alan Jardine. Fyrsta smáskífan, Surfin’, kom
út á vegum smáfyrirtækis og vakti það mikla
athygli að þeim bauðst samningur hjá Capitol
Records. Þegar þar var komið sögu þurftu þeir
að standa sig sem hljómsveit, Brian, sem lék á
hljómborð á smáskífunni, tók upp bassann,
Dennis spilaðir á trommur, Carl á gítar, Mike
Love söng og Al Jardine lék á gítar.
Snillingur
Brian Wilson var snillingurinn í sveitinni,
óhemju frjór og fær lagasmiður og kemur ekki
á óvart að hann átti lungann af þeim lögum sem
sveitin gaf út fyrstu árin. Carl Wilson samdi
líka lög og Mike Love sömuleiðis, þó þeir hafi
ekki haft roð við Brian – fyrstu rúmu tvö árin
gaf hljómsveitin út átta plötur og á þeim átti
hann 63 lög af 84.
Hljómsveitin varð til í kringum þá Wilson-
bræður, Brian, Carl og Dennis, en höfuðpaur-
inn í öllu saman var samt faðir þeirra, Murry
Wilson, fyrrverandi tónlistarmaður, harðstjóri
og hreinræktaður óþokki. Hann kúgaði syni
sína, beitti þá líkamlegu og andlegu ofbeldi.
Dennis fékk að kenna á því líkamlega, enda var
hann óstýrilátur, og Brian á því andlega, enda
var hann hæfileikaríkastur. Murry vildi sífellt
skipta sér af því sem Brian var að gera, „laga“
lögin og segja honum fyrir verkum og svo langt
gekk afskiptasemi hans að hann krafðist þess
að fá að vera við takkana í hljóðverinu þegar
sveitin tók upp. Menn sáu þó fljótt við honum
með það, settu upp sérstakt takkaborð fyrir
hann, en gættu að því að hafa það ekki tengt.
Misjafnar skífur
Á fyrstu plötunum spiluð bræðurnir og fé-
lagar þeirra sjálfir, þó þeir hafi varla verið fær-
ir um það, og þó að lögin hafi mörg verið eftir
Brian Wilson, flest reyndar á fyrstu plötunni,
Surfin’ Safari, frá 1962, þá var spilamennskan
svo léleg að það er lítið gaman að hlusta á plöt-
urnar í dag. 1963 komu út þrjár breiðskífur,
Surfin’ USA, Surfer Girl og Little Deuce
Coupe. Enn fleiri plötur komu út 1964, Shut
Down, Volume 2, All Summer Long, Beach
Boys Concert og Christmas Album. Lagasafn-
ið á þessum átta plötum, sem hljómsveitin
sendi frá sér á rúmum tveimur árum, er eðli-
lega misjafnt, innan um perlur er afskaplega
mikið af lélegum lögum, uppfyllingarefni.
Fyrsta platan af þrem sem komu út 1965 var
aftur á móti afbragðsplata, Today, en hinar síð-
ari, Summer Days (And Summer Nights) og
Party.
1965 var Brian Wilson búinn að fá nóg af því
að spila á tónleikum, kunni alls ekki við að vera
í sviðsljósinu; hann vildi vera í hljóðverinu að
taka upp táningasinfóníur frá guði eins og hann
lýsti tónlist sinni eitt sinn. Hann hætti því í tón-
leikahluta Beach Boys og í hans stað kom fyrst
Glen Campbell og svo Bruce Johnston, en Carl
Wilson varð tónlistarstjórinn á tónleikaferðum
sveitarinnar.
Rómantísk hetja
Brian Wilson er rómantísk hetja, snilling-
urinn sem innblásturinn bugaði – menn brosa
góðlátlega að því hvernig hann varð alltaf sér-
kennilegri og margir gera því skóna að hann
hafi einfaldlega þurft að vera ofurlítið geðbil-
aður til að gera verið svona mikill snillingur.
Þegar hann var hvað veikastur tók hann lít-
inn þátt í eiginlegum upptökum, lá í rúminu og
skiptir sér ekkert af því sem fram fór, en öðru
hvoru reis hann upp, tautaði einhverjar fyr-
irskipanir, spilaði kannski smávegis á píanóið
eða raulaði laglínubút. Svo fór, sem vonlegt er,
að eftir því sem hann var veikari minnkaði
snilldin; í raun má segja að meistaraverk eins
og Pet Sounds Good Vibrations hafi orðið til
þrátt fyrir veikindin, en ekki vegna þeirra.
1966 kom svo út meistaraverk Beach Boys,
Pet Sounds, sem er með helstu verkum rokk-
sögunnar. Önnur Beach Boys plata kom ekki
út það ár, en Brian Wilson eyddi gríðarlegum
tíma í hljóðverinu að taka upp lög á nýja plötu
sem átti að vera enn betri en Pet Sounds (og slá
út Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band
Bítlanna).
Platan átti að heita Smile en þó Brian hafi
eytt gríðarlegum tíma í hljóðverinu árin 1966
til 1967 gat hann ekki lokið við plötuna, var orð-
inn of veikur til þess. (Smile kom svo loks út
fyrir stuttu, endurupptekin að mestu, og menn
ekki á eitt sáttir um gæðin.) Ekki var þó bara
veikindum Brians um að kenna, hljómsveitin
stóð í málaferlum við Capitol þannig að óljóst
var hver myndi gefa plötuna út, og svo gafst
Van Dyke Parks, helsti samstarfsmaður Bri-
ans á þessum tíma, upp á öllum upptökunum;
hann vildi sinna eigin sólóferli.
Upplausn
Ofan á allt saman bættist togstreita milli
Mike Love og Brians Wilsons, því Love var
ekki sáttur við að sveitin hyrfi inn í hausinn á
Brian, hann skildi ekki tónlistina sem Brian var
að taka upp, það var ekki hægt að spila hana á
tónleikum svo vel væri og ekki hægt að selja
hana af neinu viti.
Það voru þó fleiri en Brian Wilson farnir að
haga sér sérkennilega, Love orðinn áhangandi
Maharishi Mahesh Yogi og Dennis Wilson í
slagtogi með Charles Manson og „fjölskyldu“
hans (gekk svo langt reyndar að þeir Dennis og
Manson sömdu saman nokkur lög og Beach
Boys tóku upp eitt þeirra laga og komu á lista
vestanhafs).
Félagar Brians í hljómsveitinni gáfust ekki
upp þó ljóst væri að hann myndi aldrei ljúka við
Smile, heldur nýttu þeir það af henni sem þeim
leist best á, tóku nokkur lög upp aftur og bættu
inn uppfyllingarlögum fyrir önnur.
Hápunkturinn á lagasmíðum og upptöku-
vinnu Brians, Good Vibrations, er á þeirri plötu
sem gerir hana að klassík þó annað á henni
standi illa eða ekki undir því.
Eftir þetta fækkaði þeim lögum sem Brian
Wilson átti á Beach Boys plötum og það var
ekki fyrr en 1976 sem hann átti aftur meirihlut-
ann af nýjum lögum á Beach Boys plötu. Það
sem sveitin gaf út frá 1967 er ekki spennandi, í
það minnsta ekki það sem ég hef heyrt, en Hol-
land hljómaði þó vel á sínum tíma, 1973, eina
Beach Boys platan án Brian Wilson sem eitt-
hvað er spunnið í.
Brian snýr aftur
Eins og getið er sneri Brian Wilson aftur
sem lagasmiður fyrir Beach Boys 1976, á plöt-
unni 15 Big Ones, og hann var einnig með á
Love You sem kom út 1977. Það ár kom einnig
út eina sólóskífa Dennis Wilson, Pacific Ocean
Blue, sem ég rakst á á Netinu fyrir tveimur ár-
um og kom skemmtilega á óvart; fínasta plata.
Aðrar sólóskífur Beach Boys-manna eru ekki
beysnar, en þeir gáfu líka út plötur Carl Wilson
og Mike Love.
Vendipunktur í sögu Beach Boys var platan
Endless Summer sem kom út 1974, en á henni
var safn helstu laga sveitarinnar sem Mike
Love valdi. Smám saman hafði fjarað undan
sveitinni fram að því, vinsældirnar dvínuðu
jafnt og þétt, og því átti enginn von á að plata
myndi ganga nema miðlungi vel. Annað kom á
daginn, því platan fór nánast beina leið á topp-
inn á bandaríska breiðskífulistanum og sat síð-
an á listanum í hálft annað ár, 71 viku, datt svo
út í tæpt ár en birtist svo aftur og var 78 vikur
til viðbótar á lista yfir mest seldu skífur Banda-
ríkjanna. Þar með sannaðist að Mike Love vissi
hvað hann söng, það var til fullt af fólki sem
vildi heyra Beach Boys syngja létt og grípandi
popp, þó fáir vildu heyra tilraunakennda snilld.
Upp frá þessu má segja að sveitin hafi verið
á tónleikaferðalagi og hvarvetna vel tekið, en
hún hefur líka átt lög á vinsældalistum. Mike
Love lýsir því svo að Beach Boys hafi orðið
hljómsveit Bandaríkjanna, og má til sanns veg-
ar færa: Beach Boys varð hljómsveit meirihlut-
ans sem var ekki að leita að einhverju ögrandi
eða fræðandi, sem vildi láta skemmta sér og
það gerðu þeir félagar betur en flestir.
1977 skipti sveitin um útgáfu, sem er í sjálfu
sér ekki í frásögur færandi, en þótti merkilegt
að í samningnum, sem hljóðaði upp á átta millj-
ón dala fyrirframgreiðslu, var klásúla um að
Brian Wilson myndi semja að minnsta kosti
fjögur ný lög fyrir hverja plötu, en einnig mátti
endurvinna gömul lög svo að ekki væri minna
er 70% plötunnar eftir hann.
Dennis og Carl kveðja
Dennis Wilson var alltaf óstýrilátur og ekki
bætti úr skák þegar hann fór að úthúða fé-
lögum sínum í viðtölum. Svo fór og að hann
hætti í sveitinni og hóf sólóferil 1980, en fyrsta
sólóplata hans, Pacific Ocean Blue, kom út
1981. Þeir voru þá einir eftir í tónleikadeild
Beach Boys Mike Love og Al Jardine því Carl
Wilson var rekinn úr sveitinni fyrir sukk og
svínarí.
Carl Wilson sendi frá sér tvær sólóskífur
sem seldust lítið og sneri svo aftur í sveitina en
í millitíðinni hafði Brian Wilson verið rekinn úr
hljómsveitinni sem hann stofnaði. Dennis Wil-
son drukknaði svo í desember 1983.
Undir stjórn Mikes Loves hefur Beach Boys
haldið velli, en hann er reyndar einn eftir af
upprunalegum hljómsveitarmeðlimum, Al Jar-
dine var rekinn úr sveitinni, Carl Wilson lést úr
krabbameini fyrir fáum árum og Brian Wilson,
sem var í og úr sveitinni á níunda og tíunda
áratugnum, fer nú um heiminn með eigin
hljómsveit og spilar Smile. Það eru reyndar
tvær Beach Boys-sveitir sem ferðast um heim-
inn til viðbótar við sólótónleika Brians Wilsons,
sú upprunalega sem Mike Love leiðir með
Bruce Johnston, og svo hljómsveit Als Jardin-
es sem heitir víst Beach Boys, Family And Fri-
ends, en í henni eru meðal annarra Wendy og
Carnie, dætur Brians Wilsons.
Eilífðarvélin
Beach Boys
Brosað gegnum skeggið: Sveitin á erfiðum tímum. Uppi: Brian, Al og Dennis. Niðri: Mike og Carl.
Bandaríska hljómsveitin Beach Boys, sem starfað hefur óslitið í á fimmta áratug, er væntanleg hingað til
lands. Árni Matthíasson stiklar á stóru um skrautlega og viðburðaríka sögu þessarar merku sveitar.
Miðasala á tónleika Beach Boys í Laugardals-
höll 21. nóvember hefst á morgun, mánudag.
Miðaverð er 3.900 kr. í stæði og 5.400 í
stúku. Miðasala fer fram á helstu Esso-
stöðvum. Hljómar hita upp.
arnim@mbl.is
48 SUNDAY 17. OCTOBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
BEACH Boys sendu frá sér
slík ókjör af tónlist að það
er erfitt að benda á tvær til
þrjár plötur sem ómissandi.
Ekki má svo gleyma því að
hljómsveitin var sér-
kennilega klofin, annars
vegar frábær poppsveit og
svo framúrstefnulegur
brautryðjandi. Það er ótrú-
legt til þess að hugsa að
Today (1965) var níunda
plata Beach Boys á rúmum
þremur árum. Brian er enn
að ná tökum á hljóðverinu
en snilligáfan leynir sér
ekki. Helstu lög: „Dance,
Dance, Dance“, „Please Let
Me Wonder“ og „In The
Back Of My Mind“.
Allir eru væntanlega
sammála um að Pet Sounds
(1966) sé sígilt verk, blanda
af grípandi snilldarpoppi
og miklum pælingum.
Bestu lög „Caroline No“,
„Sloop John B“ og „God
Only Knows“. „Good Vibra-
tions“ er eitt af þessum
lögum sem allir grípa und-
ireins, en svo er hægt að
eyða óratíma í að grúska í
laginu, reyna að skilja
hvernig Brian Wilson fór
eiginlega af þessu. Fyrir
það eitt er Smiley Smile
(1967) klassísk plata.
Það er varla að Holland
(1973) eigi heima hér nema
sem síðasta Beach Boys-
platan sem eitthvað var
varið í. Kom mér mjög á
óvart á sínum tíma og hef-
ur elst býsna vel. Á henni
er lagið „Sail On Sailor“
sem varð mjög vinsælt. Af
safnplötunum er vert að
nefna Good Vibrations:
Thirty Years of the Beach
Boys, sem er fimm diska
kassi með 142 lögum.
Kannski fullstór skammtur
en eina safnið sem gefur
almennilega yfirsýn.
Fimm
ómissandi
plötur