Morgunblaðið - 07.11.2004, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Litla kaupkonan í Þúla
Þorpið Þúla liggur í norðurátt frá
Sanaa. Ósköp venjulegt jemenskt
þorp og þegar ég kom þustu sölu-
strákar á móti mér. Ég veifaði þeim í
burtu og sagðist ekki kaupa neitt að
sinni. Veitti athygli ungri stúlku á
næstu grösum. Hún var með hijab,
höfuðklút, en ekki blæju.
Þegar mér hafði af harðfylgi tekist
að hrekja strákana á flótta gekk hún
til mín og heilsaði. Sagðist heita
Fatíma. Hún talaði ágæta ensku og
ég spurði hvar hún hefði lært hana.
– Ég les og les og æfi mig eins og
ég get, sagði hún. Tók undir hand-
legginn á mér og sagði: – Má ég bjóða
þér að skoða verslunina mína?
Svo leiddi hún mig inn í þorpið og
bauð mér í verslunina sína. Til að
komast í hana klifum við nokkur þrep
og þar voru húsakynnin á stærð við
tvöfaldan bás í fjósi. Hvorki hátt til
lofts né vítt til veggja.
En allt var hreint og öllu snotur-
lega raðað. Vöruúrvalið var í hófi,
skartgripir, treflar og alls konar
slæður var það helsta sem hún hafði í
boði.
– Ég vona að mér takist að komast
í nám, sagði hún. Kallaði á smástráka
sem stóðu í hnapp í gættinni og
horfðu forvitnir á okkur og bað þá
blíðlega að koma með te handa mér.
Fatíma sagðist vera fjórtán ára en
ég hélt hún væri eldri. Hún var kot-
roskin og ófeimin en afar kurteis. –
Frænka mín kenndi mér að lesa,
sagði hún og bauð mér að setjast á
gólfið og láta fara vel um mig. – Hún
bjó í útlöndum en var heima eitt sum-
ar. Þá var ég ekki nema fimm ára.
Svo fékk ég að fara í skóla þegar ég
var tíu ára og bað þá kennslukonuna
að taka mig í tíma í ensku. Hún ákvað
að kenna öllum bekknum ensku og
við vorum kát yfir því og hún var
ánægð með hvað við vorum námfús.
– Af hverju vildirðu læra ensku
svona fljótt? spurði ég og var forvitin
um þessa unglingsstúlku. Strákarnir
komu hlaupandi með tebolla og ég
saup á.
– Einhvern tíma koma ferðamenn
hingað, sagði hún og tók fram nokkra
bunka af treflum til að sýna mér. –
Eins og þú sérð þegar þú skoðar þig
um höfum við margar búðir í þorpinu
og seljum silfurgripi og sjöl og alls
konar muni sem við gerum sjálf.
Svo hampaði hún litlu armbandi,gerðu úr plastperlum, framan í
mig og vildi gefa mér fyrir að koma í
búðina hennar.
– Ég ætla ekkert að kaupa, sagði
ég, tók við armbandinu og mátaði það
á handleggnum.
– Það gerir ekkert til, sagði hún og
bætti við: – Já, ég held að ferðamenn
komi. Þorpið okkar er fallegt. Þá er
gott að kunna ensku. Ég kláraði
barnaskólann og mig langar að halda
áfram. Þá verð ég að fara til Sanaa í
skóla en foreldrar mínir eru fátækir.
Frændi minn gaf mér lingvafón og
spólur og það er svo lítið að gera – af
því að ferðamennirnir eru ekki farnir
að koma – að ég get æft mig á hverj-
um degi.
– Þú ert svei mér dugleg, sagði ég
og leit í kringum mig á trefla og sjöl
sem hún hafði hengt snyrtilega á
snúrur horna á milli í þessu örlitla
rými.
– Mamma vefur þetta allt saman,
sagði hún þegar hún sá hvert ég
horfði. – Hún vonar líka að það renni
upp þeir tímar að ferðamenn komi.
Hún segir að stundum hafi komið
heilu hóparnir. Ég var svo lítil að ég
man ekki eftir því.
– Hvernig datt þér í hug að opna
búð svona ein og sjálf? spurði ég og
var snortin af þessari stelputrítlu.
– Ég hef haft búðina síðan ég var
tíu ára, sagði hún roggin. – Mér
fannst að ég yrði að hjálpa til. Pabbi
minn á land nokkra kílómetra í burtu
og við eigum fimmtíu kindur og tutt-
ugu geitur í félagi við annan mann í
Þúla. Bræður mínir gæta þeirra til
skiptis.
Ég spurði hvort margir krakkar í
þorpinu gengju í skóla. Hún játti því
en sá hængur væri á því að oft væri
erfitt að fá kennara. – Við og krakk-
arnir í Hababah höfum sama kenn-
arann. Hún er þar í mánuð og kemur
svo hingað. Hún er frá Jórdaníu, fínn
kennari og hjálpar mér mikið.
Fatíma sagði að sumar stelpnanna
gengju ekki í skóla. Hún var ákaflega
leið yfir því. – Það er nauðsynlegt
fyrir okkur að læra og fræðast, sagði
hún full ábyrgðartilfinningar og mér
fannst ég vera að tala við miðaldra
konu en ekki fjórtán ára telpukorn.
Hún sagði að nokkrir krakkarhefðu fengið húsnæði fyrir búð-
irnar gegn því að þau gerðu það upp.
– Við hjálpuðumst að en sumir voru
nú ansi latir. Vinkonur mínar hjálp-
uðu mér. Ein þeirra er að opna búð
við hliðina á mér.
– Er hún líka fjórtán? spurði ég.
Hún hristi höfuð. – Hún er ekki
nema tólf og er ekki jafn heppin og
ég því mamma hennar á svo mörg
börn að hún hefur minni tíma til að
hjálpa henni við að útvega varning í
búðina. Mamma mín er óskaplega
dugleg. Stundum situr hún við vef-
stólinn fram á nótt. Hún á frænda í
Sanaa sem er með búð. Hann kemur
öðru hverju og nær í vörur sem hún
býr til.
Strákarnir úr hinum búðunum
voru aftur komnir í gættina til að
fylgjast með. Þeir voru ekki hressir
yfir því að Fatíma hefði klófest eina
útlendinginn sem hafði látið sjá sig í
þorpinu í háa herrans tíð.
– Þú notar ekki andlitsblæju, sagði
ég. – Það er óvenjulegt á þessum
slóðum.
Hún sagðist ekki ætla að gera það.
Þó væri aldrei að vita nema hún setti
upp blæju þegar hún gifti sig.
Kannski væri það viðkunnanlegra.
Eða ef hún færi í ferðalag til Sanaa.
Frá Þúla til Sanaa er um 45 mínútna
keyrsla.
– Ég fór að nota hijab, höfuðklút-
inn, þegar ég varð kona, sagði hún. –
En af því ég hef lesið Kóraninn þá
veit ég að guð ætlast ekki til að við
felum á okkur andlitið. Þess vegna
nota ég ekki blæju og vinkona mín,
sem ætlar að opna búð við hliðina á
mér, ætlar ekki að gera það heldur
þegar hún verður kona. Hún hefur
ekki lesið Kóraninn en ég sagði henni
frá þessu.
– Og þér þykir ekkert óþægilegt
að allir strákarnir sjái á þér andlitið,
sagði ég.
– Nei, nei. Þetta er svo lítið pláss,
Þúla, og ég kæri mig kollótta, sagði
Fatíma hlæjandi. – Strákarnir og ég
erum vinir og ekkert feimin hvert við
annað.
– Þér er ekki fisjað saman, Fatíma,
sagði ég og dáðist að því hvað þessi
litla og borginmannlega manneskja
var staðráðin í að spjara sig.
– Ég hef líka hugsað um eitt, sagði
hún. – Þegar ferðamennirnir koma
gæti verið að þeim fyndist óþægilegt
að sjá mig með blæju. Sumir segja að
það fari í taugarnar á útlendingum
og það gæti verið vont fyrir viðskipt-
in.
Ég sneri mér aðeins frá til að húnsæi ekki að ég gat ekki varist
brosi.
Svo bætti hún við glaðbeitt: – Já,
það er fleira sem ég ætla að segja
þér. Ég á frænku sem er frá Habab-
ah. Hún var alger námshaus. Fyrir
nokkrum árum kom þangað maður
frá Sviss sem var mjög ríkur. Hann
var á ferðalagi um Jemen. Honum
var sagt frá þessari frænku minni og
hvað heldurðu að hann hafi gert?
– Ja, nú veit ég ekki. Kannski
styrkt hana til náms? sagði ég.
Fatíma brosti út að eyrum. – Já,
hvernig datt þér það í hug? Það var
einmitt það sem hann gerði.
Svisslendingurinn fékk samþykki
foreldra hennar og nú hefur stúlkan
verið í Sanaa í fimm ár og fer í há-
skólann næsta ár. Hún býr hjá
frændfólki sínu og kemur heim einu
sinni í mánuði.
– Hún ætlar að læra verkfræði og
byggja vegi og brýr þvers og kruss.
Þetta þykir mér stórkostlegt. Hugs-
aðu þér ef ég gæti orðið verkfræð-
ingur, nú eða kannski læknir.
– Já, það væri ekki amalegt, sagði
ég. – Og hann borgar?
– Já, hann sér um þetta allt saman.
Hann hefur ekki komið aftur til Jem-
ens en sendir peninga til skólans og
þeir sjá um að hún hafi allt sem hún
þarf.
– Svo þú vonar kannski að hingað
komi einhver efnaður útlendingur og
frétti af því hvað þú ert klár stelpa,
sagði ég og reis upp úr óþægilegum
stellingum með nokkrum erfiðismun-
um.
Andlit hennar ljómaði upp: – Já, en
ætli það gerist? Ég þori ekki að láta
mig dreyma um það. Er það ekki
óhugsandi?
Ég vissi það ekki. En ég sagði
henni að ef guð lofaði kæmi ég tveim-
ur mánuðum síðar með hóp Íslend-
inga. – Þá skal ég sýna þeim búðina
þína og hvetja þá til að kaupa af þér.
Hún stökk á fætur og varð aftur
fjórtán ára í fasi. En sagði jafn hæv-
ersklega og áður: – Ég vissi það! Það
koma útlendingar. Og þeir kaupa
kannski af mér.
Svo tók hún um hönd mína og
kyssti hana mörgum sinnum. Ég
kippti að mér hendinni í hreinustu
vandræðum með hvernig ég ætti að
bregðast við þessari ungu og einlægu
gleði.
Ég sé fyrir mér þessa litlu, sköru-
legu manneskju sem situr með
lingvafónnámskeiðið í örlitlu búðinni
sinni á meðan hún bíður eftir ferða-
mönnunum.
Ljósmynd/Jóhanna
Hin fjórtán ára gamla Fatíma rekur verslun í þorpinu Þúla og vonast til að komast í nám seinna meir.
Arabíukonur – samfundir í fjórum
löndum eftir Jóhönnu Kristjónsdóttur
kemur út hjá Máli og menningu. Bókin
er myndskreytt og 245 bls. að lengd.
Ungar skólastúlkur í Oman hafa tekið tæknina í sínar hendur.Hirðingjar frá Wahibi við strendur Oman.
Götumynd frá Damaskus á Sýrlandi.