Morgunblaðið - 16.11.2004, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 16. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MINNSTAÐUR
AKUREYRI
AUSTURLAND
Egilsstaðir | Snör viðbrögð tveggja telpna
björguðu að öllum líkindum lífi vinkonu þeirra
sem fékk bráðaofnæmi, en slíkt getur verið lífs-
hættulegt sé ekki brugðist strax við.
„Við vorum að spila hérna heima og ég hafði
fengið mér svolítið hunang,“ sagði Anna Karín
Lárusdóttir í samtali við Morgunblaðið. „Svo
byrja ég að eiga erfitt með að anda og fór að
hósta mikið. Vinkonur mínar skildu ekki alveg
hvað var að gerast, en vissu samt að ég er með
jarðhnetuofnæmi og voru fljótar að átta sig.
Rut hringdi þá strax í sjúkrabíl og Jóhanna fór
og sótti mér vatn að drekka og hjálpaði mér.
Sjúkraflutningamennirnir fóru með mig í
sjúkrabílnum á spítalann og spurðu mig hvað
hefði gerst. Á sjúkrahúsinu var ég athuguð og
mér gefin lyf.
Ég var mjög hrædd og held að vinkonur mín-
ar hafi bjargað lífi mínu.“
Snör viðbrögð geta bjargað lífi
Anna Karín, sem er tíu ára gömul, er með
lífshættulegt jarðhnetuofnæmi og má ekki
neyta eða komast í snertingu við neitt sem í eru
jarðhnetur eða jarðhnetuolía. Aðrar hnetuteg-
undir, möndlur og baunir geta einnig reynst
henni skeinuhættar, þar sem sama eggjahvítu-
efni er í öllum þessum tegundum. Jarðhnetur
valda hvað mestu ofnæmi af fæðutegundum og
finnast í fjölmörgum matvælum. Ekki þarf
annað en smit á milli mataráhalda til að valda
ofnæmislosti.
Anna Karín hefur alltaf með sér adrenalín-
penna (epinephrinesprautu) og á að sprauta
hana í lærið hafi hún af slysni fengið jarðhnetur
eða bráðaofnæmi. Það lýsir sér m.a. í að radd-
bönd bólgna og getur það valdið köfnun. Ytri
einkenni eru til dæmis mikill hósti, öndunar-
örðugleikar, djúpur roði í andliti og á líkama og
þroti í andliti. Ofnæmisviðbrögð geta komið í
ljós innan nokkurra mínútna og skiptir þá öllu
máli að viðkomandi fái rétta meðhöndlun.
Vinir í raun
Það var hin 11 ára gamla Rut Malmberg sem
náði í hjálp. „Ég hringdi á 112 á meðan Jó-
hanna var að hjúkra Önnu Karínu. Ég varð að
gera það því ég sá á henni að hún var alveg að
kafna. Ég veit að maður á að hringja í neyð-
arlínuna þegar eitthvað svona kemur fyrir og
hef vitað það síðan hjúkrunarfræðingur kom í
skólann og sagði okkur ýmislegt,“ segir Rut.
Jóhanna Kolbjörg Sigurþórsdóttir segir að
sér hafi brugðið þegar Anna Karín veiktist, en
hennar fyrstu viðbrögð hafi verið að hlúa að
vinkonu sinni eftir bestu getu. „Við vissum að
Anna Karín væri með ofnæmi og að það gæti
komið fyrir að hún fengi ofnæmiskast. Þegar
hún veiktist gerðum við bara það sem okkur
datt fyrst í hug og sem betur fer var það rétt.“
„Ég var að borða eitthvað öðru vísi hunang
en ég fæ mér venjulega, en núna er verið að
rannsaka það, því hvergi stóð á umbúðunum að
í því væru jarðhnetur,“ segir Anna Karín. „Ég
fékk ofnæmiskast þegar ég var þriggja ára og
þarf að passa mig vel á hvað ég borða. Þegar ég
er hjá öðru fólki, kannski í afmæli, læt ég fólkið
vita að ég sé með ofnæmi og spyr hvað sé í
matnum eða kökunum. Mamma mín hefur líka
látið alla sem við þekkjum vita um þetta. Þetta
er ekkert mjög mikið mál, en ég þarf að passa
mig vel. Núna er ég búin að jafna mig, en dag-
inn eftir að ég fékk kastið átti ég erfitt með að
anda og leið illa.“
Allir eiga að þekkja 112
Kolbrún Björnsdóttir, móðir Önnu Karínar,
var í vinnu þegar atvikið átti sér stað. Hún seg-
ir að Jóhanna og Rut hafi líklega bjargað lífi
Önnu Karínar með fumlausum og réttum við-
brögðum sínum og að miklu máli hafi skipt að
þær voru þrjár saman. „Það veitti þeim öllum
styrk; Jóhanna hlúði að Önnu Karínu meðan
Rut var að hringja og þær hafa fengið styrk af
hver annarri.“ Kolbrún segist hafa miðlað upp-
lýsingum um ofnæmi Önnu Karínar til fólks í
umhverfi þeirra og vonast til að aðstandendur
barna með jarðhnetuofnæmi geri slíkt hið
sama og leggi áherslu á að allir viti hvernig
bregðast eigi við ofnæmislosti.
Þær Anna Karín, Jóhanna og Rut vilja segja
öðrum krökkum sem eru með alvarlegt ofnæmi
að gæta að því hvað þeir láta ofan í sig og lesa á
umbúðir. Þær biðja alla krakka og fullorðna að
muna eftir númeri neyðarlínunnar, 112, og fá
hjálp ef eitthvað kemur fyrir.
Þremur ungum stúlkum á 11. og 12. ári ekki fisjað saman þegar í harðbakkann sló
Björguðu lífi vinkonu
sinnar þegar hún
fékk ofnæmislost
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Vinkonur Rut Malmberg, Anna Karín Lárusdóttir og Jóhanna Sigurþórsdóttir.
HÁTÍÐ í tilefni af 100 ára afmæli Gamla skóla,
elsta húss Menntaskólans á Akureyri, um ný-
liðna helgi var vel sótt. Nemendur tóku virkan
þátt í dagskrá, léku á hljóðfæri og sungu og þá
settu félagar í leikfélaginu svip á daginn en þeir
tóku á móti gestum klæddir í fatnað frá fyrri tíð
og lásu upp fréttir úr bæjarlífinu fyrir hundrað
árum.
Dagskrá var á Sal þar sem skólameistari, Jón
Már Héðinsson, fjallaði um skólahúsið „Það
kann að virðast undarlegt að halda hátíðlegt af-
mæli húss. Þetta skólahús hefur hins vegar um
langt árabil verið miklu meira en eitthvert hús.
Það hefur í heila öld í hugum margra verið tákn
skólabæjarins Akureyri,“ sagði meistari. Hann
sagði byggingu hússins lýsa ótrúlegri framsýni
og áræði „þar sem þetta var stærsta og glæsi-
legasta skólahús á Íslandi á þeim tíma“.
Finnur Birgisson arkitekt flutti erindi um
byggingu þess og sögu. Þá var sunginn Söng-
salur og tónlist flutt. Gestum gafst kostur á að
fylgja Pétri Péturssyni lækni og Tryggva Gísla-
syni fyrrverandi skólameistara um Gamla skóla
að lokinni dagskrá á Sal. Starfsmenn Minja-
safnsins höfðu búið eitt herbergi á Gömlu vist-
um til sýnis og þá voru til sýnis gömul kennslu-
tæki og skólamunir. Ljósmyndir úr skólalífinu
voru einnig settar upp, bæði frá því á árum áður
og eins nýjar. Og eins og vera ber í 100 ára af-
mæli var boðið upp á veitingar, kaffi, súkkulaði,
pönnukökur, flatbrauð og randalín á kenn-
arastofu Gamla skóla.
Fjölmenni tók þátt í 100 ára
afmæli Gamla skóla
Morgunblaðið/Kristján
Afmæli Pétur Pétursson heilsugæslulæknir,
t.h., fræddi gesti m.a. um lífið á heimavist MA
á loftinu í Gamla skóla.
Ótrúleg fram-
sýni og áræði
SKÓLANEFND Akureyrar lýsti
á fundi sínum í gær yfir þungum
áhyggjum af stöðu mála í kjara-
deilu kennara og launanefndar
sveitarfélaga, „og hvetur báða
samningsaðila um að leggja sig
alla fram um að ná fram kjara-
samningi sem fyrst“, segir í álykt-
un nefndarinnar sem samþykkt
var í gærkvöld. Fram kemur að
skólanefnd hafi ekki áhrif á kjara-
þátt deilunnar, „en lýsir yfir full-
um vilja til að koma að endurskoð-
un á starfsumhverfi grunnskóla-
kennara á Akureyri innan þess
ramma sem nýr kjarasamningur
og fjárhagsáætlun Akureyrarbæj-
ar leyfir“. Þá harmar skólanefnd
mjög ef kjaradeilan leiði til upp-
sagna grunnskólakennara og hvet-
ur skólastjórnendur, kennara og
foreldra barna í grunnskólum á
Akureyri „að taka höndum saman
um að búa nemendum sem farsæl-
ust skilyrði til menntunar nú í kjöl-
far verkfalls“, segir í ályktun
skólanefndar.
Kennarar á Akureyri fjöl-
menntu í húsakynni bæjarins við
Glerárgötu áður en fundur hófst í
skólanefnd síðdegis. Eitthvað var
um að kennarar boðuðu forföll í
gær, einkum í tveimur skólum,
Giljaskóla og Síðuskóla, en skóla-
hald var með nokkuð eðlilegum
hætti í öðrum grunnskólum bæj-
arins.
Jóhann Þorsteinsson, trúnaðar-
maður kennara í Oddeyrarskóla,
sagði kennara vera að mótmæla
stöðu mála og lýsa yfir áhyggjum
sínum, hann sagðist hafa afhent
skólastjóra sínum uppsagnarbréf í
vetur miðað við stöðu mála nú,
með hvaða hætti skólanefnd ætlaði
að beita áhrifum sínum til að ná
sátt í skólasamfélaginu og hvort
uppsagnir starfandi kennara væru
viðunandi fórnarkostnaður í skóla-
starfi og ef ekki hvað skólanefnd
ætlaði að gera í málinu. Óskað var
eftir skriflegum svörum við þess-
um spurningum og sem fyrst.
„Það er okkar von að börn,
kennarar og starfsfólk mæti í
skólana og slái skjaldborg um
þetta verk, en þá erum við að horfa
fram á veginn,“ sagði Jón Sólnes.
Hann sagði að ekki hefði verið
mikið um uppsagnir kennara í
grunnskólum Akureyrar í gær,
„en þetta hefur verið í umræðunni,
en ég vona að það gangi ekki eftir,
að til uppsagna í stórum stíl komi“.
gær og hann harmaði að til þess
hefði þurft að koma. Jón Sólnes,
formaður skólanefndar Akureyr-
ar, sagði við kennara að hann liti
svo á að nefndin og kennarar væru
hluti af sömu liðsheild og nú væri
um að gera að efla hana. Vænti
hann þess að deilan yrði farsæl-
lega til lykta leidd, en Jóhann
benti á að til að svo mætti verða
yrði að auka fjármagn til mennta-
mála.
Í ljósi þeirrar umræðu sem átt
hefur sér stað innan skólasam-
félagsins vegna kjaradeilu kenn-
ara og sveitarfélaganna bar
áheyrnarfulltrúi kennara fram
spurningar á fundi skólanefndar í
gær. Meðal annars hvernig menn
sæju fyrir sér að hægt yrði að
vinna eftir skólastefnu bæjarins í
Skólanefnd Akureyrar hefur þungar áhyggjur af stöðu
mála í kjaradeilu kennara og launanefndar sveitarfélaga
Morgunblaðið/Kristján
Kennarar fjölmenntu Jóhann Þorsteinsson, trúnaðarmaður í Oddeyr-
arskóla, t.h., ræðir við Jón G. Sólnes, formann skólanefndar Akureyr-
ar, fyrir fund nefndarinnar í gær. Jóhann er á meðal kennara sem sagt
hafa upp störfum og afhenti hann Jóni ljósrit af uppsagnarbréfi sínu.
Lýsir yfir vilja til að
endurskoða starfs-
umhverfi kennara
Lögfræðitorg | Sjálf-
stjórn frumbyggja í Kanada
verður til umfjöllunar á
Lögfræðitorgi í dag, þriðju-
daginn 16. nóvember kl.
16.30 í stofu 201 á Sólborg
við Norðurslóð. Jane
George mun fjalla um um
reynsluna af sjálfstjórninni
og landakröfur frumbyggja
á svæðinu. Hún mun einnig
spá í framtíðarmöguleika
Nunavut og ræða um þau
verkefni sem bíða íbúanna á
komandi árum.
1. apríl árið 1999 gengu í
gildi lög um sjálfstjórn-
arsvæðið Nunavut í Kanada
en svæðið nær yfir 1,9 millj-
ón ferkílómetra í norðaust-
urhluta landsins. Með lög-
unum var komið til móts við
landakröfur kanadískra
frumbyggja sem búa á víð
og dreif um svæðið.
Jónasarfyrirlestur | Þor-
valdur Þorsteinsson, skáld,
rithöfundur, myndlist-
armaður og nýkjörinn for-
maður Bandalags íslenskra
leikara, flytur svonefndan
Jónasarfyrirlestur á Amts-
bókasafninu á Akureyri í
dag, þriðjudaginn 16. nóv-
ember, kl. 17.15, en hann er
á vegum Menningarfélags-
ins Hrauns í Öxnadal. Félag-
ið var stofnað á dánarafmæli
Jónasar Hallgrímssonar, 26.
maí, árið 2003 og hefur það
keypti jörðina Hraun í Öxna-
dal þar sem unnið er að því
að koma á fót minning-
arstofu um skáldið og nátt-
úrufræðinginn Jónas Hall-
grímsson og fólkvangi í landi
Hrauns. Í íbúðarhúsinu að
Hrauni verður íbúð fyrir
fræðimann og er nú unnið að
gagngerum endurbótum á
því, en það verður tekið í
notkun á næsta ári. Þá
stendur til að gefa út mynd-
skreytt safn ljóða og smá-
sagna Jónasar á 200 ára af-
mæli hans, 16. nóvember
2007.