Morgunblaðið - 14.01.2005, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 14. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
F
yrir tæpum þremur
vikum urðu miklar
náttúruhamfarir við
Indlandshaf af völd-
um jarðskjálfta og
flóðbylgna, en um þetta er flest-
um kunnugt. Frá fyrsta degi
hamfaranna hefur mikil áhersla
verið lögð á það í fjölmiðlum að
halda nákvæmt yfirlit yfir „tölu
látinna“ af völdum þeirra, eins
og það er gjarnan orðað í fjöl-
miðlum. Samkvæmt nýjustu töl-
um má ætla að meira en 160.000
manns liggi í valnum eftir ham-
farirnar og heimsbyggðin er
skiljanlega slegin yfir hörmung-
unum. Meðal
þeirra sem
skoðað hafa
hamfara-
svæðin er
Colin Powell,
fráfarandi ut-
anríkisráðherra Bandaríkjanna.
Þegar hann var staddur í Aceh
héraði í Indónesíu á dögunum
sagði hann ástandið þar hið
versta sem hann hefði á ævi
sinni séð – það væri verra en í
stríði.
Þessa dagana liggur mikið á
að safna sem mestu fé til neyð-
araðstoðar og uppbyggingar á
hamfarasvæðunum í Asíu. Til
þess að fá fólk til að tæma
klinkið úr vösunum er nauðsyn-
legt að gera grein fyrir því í
fjölmiðlum að í ríkjunum við
Indlandshaf sé fólk sem á um
sárt að binda. Þó er vert að
benda á að um þessar mundir
deyr saklaust fólk ekki einungis
af völdum náttúruhamfara.
Powell þótti við hæfi að ræða í
sömu mund um náttúruhamfar-
irnar við Indlandshaf og stríð. Í
því sambandi má minna á að í
Írak hafa þúsundir almennra
borgara fallið fyrir hendi
Bandaríkjamanna og banda-
manna þeirra í stríðsátökum
sem senn hafa staðið í tvö ár.
Umræður um fjölda fallinna í
Írak eru hins vegar mikið
feimnismál. Í vetrarbyrjun var
því haldið fram í læknatímarit-
inu Lancet að dauðsföll um
100.000 almennra borgara
mætti rekja til innrásarinnar.
Ekki hafa aðrar vísindalegar til-
raunir verið gerðar til þess að
reyna að meta dauðsföll af völd-
um stríðsins. Viðbrögð ríkjanna
sem að innrásinni stóðu komu ef
til vill ekki á óvart, en sýna með
skýrum hætti að þau óska þess
ekki að afleiðingar gjörða þeirra
verði heiminum ljósar. Þannig
reyndi breska ríkisstjórnin að
draga úr vægi Lancet-
rannsóknarinnar með því að
benda á að í stað þess að telja
líkin væru notaðar tölfræðilegar
aðferðir, sem þau teldu óviðeig-
andi. Davíð Oddsson, utanrík-
isráðherra, ræddi einnig um
niðurstöður læknatímaritsins á
Alþingi. Þar sagði hann eitthvað
á þá leið að þessar tölur og
framreikningar hefðu verið
dregin mjög í efa. Ekki útskýrði
ráðherrann nánar hverjir hefðu
dregið tölurnar í efa. Ég reyndi
aðeins að grafast fyrir um þetta
á Netinu og sýnist eftir þá leit
að þeir sem helst hafi leyft sér
að setja fram efasemdir við mat
tímaritsins séu innrásarþjóð-
irnar sjálfar. Og það er óneit-
anlega kaldhæðnislegt, að á
sama tíma og reynt er að gera
lítið úr þeim alvarlegu stað-
reyndum sem fram komu hjá
Lancet, gera þessi ríki ekkert
til þess að reyna að komast að
hinu sanna í málinu.
Vestrænir fjölmiðlar hafa ein-
hverra hluta vegna ekki haft
sérstakan áhuga á því að greina
frá mannfallinu í Írak. Í grein
Terry Jones sem birtist í
blaðinu Guardian í vikunni segir
að fjölmiðlar virðist hafa ákveð-
ið að fylgja ráðamönnum að
máli með því að gera sem
minnst úr niðurstöðum rann-
sóknar Lancet. Hin litla umfjöll-
un um það saklausa fólk sem
drepið hefur verið í Írak, sé í
algerri andstöðu við fréttirnar
frá Indlandshafi undanfarnar
vikur. Og Jones segir: „Ég hef
ekki séð marga sjónvarps-
fréttamenn í rústum Fallujah,
þar sem þeir lýsa því með önd-
ina í hálsinum að þeir hafi ekki
á sínum 30 ára ferli séð jafn
miklar hörmungar og þar. Páf-
inn hefur ekki beðið fólk um að
minnast hinna föllnu í Írak í
bænum sínum og MTV hefur
ekki efnt til þagnarstundar í
minningu þeirra.“
Aðra áhugaverða grein fann
ég í Guardian á dögunum. Þar
ber George Monbiot saman þau
fjárframlög sem Bretar og
Bandaríkjamenn hafa lofað ríkj-
unum á hamfarasvæðunum í
Indlandshafi og þær gríðarlegu
fjárhæðir sem á sama tíma
renna í eitt helsta hugðarefni
þeirra – stríðsreksturinn í Írak.
Og útkoman er sláandi. Skoðum
framlög Bandaríkjanna. Þau
hafa heitið 350 milljónum dala
til hamfarasvæðanna, en upp-
hæðin samsvarar um 22 millj-
örðum íslenskra króna. Var haft
eftir Powell í fréttum að upp-
hæðin væri „vel rífleg“. Banda-
ríkin hafa hins vegar lagt 148
milljarða dala í stríðið í Írak –
en það eru um 9.000 milljarðar í
íslenskum krónum talið. Daginn
sem grein Monbiot birtist, 4.
janúar, hafði Íraksstríðið staðið
í 656 daga. Hið „rausnarlega“
framlag Bandaríkjanna til flóða-
svæðanna samsvaraði því kostn-
aði við einn og hálfan dag í
Írak.
Á sama tíma og leiðtogar
voldugustu þjóða heims leggja
fram peninga til hjálpar fórn-
arlömbum náttúruhamfara í
Suður-Asíu renna margfalt
hærri upphæðir í stríð sem leitt
hafa til dauða 100.000 almennra
borgara í Írak. Hér hefur ekki
verið minnst á muninn á fram-
lögum til stríðsrekstursins í
Írak og því sem helstu innrás-
arríkin gefa til þróunarmála.
Skemmst er frá því að segja að
þær virðast leggja mun meira fé
til aðgerða sem eyða lífi en
verkefna sem kynnu að hlúa að
því.
Verra en
í stríði?
Í vetrarbyrjun var því haldið fram í
læknatímaritinu Lancet að dauðsföll
um 100.000 almennra borgara mætti
rekja til innrásarinnar. Ekki hafa aðrar
vísindalegar tilraunir verið gerðar til
þess að reyna að meta dauðsföll
af völdum stríðsins.
VIÐHORF
Eftir Elvu Björk
Sverrisdóttur
elva@mbl.is
Í ORÐABÓK Menningarsjóðs
merkir rógur, „ósönn illmœli“:
Persónu- og mannorðsníð settu
sterkan svip á stjórn-
málabaráttu síðustu
aldar. Þá voru mót-
unarár stjórn-
málaflokkanna og
kalda stríðsins. Mann-
orðsníðið hefur líklega
orðið fyrirferðamest í
átökunum kring um
Jónas frá Hriflu,
„Stóru bombuna“.
Eftir fall Berl-
ínarmúrsins og Sov-
éttrúboðsins má heita
að persónu og mann-
orðsníð heyri til und-
antekninga í íslenskri pólitík.
Það hnykkti því mörgum við, sem
sáu og heyrðu viðtal í sjónvarpinu
10. jan. sl. Þar var sýndur Gestur
Gestsson og var hann m.a. titlaður
kosningastjóri formanns
Framsóknarflokksins og Árna
Magnússonar félagsmálaráðherra.
Í viðtali þessu veittist Gestur með
fádæma aðdróttunum og illmælum
að flokksbróður sínum, Alfreð Þor-
steinssyni borgarfulltrúa. Þegar
spurt var, hvort hann gæti nefnt
dæmi til að sanna ummæli sín þá
svaraði hann bara blá-
kalt „nei“.
Elddíkið
Að mínu viti er brýnt
að félagshyggjufólk í
Reykjavík geri sér
ljóst, að innan Fram-
sóknarflokksins er lítill
harðdrægur hópur
fólks, sem telur að
samstarf við Samfylk-
inguna og þó einkum
við Vinstri – græna,
varði sálarheill þess.
Þetta fólk trúir stað-
fastlega að hver sá er leggur þeim
lið, sem fordæma Ísrael, muni
dæmdur verða og fara í Elddíkið.
Það trúir að afstaða samstarfs-
flokkanna til Ísraelsríkis og Palest-
ínu kalli yfir þá þennan dóm.
Þetta er ekki grín þetta er heilög
sannfæring þessa fólks, hana ber að
sjálfsögðu að virða eins og annað,
sem fólki er heilagt. En það ber
ekki að virða hvaða meðal þessa
fólks sem er þegar það berst fyrir
sannfæringu sinni. Tilgangur þess
getur aldrei helgað illmælgi, róg og
óhróður.
Það ríður á að félagshyggjufólk í
Reykjavík verði viðbúið því að þessi
litli hægri hópur í Framsókn-
arflokknum nái að spilla svo fyrir,
að flokkurinn segi sig frá R-
listanum.
Þá verður félagshyggjufólk að
þétta raðir sínar og berjast áfram
undir merki R-listans.
Rógberi með titil
Birgir Dýrfjörð fjallar um
ummæli Gests Gestssonar
í sjónvarpsviðtali ’Þegar spurt var, hvorthann gæti nefnt dæmi
til að sanna ummæli sín
þá svaraði hann bara
blákalt „nei“.‘
Birgir Dýrfjörð
Höfundur er rafvirki og
situr í flokksstjórn
Samfylkingarinnar.
Í LEIÐARA Morgunblaðsins
laugardaginn 8. janúar sl. var
fjallað um hreinsunarstarf í kring-
um grásleppuskúra við Gríms-
staðavör á Ægisíðu
þar sem síðustu leifar
útgerðar af þessum
toga í Reykjavík eru
enn uppistandandi.
Umhverfis- og heil-
brigðisstofa Reykja-
víkur hefur, í samráði
við embætti borg-
arminjavarðar og eig-
endur skúra sem unnt
var að hafa upp á,
beitt sér fyrir því að
hreinsað yrði til á
svæðinu. Þetta er lið-
ur í að gera Gríms-
staðavör að minnisvarða um þessa
útgerð og baráttu mannsins við
hafið, eins og leiðarahöfundur
kemst að orði. Hann gerir hins
vegar lítið úr hreinsunarátakinu og
telur greinilega að hér viðhafi hið
opinbera enn einu sinni for-
sjárhyggju auk þess sem verið sé
skemma gamlar minjar. Umhverf-
is- og heilbrigðisstofu Reykjavíkur
er hins vegar annt um minjar í
borgarlandi og hefur stofan t.d.
nefnt fundarsali í húsnæði sínu að
Skúlagötu 19 eftir smáútgerð-
arvörum fyrri tíma í nágrenni
hennar, svo sem Móakotsvör og
Sölvhólsvör. Stofan telur því að
leiðarahöfundur sé að misskilja
nokkur atriði og vill að koma eft-
irfarandi á framfæri.
Haustið 2003 bárust Umhverfis-
og heilbrigðisstofu Reykjavíkur
kvartanir frá íbúum við Ægisíðu
yfir rusli og fokhættu á þessu
svæði. Farið var í vettvangsferð og
réttmæti þessara ábendinga kann-
að. Útgerð frá þessum stað var þá
endanlega hætt og alls konar drasl
var farið að safnast saman í skúr-
unum og dreifast um svæðið, ekki
endilega tengt útgerðinni. Margir
skúrar eru opnir auk þess sem
þeim hefur greinilega ekki verið
viðhaldið í mörg ár. Til viðbótar
við skúrana er þarna að finna
nokkur dráttarspil, bátagrindur,
leifar af dráttarbrautum, fiskitrön-
ur og sjóvarnargarð sem gera
Grímsstaðavör að ákjósanlegum
stað til að byggja upp sem minn-
isvarða. Reynt var að hafa uppi á
eigendum þessara hluta, en landið
sem þeir standa á er borgarland.
Frá upphafi var ljóst að ekki stæði
til að rífa þetta allt saman heldur
skyldi stefnt að því, undir forystu
borgarminjavarðar, að hreinsa til
og skipuleggja Grímsstaðavör sem
minnisvarða um þessa sérstöku út-
gerð sem stunduð var þarna. Skúr-
arnir sem teknir voru í síðustu
viku eru frekar ungir að árum og
alls ekki upprunalegir
eins og haldið er fram
í leiðara Morgunblaðs-
ins, einn þeirra var
settur niður árið 1986
að beiðni manns sem
vildi geyma dót tengt
veiðum þarna, en jafn-
framt var tekið fram
við hann að skúrinn
yrði rifinn ef hætt
yrði að nota hann í
þessu skyni.
Hlutverk meng-
unarvarna Umhverfis-
og heilbrigðisstofu er
fólgið í því að sjá um að hreinsað
yrði til án þess að dregið yrði úr
gildi staðarins sem minnisvarða,
og að draga úr þeim hættum sem
taldar voru þarna til staðar. Talið
var t.d. að sumir skúrar væru það
hrörlegir að þeir gætu fokið á
íbúðarhús við Ægisíðu í næsta
stórviðri úr suðvestri. Fjúkandi
spýtna- og bárujárnsbraki með til-
heyrandi hugsanlegu mann- eða
eignatjóni er örugglega ekki það
sem leiðarahöfundi Morgunblaðs-
ins hefði fundist viðeigandi og
hann hefði – með réttu – kallað
eftir ábyrgð Reykjavíkurborgar
hvers vegna ekkert hefði verið að-
hafst fyrr til að tryggja öryggi
íbúa.
Að gera lítið úr slysahættu fyrir
börn er óskiljanlegt að mati und-
irritaðs. Vissulega er aldrei hægt
að taka fyrir alla hættu í umhverfi
okkar, en umrætt svæði er, eins og
fram hefur komið, mjög vinsælt og
opið útivistarsvæði. Það er einfald-
lega krafa nútímans að hafa slík
svæði eins hrein og örugg og kost-
ur er og engin ástæða er til þess
að láta hluti drabbast niður að-
gerðarlaust og skapa óþarfa hættu.
Umhverfis- og heilbrigðisstofa
Reykjavíkur mun því halda áfram
hreinsunarátaki sem hafið er við
Grímsstaðavör. Stofan er og hefur
verið tilbúin til að hlusta á allar
raddir sem telja að fara eigi var-
lega við hreinsunina, og hefur m.a.
verið í nánu samráði við fjölskyldu
Björns Guðjónssonar sem leið-
arahöfundur nefnir og á grá-
sleppuskúra sem ekki verður
hreyft við. Ekki verður séð nauð-
syn þess að allir skúrarnir verði
þarna en reynt verður að hafa þá
upprunalegu eftir auk þess sem
koma á fyrir upplýsingaskiltum um
annað og meira sem finnst á þessu
svæði en bara grásleppuskúra.
Stofan er því ósammála leiðarahöf-
undi Morgunblaðsins um að veg-
legasta minningin sé nær óbreytt
ástand og telur þvert á móti að
fyrirhugað framtíðarskipulag
Grímsstaðavarar muni skapa henni
þann sess sem hún á skilinn.
Grásleppuskúrarnir við
Grímsstaðavör á Ægisíðu
Lúðvík E. Gústafsson fjallar
um hreinsunarstarf á vegum
Reykjavíkurborgar ’Umhverfis- og heil-brigðisstofa Reykjavík-
ur mun því halda áfram
hreinsunarátaki sem
hafið er við Gríms-
staðavör. ‘
Höfundur er deildarstjóri
mengunarvarna Umhverfis- og
heilbrigðisstofu Reykjavíkur.
Lúðvík E. Gústafsson
Eftirfarandi greinar eru á
mbl.is:
Jakob Björnsson: „Það á að
fella niður með öllu aðkomu
forsetans að löggjafarstarfi.“
Guðrún Lilja Hólmfríðardótt-
ir: „Ég vil hér með votta okk-
ur mína dýpstu samúð vegna
þeirrar stöðu sem komin er
upp í íslensku þjóðfélagi með
skipan Jóns Steinars Gunn-
laugssonar í stöðu hæstarétt-
ardómara. Ég segi okkur af
því að ég er þolandinn í „Pró-
fessorsmálinu“.“
Ólafur F. Magnússon: „Ljóst
er að án þeirrar hörðu rimmu
og víðtæku umræðu í þjóð-
félaginu sem varð kringum
undirskriftasöfnun Umhverfis-
vina hefði Eyjabökkum verið
sökkt.“
Ásthildur Lóa Þórsdóttir:
„Viljum við að áherslan sé á
„gömlu og góðu“ kennsluað-
ferðirnar? Eða viljum við að
námið reyni á og þjálfi sjálf-
stæð vinnubrögð og sjálfstæða
hugsun?“
Bergþór Gunnlaugsson: „Ég
hvet alla sjómenn og útgerð-
armenn til að lesa sjómanna-
lögin, vinnulöggjöfina og
kjarasamningana.“
Á mbl.is
Aðsendar greinar