Morgunblaðið - 23.01.2005, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 23. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
því sem hann er að vinna að frið-
argæslu, þá getum við þar veitt
ómetanlega aðstoð.“
Ekki fjölskylduvænt starf
Steinar hefur starfað að friðar-
gæslu í 11–12 löndum. Friðar-
gæslustarf eins og hann hefur ver-
ið í er ekki fjölskylduvænt. Þau
María kona hans Árelíusdóttir hafa
títt flutt og búið sér heimili til
styttri eða lengri tíma í mismun-
andi löndum og álfum við vægast
sagt ólíkar aðstæður.
María er einstaklega lagin við að
flytja jafnvel heimsálfa á milli og
búa þeim notalegt hreiður hvar
sem er. Veitir ekki af fyrir mann
undir þvílíku álagi. En á átaka-
svæðum, þar sem jafnvel er barist
enn, eru sum friðargæslustörfin
skilgreind sem „non-family mis-
sion“ og er fjölskyldan þá ekki
með. Þannig var t.d. hjá Steinari í
Bagdad, Sómalíu, Bosníu og Sierra
Leone. Þá hefur María gjarnan
beðið heima eða á nálægum slóðum
og komið í heimsókn.
„Þetta er eðli þessarar starf-
semi. Hins vegar áttum við mjög
notalegan tíma t.d. bæði í Sýrlandi
og í Ísrael. Allt hefur sína kosti og
sína galla.“
Má e.t.v. skjóta hér inn í að þeg-
ar drengirnir þeirra þrír, Skarp-
héðinn, Sverrir og Ingvar, voru
komnir á skólaaldur upp úr 1970,
voru þau í Vínarborg þar sem
Steinar starfaði við Iðnþróunar-
stofnun SÞ, UNIDO. Þar eð þeim
var í mun að þeir fengju menntun
á Íslandi og þá minni hætta á að
þeir festust erlendis sagði Steinar
upp. Þangað til synirnir voru upp-
komnir starfaði hann hér heima,
frá 1974 til 1986, var m.a. fjár-
málastjóri hjá Rafmagnsveitu
Reykjavíkur og framkvæmdastjóri
bæði hjá Pharmaco og Lýsi. Þá
hélt hann aftur til starfa hjá Sam-
einuðu þjóðunum, í aðalstöðvunum
í New York. Lenti þar m.a. fyrst í
að endurskipuleggja gamla úrelta
síma- og póstþjónustu í aðalstöðv-
unum og samskiptakerfið í heild.
En flutti sig um 1990 yfir til Frið-
argæslunnar.
Og hvernig tókst svo til? „Syn-
irnir eru allir búsettir á Íslandi
með sínar fjölskyldur, segir Stein-
ar. Skarphéðinn er framkvæmda-
stjóri innlendrar fjárfestingar
Baugs, Ingvar flugstjóri hjá Flug-
leiðum og Sverrir er framkvæmda-
stjóri Skífunnar og tengdra fyr-
irtækja. Þeir eru allir miklir og
góðir Íslendingar og heimakærir
þótt þeir ferðist mikið vegna starfa
sinna.“
Strangur húsbóndi
Ekki er ofsögum sagt að Steinar
Berg vinnur myrkranna á milli.
Undirritaður blaðamaður hefur
gegnum árin heimsótt nokkrar
friðargæslusveitir undir fram-
kvæmdastjórn hans og orðið vitni
að því að hann nýtur þar mikillar
virðingar. Skipulag og agi mikill í
starfsliði hans. Steinar skrifar
sjálfur undir öll leyfi og breytingar
í starfsháttum. Og hann er strang-
ur, segja menn. Líður engin und-
anbrögð frá skyldum og reglum.
Hann virðist orðinn nokkurs konar
goðsögn hjá stofnuninni, sem menn
segja sögur af. Smám saman hefur
maður heyrt eða séð sumt af því.
Sama fólkið kveðst sækjast eftir
því að vinna undir hans stjórn og
óska eftir því að vera flutt á þann
stað sem hann stýrir. Í Sierra
Leone voru t.d. nánir samstarfs-
menn sem höfðu kosið að flytja sig
þangað frá Vínarborg og frá New
York. Hins vegar eru svo þeir sem
vilja hafa það náðugra og vilja
heldur fara annað þegar fréttist að
Steinar Berg Björnsson muni setj-
ast við stjórnvölinn.
Steinar kímir þegar þetta er
sagt við hann. Segir kannski eitt-
hvað til í því. Kveðst a.m.k. vita
um menn í Líberíu, sem standa í
því þessa dagana að finna sér starf
annars staðar!
Steinar talar ekki margt um
starf sitt, en fyrst hafði ég veður af
þessu orðspori í Damaskus þar
sem hann var framkvæmdastjóri
friðargæsluliðsins í Gólanhæðum.
Steinar var þá að taka á máli sem
hefur sem kunnugt er viðgengist
hjá þessari alþjóðastofnun sem
mörgum öðrum. Fólk sem á rétt á
heimfararleyfi með fjölskyldu sína
á kostnað Sameinuðu þjóðanna
nýtir það gjarnan til margskonar
flandurs um heiminn. Starfsmaður
frá Asíulandi var þarna að fara í
slíkt leyfi með konu sína og börn
og hafði keypt ferð kring um
hnöttinn með stansi á aðskiljanleg-
um stöðum, en mister B. eins og
hann er stundum kallaður, hafði
einfaldlega látið reikna út hvað
beinasta leið heim kostaði, og
skammtaði honum þá upphæð. Slík
röggsemi þykir miklum tíðindum
sæta hjá alþjóðastofnunum. Og
skömmu seinna hafði fram-
kvæmdastjórinn, sögðu menn mér,
sagt upp leigu á mörgum húsum í
Damaskus, sem yfirmenn úr herj-
unum uppi í Gólanhæðum bjuggu í
með sínum fjölskyldum á vegum
SÞ þótt þetta væri ekki svokallað
fjölskylduverkefni og þeir ættu að
búa í herbúðunum í Gólanhæðum.
Slíkt hafði víst lengi viðgengist.
Steinari hafði verið falið, eins og
svo algengt er, að draga úr árleg-
um rekstrarkostnaði liðsins um
15%. Og tókst það. Hann lækkaði
rekstrarkostnað á ári úr 44 millj-
ónum dollara niður í 32 milljónir.
Var þá fluttur til stærra friðar-
gæsluliðs í Líbanon, til að end-
urskipuleggja og koma þar á skil-
virkari rekstri. Ætli slíkt eigi ekki
sinn þátt í því að hann nýtur svo
mikils trausts í höfðustöðvunum og
svo mjög er sóst eftir honum á erf-
iða staði? Hann þykir hafa kjark til
að taka á málum.
Ýmislegt af öðrum toga mætti
nefna, eins og ummæli Giando-
menicos Piccos, sáttasemjara SÞ,
sem á sínum tíma, árið 1991, tókst
sem frægt er, að bjarga vestrænu
gíslunum úr haldi hjá líbönskum
mannræningjahópum. Bæði í bók
og bréfi til SÞ nefnir Picco Steinar
sem einn af sínum nánustu aðstoð-
armönnum við þetta leynilega og
hættulega verkefni. Kallar hann
„hinn slynga Björnsson“, Íslend-
inginn sem hefur þjónað UN í
mörgum löndum og fengið sinn
skammt af viðsjárverðum aðstæð-
um. Og Picco kveðst í bréfi til
framkvæmdastjóra pólitískra mála
hjá SÞ vilja draga athygli að af-
burða frammistöðu mr. Steinars
Björnssonar framkvæmdastjóra
UNDOF í Damaskus. Hann hefði á
ferðum sínum verið farinn að
treysta á hæfileika hans og hæfni.
Steinar hefði leikið stórt hlutverk í
viðleitni hans til að frelsa gíslana,
hlutverk sem hann var jafnvel far-
inn að ganga að sem sjálfsögðum
hlut. Sá endalausi framkvæmda-
vandi sem stöðugt reis hefði und-
antekningarlaust verið leystur með
hraði og góðum árangri í hans
hæfu höndum. Ávallt hægt að
treysta á samstarfsvilja hans og
skynbragð. Óskaði Picco eftir því
að þessu yrði bætt á afrekaskrá
Steinars í starfi hjá SÞ.
Kannski má til gamans skjóta
hér inn í nokkrum sönnum eða
ýktum sögusögnum sem ganga í
hópi friðargæslufólks SÞ. Nokkrir
starfsmenn rifjuðu þær upp er við
sátum í hlýjunni úti á svölum eitt
kvöld í Sierra Leone. Tilefnið at-
hugasemd undirritaðrar um hve
barinn í hótelinu þar sem aðal-
stöðvarnar voru til húsa væri lítið
nýttur. Þar sætu fáir. Og hið gam-
ansama svar var að framkvæmda-
stjórinn gengi þar hjá þegar hann
færi í mat eða lyki vinnu og menn
vildu ekki láta hann sjá sig hang-
andi of mikið á barnum. Bættu við-
staddir SÞ-starfsmenn við annarri
sögu frá Sómalíu, þar sem starfs-
fólk allt bjó og starfaði af öryggis-
ástæðum innan víggirðingar. Þar
sem framkvæmdastjórinn lagði í
vana sinn að skokka kring um
byggingarnar og koma inn gegnum
barinn, þá hefði dottið niður að-
sóknin að barnum af fyrrnefndum
ástæðum. Þeir gerðu góðlátlegt
grín að þessu. Sögðu að Steinar
væri alltaf mættur fyrstur á
morgnana á skrifstofuna og síðan
hann kom þyrðu aðrir ekki annað
en mæta stundvíslega þá og úr
matarhléum. Væru hræddir um að
fá ráðningu sína ekki framlengda
ef þeir stæðu sig ekki.
Undir hvatningu bættu þeir við
enn einni sögu: Skrifstofustúlka
sat með kaffibolla og blað niðri í
kaffistofunni á miðjum morgni
þegar Steinar kom þar inn. Hann
átti að hafa gengið til hennar,
spurt kurteislega hvort hún ynni
ekki á skrifstofu SÞ um leið og
hann horfði á aðgangspassann sem
hún bar. Þetta flaug eins og eldur í
sinu og dugði til að fólk var ekkert
að hangsa í tíma og ótíma utan lög-
Þegar síðustu vestrænu gíslarnir höfðu verið látnir lausir 1991 í Damaskus
fögnuðu „frelsararnir“ mr. Picco og Steinar og brugðu á leik.
Allt þarf að byggja upp eftir hryllileg stríð. Steinar klippir á borðann á einum af
hundruðum nýrra skóla í Sierra Leone.
Steinar hjá friðargæsluliðinu í Gólanhæðum.
Steinar og kona hans, María Árelíusdóttir, á Sýrlandi.
’Þegar hann kom fráþví að stjórna 17
þúsund manna her-
liði hafði hann eng-
an til að stjórna
nema Maríu!‘
’Það verður að takameð í reikninginn að
friðargæsla NATO er
öðru vísi skipulögð
en friðargæsla á veg-
um Sameinuðu þjóð-
anna.‘