Morgunblaðið - 26.01.2005, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. JANÚAR 2005 25
Svanavatnið í hans eigin útgáfu. Aðspurður
hvort Ísland sé nokkuð einn af áfangastöðum
flokksins á næstunni svarar Helgi að það sé
ekki á dagskránni enn. „Ekki svo ég viti til,
en það væri auðvitað skemmtilegt fyrir mig
að geta komið aftur, og kannski sérstaklega
til að sýna meira af mínum eigin verkum. Ég
hafði sett saman Svanavatnið fyrir dansflokk-
inn þegar ég kom síðast, en það er auðvitað
byggt á gömlu efni þó að ég hafi bætt við
það.“
Þéttskipuð dagskrá
Í San Francisco-ballettinum eru um sjötíu
dansarar, sem er augljóslega stór hópur til að
flytja hingað til lands. Helgi sér þó fyrir sér
að mögulegt væri að koma með minni hóp og
geta þá sýnt verk eftir hann sjálfan, þótt
hann viti ekki hvenær af því gæti orðið. Dag-
skrá hópsins er þéttskipuð, frá janúar og
fram í maí er fast sýningartímabil í San
Francisco, þá taka við ferðalög, sem í sumar
verða til Parísar, og Hnotubrjóturinn er fast-
ur liður í desember. Haustin eru því helsti
tíminn sem flokkurinn hefur til að ferðast.
En Helgi segir Ísland engu að síður
áfangastað sem hann vildi gjarnan komast til.
„Við sýndum í Borgarleikhúsinu á sínum tíma
og sviðið þar var af ágætri stærð fyrir okkur,
þó að við séum vön stærra. En það er erfitt
hvað salurinn tekur fáa í sæti,“ segir Helgi.
„Ef við gætum sýnt í stærri sal, sem væri um
leið búinn góðum tækjakosti, ljósum og öðru,
væri gaman að athuga þetta mál.“
Ekkert fararsnið
Það er margt sem stendur upp úr þegar
Helgi lítur um öxl, en fyrst og fremst vel-
gengni undanfarinna tuttugu ára. Hann nefn-
ir fyrstu sýningarnar sem flokkurinn hélt í
New York undir hans stjórn þar sem stór sig-
ur vannst, uppsetningu Svanavatnsins tveim-
ur árum eftir að hann tók við ballettflokknum
sem tókst vel þrátt fyrir nokkrar efasemdir
fyrirfram hjá fólki, hvað flokknum hefur verið
vel tekið í helstu borgum Bandaríkjanna og
Evrópu og að sjá hvernig flokkurinn hefur
vaxið jafnt og þétt, dansararnir orðið betri og
viðurkenningin aukist.
Þrátt fyrir að varla sé hægt að komast til
meiri metorða en Helgi Tómasson er kominn
í heimi ballettsins er ekkert fararsnið á hon-
um – enda segist hann ekki vera týpan til að
fara á eftirlaun. „Það er líka þannig að þeim
mun fleiri sigrar sem vinnast og því hærra
sem maður kemst, þeim mun meiri verða
kröfurnar. Ég er því alltaf að hugsa um hvert
næsta spor sé, og býst við að halda því
áfram.“
dafnað og er nú þriðji stærsti ballettflokkur
landsins, auk þess að þykja einn besti ball-
ettflokkur heims um þessar mundir.
Hefði hann trúað því fyrir tuttugu árum að
hann stæði í þessum sporum? „Nei, ég verð
að viðurkenna að ef þú hefðir spurt mig þá
hvort ég yrði hér enn tuttugu árum síðar
hefði ég eflaust svarað því neitandi,“ svarar
hann og hlær. „Ég átti alveg eins von á að
vera hérna í tvö til þrjú ár – maður veit auð-
vitað aldrei hvernig gengur og hvort fólk
verður ánægt með það sem maður er að
gera,“ bætir hann við.
Sterk sýn
En fólk hefur verið ánægt með störf Helga
og það svo um munar – hátíðahöldin í kvöld
segja sína sögu um það. Enda er engin
ástæða til annars og Helgi þakkar þeirri
sterku sýn sem hann hefur haft þann góða ár-
angur sem flokkurinn hefur uppskorið. „Eins
og með alla stóra hluti hefur þetta auðvitað
ekki verið eins manns verk og ég hef haft
gott fólk sem vinnur með mér. En ég held að
ég geti sagt að það séu mínar hugmyndir sem
hafa komið flokknum á þann stað sem hann
er á. Ákvarðanir um val á fólki, verkefnum,
áfangastöðum, þjálfun – allt er þetta hluti af
minni eigin sýn. Og vinnan hefur verið stans-
laus í tuttugu ár, en hún hefur borið gífurlega
góðan árangur og ég er stoltur af því.“
Helgi bætir því við að eiginkona hans,
Marlene, hafi verið honum ómetanlegur
stuðningur á ferlinum. „Hún hefur hjálpað
mér að halda áfram á erfiðum tímum og gef-
ast ekki upp, sérstaklega í byrjun. Nú er
maður búinn að fá mikla viðurkenningu, að
þessi dansflokkur sé einn sá besti í heiminum.
Ég get ekki beðið um meira en það.“
Nýr Hnotubrjótur
Helgi hefur verið ötull við að semja balletta
ásamt því að annast stefnumótun og daglega
stjórn San Francisco-ballettsins. Í fyrra
samdi hann meðal annars 7 for Eight við tón-
list J.S. Bachs, sem hefur verið sýnt bæði
vestanhafs og í Evrópu og fengið góða dóma.
En nokkrir þeir stærstu sem hann hefur sam-
ið gegnum tíðina eru við þekktustu ball-
etttónlist tónlistarsögunnar, Giselle, Svana-
vatnið, Rómeó og Júlíu og Þyrnirós. Í fyrra
lauk hann síðan tveggja ára vinnu við nýja
kóreógrafíu eins þekktasta balletts fyrr og
síðar, Hnotubrjótsins við tónlist Tsjækovskís.
Sýningin var frumsýnd í War Memorial-
óperuhúsinu í San Francisco, þar sem ball-
ettflokkurinn hefur aðsetur, nú fyrir jólin og
Helgi segir sýninguna hafa heppnast mjög
vel. „Fólk var alveg yfir sig hrifið af þessari
nýju uppfærslu og dómarnir voru eftir því.“
Mörgum er eflaust minnisstætt þegar Helgi
kom með flokkinn sinn hingað til Íslands á
Listahátíð í Reykjavík árið 2000 og sýndi
sa um næsta spor
ingamaria@mbl.is
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
ttugu ár, en hún hefur borið gífurlega góðan árangur og ég er stoltur af því.“
með miklar evrópskar fjárfestingar og umsvif en
hafa höfuðstöðvar og mikla starfsemi í landi með
lítinn og veikan gjaldmiðil, eins og Ísland hefur,
þá verður til gengisáhætta sem stjórnvöld ein
geta ráðið fram úr. Framvirkir gengissamningar
koma ekki í staðinn fyrir varanlega gengisfestu
innan viðskiptasvæðisins.
Fjórða stoð utanríkisstefnunnar
Það er eitt af verkefnum utanríkisstefnunnar
að tryggja viðskiptatengsl okkar við Evrópu-
sambandið þannig að þau verði aldrei lakari en
EES-samningurinn er. Jafnframt þarf að draga
sem mest úr þeirri miklu viðskiptaáhættu sem
íslenska krónan leiðir af sér.
Hvorki framtíð EES-samningsins né áhættu-
þættir íslensku krónunnar verða leyst öðru vísi
en á vettvangi Evrópumála. Það mun ekki gerist
með sterkari tengslum við Bandaríkin. Þar get-
ur Þýskaland vissulega komið að miklu liði. En
þegar upp er staðið er við Evrópusambandið eitt
að fást.
Fram hjá því verður ekki gengið vilji menn
tryggja vöxt og viðgang utanríkisviðskipta og
velferð þjóðarinnar. Það vantaði þessa stoð í ut-
anríkisstefnu bréfritara síðasta Reykjavík-
urbréfs.
Á næstu áratugum kunna viðskipta- og fjár-
málatengsl að verða okkur meiri örlagavaldur en
varnarmálin. Framtíðarskipan þeirra verður því
að vera ein megin stoð í utanríkisstefnu Íslands
á komandi árum.
sambandsins. Það er vandræðaleg yfirsjón.
Sýn okkar á utanríkismál verður aldrei nema
brotalöm ef hlaupa þarf yfir alþjóðlega við-
skiptahagsmuni okkar á hundavaði. Lítum nánar
á þetta.
EES-samningurinn gjörbreytti öllu við-
skiptaumhverfi á Íslandi. Hann opnaði tækifæri
og hann breytti hugarfari og vinnubrögðum við-
skiptalífsins varanlega. Allur útflutningur til
EES-svæðisins varð arðbærari og auðveldari.
Það eitt að hafa sömu réttarstöðu á evrópskum
mörkuðum og kollegar þeirra í Evrópu jók þor
og áræði sem er að skila sér til baka í æv-
intýralegri útrás íslenskra fyrirtækja. Vissulega
var gerska strandhögg Björgólfsfeðga óháð
samningnum um EES en framhald þess var það
ekki. Mikilvægi fjárfestinga íslenskra fyrirtækja
erlendis fyrir íslenskt efnahagslíf mun, ef vel
tekst til, styrkja stöðu þeirra, gera þau hæfari til
að stækka hérlendis, auka atvinnu og bæta lífs-
kjör.
Óvissa og áhætta
Miklar fjárfestingar erlendis sem og almenn
samkeppnisstaða íslenskra fyrirtækja í Evrópu,
ber með sér óvissu og áhættu sem ekki er mikið
talað um, en getur þegar fram í sækir skipt
sköpum. Þar á ég við framtíð EES-samningsins
annars vegar og framtíð íslensku krónunnar
hins vegar. Viðskipti okkar eru orðið svo samofin
EES-samningnum að annaðhvort verður að
tryggja stöðu hans til frambúðar eða ganga í
Evrópusambandið.
Mikil viðskiptaleg áhætta liggur í gjaldmiðli
okkar íslensku krónunni. Þegar stórfyrirtæki
upp traustara og áhrifaríka samband við þessar
mikilvægu þjóðir, Rússland og Tyrkland, en
Þýskaland. Á þessu sviði er það ótvírætt for-
ysturíki innan Evrópusambandsins og áhrif þess
fara vaxandi þar.
Það er því vissulega rétt þegar bréfritari segir
það skipta okkur afar miklu máli að rækta
tengslin við Þýskaland, sem eina af megin stoð-
um íslenskrar utanríkisstefnu.
EES-samningurinn og
viðskiptahagsmunir
Þrátt fyrir þetta hefur bréfritara yfirsést mik-
ilvæg atriði í þróun eftirmúrs áranna sem engin
leið er að horfa fram hjá í umræðum um utanrík-
ismál.
Sjónarhorn Reykjavíkurbréfs er í of ríkum
mæli smitað af viðhorfum kalda stríðsins þegar
varnarmálin voru í algjöru fyrirrúmi. Varn-
armálin mega ekki um of móta sýn okkar til
framtíðarinnar. Svo einkennilega vill til að bréf-
ritara, af einhverjum óskiljanlegum ástæðum,
nánast yfirsést tilvist og áhrifamáttur Evrópu-
um kalda stríðsins. Varnarmál eru
ekki lengur meginmál líðandi
stundar, heldur einn hluti af flókn-
um samskiptavef sjálfstæðra þjóða
sem leita nýrrar framtíðar.
Þróunin í Evrópu
Af viðskiptalegum, menningar-
legum og pólitískum ástæðum
skiptir þróun Evrópu okkur mestu
máli í bráð og lengd. Með þessu er
ekki á nokkurn hátt verið að gera
lítið úr yfirburðum Ameríku eða
vanmeta áhrif Bandaríkjanna á
gang heimssögunnar. Varnarlega
séð eigum við að eiga náið samstarf
við þau.
Það styður skoðun ritara
Reykjavíkurbréfs um nauðsyn náinna tengsla
okkar við Þýskaland að sú mikla gerjun sem er
rétt að hefjast í Evrópu er mest í þeim stofn-
unum og á þeim sviðum sem áður voru undir
pólitísku eða viðskiptalegu áhrifavaldi Sovétríkj-
anna sálugu. Með hruni Berlínarmúrsins opn-
uðust nýjar leiðir í viðskiptum ekki hvað síst í
Evrópu. Þær leiðir opnuðust allar til austurs,
þ.e. til Rússlands og Austur-Evrópu. Þegar
austurblokkin svokallaða leystist í sundur
breyttist hernaðarlegt og þar með pólitískt sam-
band Bandaríkjanna og Vestur-Evrópu. Það hef-
ur einnig trosnað um böndin milli Tyrklands og
Bandaríkjanna, en núverandi valdhafar í Tyrk-
landi sjá framtíð lands síns best borgið í mjög
nánu sambandi við Evrópu. Í þessu sambandi er
það athyglisvert að engin þjóð virðist hafa byggt
utanríkismál
’En þegar upp er staðið ervið Evrópusambandið eitt að
fást. Fram hjá því verður ekki
gengið vilji menn tryggja
vöxt og viðgang utanrík-
isviðskipta og velferð þjóð-
arinnar.‘
Höfundur er hagfræðingur.
son