Morgunblaðið - 26.01.2005, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 26. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
M
aður ætti að eiga
íslenskan karl-
mann. Stelpur,
farið út að leita!
… Nei, stopp.
Þetta eru ekki mín orð. Ég er
að vitna í sænsku blaðakonuna
Lindu Skugge, sem skrifaði fyr-
ir ekki svo löngu pistil um ís-
lenska karlmenn í blaðið Ex-
pressen. Eftir fyrrgreind
inngangsorð skrifaði hún: „Þeir
(íslensku karlmennirnir) eru
flottir, heita fallegum nöfnum
og virðast kúl.“ Hvorki meira
né minna!
Hún beinir síðan sjónum að
íslensku fæðingarorlofslögunum,
sem kveða m.a. á um að karlar
hafi þriggja mánaða sjálfstæðan
rétt til fæðingarorlofs, en þann
rétt má ekki, eins og kunnugt
er, framselja
til móð-
urinnar. „Milli
áttatíu og níu-
tíu prósent af
íslenskum
feðrum taka
út sína þrjá pabbamánuði,“ seg-
ir sænska blaðakonan, að því er
virðist nokkuð uppnumin. Hún
mælist að minnsta kosti til þess
að konur eignist börn með ís-
lenskum mönnum; þeir séu
mjúkir menn sem flykkjast í
fæðingarorlof!
Ég dreg þessa grein hér fram
til að sýna að íslenskar konur fá
ekki bara umfjöllun – neikvæða
og/eða jákvæða, eftir því hvern-
ig á það er litið – í erlendum
fjölmiðlum, heldur einnig ís-
lenskir karlmenn. (Ég tek fram
að umfjöllun sænsku blaðakon-
unnar er mjög jákvæð, að mínu
mati, fyrir íslenska karlmenn –
svo það fari ekki á milli mála.)
Það er sennilega löngu kom-
inn tími til að erlendir blaða-
menn veiti körlunum íslensku
verðskuldaða athygli. Upphefðin
kemur jú að utan. Eða hvað?
Kunningi minn kvartaði yfir
því á dögunum hve slæma ein-
kunn íslenskir karlmenn hefðu
fengið hjá erlendum viðmæl-
endum í heimildamyndinni How
do you like Iceland, eftir Krist-
ínu Ólafsdóttur, sem nýlega var
sýnd í Ríkissjónvarpinu. (Sjálf
hef ég ekki séð myndina og get
því ekki dæmt um það.) Íslensk-
um konum hefði í hnotskurn
verið lýst sem „fallegum og gáf-
uðum heimskonum“ en íslensk-
um körlum sem „púkalegum,
óframfærnum sveitalubbum“.
Einhver viðmælendanna hefði
síðan sagt (eða gefið í skyn) að
íslenskir karlmenn ættu varla
svona flottar konur skilið!
Kunningi minn var að vonum
ekki par ánægður með þetta
sjónarmið og benti á að það
þyrfti jú tvo, þ.e. „meintan ís-
lenskan sveitalubba“ og „meinta
íslenska fegurðardís“ til að búa
til svona „fallegar og gáfaðar
heimskonur“. (Hann telur feg-
urð íslenskra kvenna, umfram
aðrar konur, vera goðsögn eina.
En það er annað mál.)
Já, sennilega hafa ekki bara
íslenskir karlmenn, heldur allir
hvítir karlmenn, átt undir högg
að sækja, á vissum sviðum, síð-
asta áratuginn og ef til vill leng-
ur.
Þeir hafa að vísu komið ár
sinni vel fyrir borð. Þeir eru í
öllum helstu sjáanlegu valda-
stöðum þjóðfélagsins. En með
völdum sínum hafa þeir kannski
gefið ákveðið skotleyfi á sig.
Fyrir rúmum tveimur árum
skrifaði ég viðhorfspistil um
norræna karlmennsku. Í pistl-
inum gerði ég smávægilegt grín
að karlmennskunni og hvernig
hún birtist mér. Stuttu síðar
átti ég hins vegar samtal við
karlkyns lesanda sem var ekki
skemmt. Hann taldi að „allt
hefði orðið brjálað“ ef gert hefði
verið grín að konum með sama
hætti og ég gerði grín að körl-
unum. Femínistar hefðu risið
upp og mótmælt kröftuglega.
Ég andmælti þessum fullyrð-
ingum ekki enda taldi ég að
hann hefði hitt naglann á höf-
uðið.
Það er með öðrum orðum
„heimilt“ að tala um karlmenn á
ákveðinn hátt, en ekki „heimilt“
að tala um konur með sama
hætti. Hinn svokallaði pólitíski
rétttrúnaður, sem er alltumlykj-
andi, gefur út þessa „heimild“.
Ég er til dæmis viss um að ég
hefði heyrt meira en „eitt kvabb
úti í horni“ ef íslenskum konum
hefði í fyrrgreindum sjónvarps-
þætti verið lýst sem „ófram-
færnum og hallærislegum
sveitakerlingum“. Hvað þá ef
því hefði verið lýst yfir að þær
ættu varla skilið hina „fallegu
og vel gefnu íslensku karl-
menn“!
En hvaðan kemur þessi heim-
ild? Eða öllu heldur: hvernig
verður hún til? Að hluta til gæti
hún verið sprottin af þeirri hug-
mynd eða ómeðvituðu „sam-
þykkt“ samfélagsins að það
megi gera grín og hlæja að
þeim sem eru sterkir, þ.e. þeim
sem hafa völdin í sínum hönd-
um. Það megi að sama skapi
ekki gera grín að þeim sem ekki
hafa völdin (lesist sem: hin sjá-
anlegu völd) og tilheyra þar
með minnihlutahópum í
ákveðnum skilningi, eins og til
dæmis konum.
Ekki má þó gleyma í þessari
umræðu að ýmislegt er sagt og
gert við konur sem sjaldan eða
aldrei er gert við við karlmenn.
Hæfileikar kvenna eru t.d. ekki
fullnýttir á vinnumarkaðnum og
þær eru að meðaltali með lægri
laun, skv. könnunum, en karlar.
En ekki er ætlunin að fara út í
þá sálma hér.
Ég ætla að halda mig við
karlana, íslensku karlana.
Sænska blaðakonan dáðist að
þátttöku þeirra í fæðingarorlof-
inu. Sagði þá komna lengra en
sænsku karlana. Ég get tekið
undir það. Íslenskir karlar eru
að þróast frá sveitalubbanum
yfir í nútímann. Með þátttöku
þeirra í fæðingarorlofinu er til
dæmis orðið æ algengara að sjá
þá ýta á undan sér barnavagn-
inum. Og þeir nota ekki bara
aðra höndina til að ýta vagn-
inum, eins og áður fyrr, heldur
báðar. Þeir ýta ekki með hálfum
huga, nei, þeir ýta af einbeit-
ingu og af ákveðni – já með
báðum höndum. (Hvenær ætli
síðast hafi verið skrifað svona
fallega um íslenska karlmenn?)
Já, þeir eru á réttri leið … Eða
það ætla ég að vona!
Íslenskir
karlmenn
„Og þeir nota ekki bara aðra höndina
til að ýta vagninum, svo þeir virðist
„kúl“, heldur báðar …“
VIÐHORF
Eftir Örnu
Schram
arna@mbl.is
LOKSINS hefur RÚV tekið að sér
að auka textun íslensks sjónvarps-
efnis. Spaugstofan alltaf á laug-
ardögum á síðu 888 er með texta,
ýmsar sjónvarpsmyndir og end-
ursýndir þættir. Þula sjónvarpsins
er dugleg að minna á þessa textun
og merking við dagskrár í dag-
blöðum auglýsa þetta fyrir almenn-
ing. Þetta er góð framför en stöldr-
um þó aðeins við í þessum lofsöng og
stillum á síðu 888. Hvað kemur í
ljós? Það sem sést er vægast sagt
óvönduð vinnubrögð. Orð hverfa af
skjánum þó leikendur séu að tala
saman og þar með missir samtalið
marks. Þessi orð sem falla út geta
verið allt að heilu málsgreinarnar
svo sá sem reynir að fylgja samtal-
inu eftir er í lausu lofti. Er þetta það
sem við viljum að peningar til text-
unar eru nýttir í eða viljum við að
þetta sé gert almennilega? Þegar
þessi orð eru skrifuð er Spaugstofan
í gangi 22. janúar. Fyrsti hlutinn var
textaður en með texta frá síðasta
þætti eða 15. janúar. Ekki mikil
skemmtun þar í gangi. Seinni hlut-
inn var ekki með neinum texta að
undanskildu 888 merkinu efst í
hægra horninu. Það versta sem und-
irritaður verður þó vitni að í þessu
fúski er þegar sá sem textar efnið
breytir samtölunum að eigin geð-
þótta. Þeir sem hafa horft með mér
og heyra talmálið hafa oft orðið vitni
að öðrum texta en því sem sagt er.
Hvernig í ósköpunum stendur á
þessu? Gott dæmi um þetta var þeg-
ar Egill Ólafsson, Stuðmaður með
meiru, var í viðtali hjá Jóni Ólafssyni
í þættinum Af fingrum fram. Mjög
gaman að sá þáttur var textaður en
talsmáti þessara manna var ekki sá
hinn sami og textinn á skjánum. Er-
lendar slettur voru meðal annars
þýddar yfir á íslensku og setningar
einfaldaðar eins og gert er fyrir
börn. Með þessu tapast karakterinn
sem mennirnir búa yfir og viðtalið
verður innihaldsrýrara. Ég ásamt
þeim þúsundum landsmanna sem
nýtir sér, eða réttara sagt reynir að
nýta sér, íslenskan texta eigum
betra skilið. Hvað myndu aðrir borg-
arar gera ef enskar myndir væru
textaðar með sambærilegum hætti?
Þeir myndu ekki láta bjóða sér þetta
og það geri ég ekki heldur! Hysjið
nú upp um ykkur brækurnar og
vandið textun íslensks sjónvarps-
efnis svo hann komist til skila.
Handritshöfundar, viðmælendur og
notendur textans eiga það inni hjá
ykkur. Í lokin vil ég skora á almenn-
ing landsins að prufa að stilla texta-
varpið á síðu 888 og sjá þetta með
eigin augum.
ÞÓRÐUR ÖRN
KRISTJÁNSSON,
Mávahlíð 20, 105 Reykjavík.
Er síða 888 í lamasessi?
Frá Þórði Erni Kristjánssyni:
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
Vilhjálmur Eyþórsson: „For-
ystumennirnir eru undantekning-
arlítið menntamenn og af góðu
fólki komnir eins og allir þeir, sem
gerast fjöldamorðingjar af hug-
sjón. Afleiðingar þessarar auglýs-
ingar gætu því komið á óvart.“
Jakob Björnsson: „Mannkynið
þarf fremur á leiðsögn að halda í
þeirri list að þola góða daga en á
helvítisprédikunum á valdi óttans
eins og á galdrabrennuöldinni.“
Jakob Björnsson: „Það á að fella
niður með öllu aðkomu forsetans
að löggjafarstarfi.“
Ólafur F. Magnússon: „Ljóst er
að án þeirrar hörðu rimmu og víð-
tæku umræðu í þjóðfélaginu sem
varð kringum undirskriftasöfnun
Umhverfisvina hefði Eyjabökkum
verið sökkt.“
Ásthildur Lóa Þórsdóttir: „Vilj-
um við að áherslan sé á „gömlu og
góðu“ kennsluaðferðirnar? Eða
viljum við að námið reyni á og
þjálfi sjálfstæð vinnubrögð og
sjálfstæða hugsun?“
Bergþór Gunnlaugsson: „Ég
hvet alla sjómenn og útgerð-
armenn til að lesa sjómannalögin,
vinnulöggjöfina og kjarasamn-
ingana.“
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
BRÁTT stefnir í óheyrilega of-
fjárfestingu í háhraðavæðingu ís-
lenskra heimila, ef
fram heldur sem horf-
ir. Tvö fyrirtæki, Sím-
inn og Orkuveita
Reykjavíkur, hafa nú
um nokkurt skeið
hvort unnið að upp-
byggingu síns ljósleið-
anets á höfuðborg-
arsvæðinu. Nú stefnir
Orkuveitan að því að
ljósleiðaravæða heilu
bæjarfélögin og hefur
meðal annars gert
samning við Seltjarn-
arnesbæ þar að lút-
andi sem er fram-
kvæmd upp á rúmar 300 milljónir
króna í rúmlega 5.000 manna bæj-
arfélagi.
Tækniþróun undanfarinna ára
hefur dregið verulega úr þörfinni
fyrir ljósleiðara og nú er staðan sú
að engin þörf er á því að grafa upp
heilu hverfin eða bæjarfélögin til
þess eins að leggja ljósleiðara. Nú-
verandi lagnir anna þörfum nú-
tímans og munu gera það í talsvert
langan tíma til viðbótar. Þann tíma
er hægt að nota til að byggja upp
fullkomið ljósleiðaranet á afar hag-
kvæman hátt og spara þannig millj-
arða króna sem annars eru sóttir í
vasa neytenda með einum eða öðr-
um hætti.
Síminn hefur í um áratug lagt
ljósleiðara með öðrum lögnum sem
lagðar hafa verið á vegum veitu-
stofnana og sveitarfélaga. Þannig
hefur ljósleiðara, eða rörum fyrir
ljósleiðara verið komið í nánast öll
hús sem byggð hafa verið hérlendis
síðustu árin, auk fjölda eldri húsa
sem tengst hafa ljósleiðarakerfinu
þegar aðrar framkvæmdir hafa kall-
að á að grafa hafi þurft fyrir lögnum
að húsunum. Síminn mun halda
áfram að byggja ljósleiðarakerfi sitt
upp með þessum hætti.
Kostar hátt í 20 milljarða
Í framtíðarsýn Símans frá árinu
1997 var litið á ljósleiðarann sem
framtíðarlausn og áhersla lögð á að
hraða ljósleiðaravæðingunni. Sím-
inn hefur horfið frá því að hraða
uppbyggingu ljósleiðarakerfisins
því ómældur kostnaður og óþarfa
rask fylgir því að grafa upp götur
gagngert til þess eins að leggja ljós-
leiðara því engin aðkallandi þörf er
fyrir þessa lausn sem áætlað er að
kosti, þegar upp er staðið, allt að 20
milljarða, fyrir alla þéttbýlisstaði á
landinu. Þessi gríðarlegi kostnaður
mun ávallt lenda á notendunum
sjálfum. Allt of margir
kjörnir fulltrúar al-
mennings halda að
ljósleiðarakerfið eitt
og sér leysi há-
hraðavæðinguna, en
svo er ekki.
Þess má einnig geta
að búnaðurinn sem
þarf til að koma gögn-
um úr ljósleiðarakerf-
inu heim til notenda er
ennþá mjög dýr og
jafnvel dýrari en bún-
aðurinn sem þarf til að
veita sambærilega
þjónustu með þeim
símalínum sem nú eru fyrir hendi.
Stefna Símans er svipuð og hjá
sambærilegum fyrirtækjum erlend-
is, að nýta nýjustu tækni og núver-
andi lagnir til gagnaflutninga. Sím-
inn mun einnig áfram leggja
ljósleiðara á sama hagkvæma hátt
og áður, í samvinnu við veitustofn-
anir og sveitarfélög, enda kostn-
aðurinn við þá aðferð ekki nema lít-
ið brot af því sem hér að ofan
greinir. Það er mun hagkvæmari
leið sem sparar um leið útgjöld
neytenda um allt land.
Sjónvarpsefni um
hefðbundnar símalínur
Á liðnum árum hefur áherslan í
fjarskiptamálum beinst að því að
þjappa gögnum og minnka þar með
þá bandbreidd sem áður þurfti til
gagnaflutninga. Nú er svo komið að
auðveldlega er unnt að senda sjón-
varpsefni á mjög hagkvæman hátt í
gegnum hefðbundnar símalínur.
Þessi þjónusta hefur þegar verið
tekin upp á 10 þéttbýlisstöðum á
landinu og skilar hún mjög góðri
sjónvarpsmynd án nokkurra vand-
kvæða þar sem notast er við ljós-
leiðarakerfi Símans að símstöð við-
komandi þéttbýlisstaðar. Þaðan er
sjónvarpsefnið sent til íbúanna um
hefðbundna símalínu. Á mörgum
þessara staða nýtir um helmingur
íbúanna þessa þjónustu. Síminn
mun halda áfram uppbyggingu
þessa kerfis og strax nú í vor mun
hún standa íbúum höfuðborg-
arsvæðisins til boða.
Tvö ljósleiðarakerfi óþörf
Það er skylda forráðamanna sveit-
arfélaga og annarra sem koma að
ákvörðunum um þessi mál að þessu
tagi að gæta ávallt hagsmuna sveit-
arfélagsins og íbúanna. Það er ekk-
ert vit í því að byggja upp tvö ljós-
leiðarakerfi með tilheyrandi raski
og kostnaði þegar fyllilega er unnt
að mæta þörfum fólks um gagna-
flutninga á annan og verulega ódýr-
ari hátt. Sveitarstjórnarmönnum
ber að fara varlega í þessum efnum.
Tækniframfarir hafa
dregið verulega úr þörf
fyrir ljósleiðara í hvert hús
Bergþór Halldórsson fjallar
um gagnaflutninga ’Núverandi lagnir anna þörfum nútímans
og munu gera það í
talsvert langan tíma
til viðbótar.‘
Bergþór
Halldórsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
fjarskiptanets Símans.