Morgunblaðið - 04.02.2005, Blaðsíða 33

Öndin á að
eiga sín grið-
lönd í friði
Í
haust lagði ég fram frum-
varp á Alþingi um að stytta
þann tíma, sem leyft er að
skjóta endur, úr sjö mán-
uðum í fjóra. Ég hef fengið
sterk viðbrögð við þessu frumvarpi.
Ýmsir skotveiðimenn brugðust
skjótt við og sendu mér tölvupóst og
báðu um skýringar eða lýstu sig al-
gjörlega ósammála til-
lögunni. Aðrir voru
mér sammála. En
flestir eru samt þeir,
sem ég hef hitt á förn-
um vegi og segja við
mig, að sér hafi komið
á óvart, að andaveiðar
væru yfirleitt leyfðar.
Veiðiskapur hefur
verið Íslendingum
eðlilegur frá fornu fari
og hefur margur kot-
bóndinn og tómt-
húsmaðurinn bjargað
sér og sínum með
byssu sinni. Slíkt
leiddi oft til árekstra hér áður fyrr,
þar sem bændur höfðu nytjar af æð-
arvarpi eða sel eins og skemmtilega
er frá sagt í smásögu Jakobs Thor-
arensens Forboðnu eplin. Stefán
Þorláksson frá Svalbarði hefur sagt
mér að í Þistilfirði hafi fálki verið
vinsæll matfugl fram á 20. öld og að
sveitungi hans fæddur í byrjun ald-
arinnar hafi sagt sér, að hann hafi
skotið 26 fálka á einum vetri. Gott
búsílag það!
Annar Norður-Þingeyingur hefur
sagt mér, að hann hafi lagt sér
snæuglu til munns.
Ég rifja þetta hér upp til að sýna,
að umgengni við fugla og mat-
arvenjur hafa breyst, eftir að þjóðin
hafði nóg til hnífs og skeiðar. Og svo
eru friðunarsjónarmið sterkari en
áður og viðhorf til umhverfisins önn-
ur. Rjúpnaveiði hefur verið bönnuð í
tvö ár, en gert er ráð fyrir að hún
verði leyfð í haust, þó þannig að
bannað verði að selja skotnar rjúpur
eða kaupa. Í bók Ævars Petersens
fuglafræðings Íslenskir fuglar, útg.
1998, er sagt, að rjúpnastofninn þoli
mikla veiði. Fjöldi varppara er talinn
vera 50.000–200.000 allt eftir árum
og giskað á, að fjöldi fugla yfir vet-
urinn sé allt að einni milljón. Árið
1995 voru veiddar 121.000 rjúpur í
landinu og stofninn ekki talinn sér-
lega stór. Rjúpnaveiði hefur verið
leyfð frá 15. október til 22. desember
eða í 69 daga.
Þetta er hollt að hafa í huga, þeg-
ar metið er, hvort andastofninn þoli
7 mánaða veiði frá 1. september til
31. mars eða í 212 daga.
Það kemur fram í tölvupósti frá
veiðimanni að um það bil 10.000
stokkendur hafi verið skotnar árið
2002, en áætlaður varpstofn á Ís-
landi er 10.000–15.000 pör og fjöldi
fugla að vetrarlagi bæði á ferskvatni
og við sjó um 30.000 fuglar.
Varpstofn duggandar er 3000–
5000 pör, sem er helmingur af dug-
gönd á Norðurlöndum, en fjöldi
fugla að vetrarlagi á Íslandi um
hundrað fuglar, flestir á sjó og sjáv-
arlónum. Skv. upplýsingum veiði-
manns voru 185 duggendur skotnar
2002.
Varpstofn skúfandar er 6000–
10.000 pör og fjöldi að vetrarlagi á
Íslandi um 100 fuglar, flestir á
fersku vatni. Samkvæmt sömu
heimild var 91 skúfönd skotin árið
2002.
Aðrar endur, sem skjóta má í sjö
mánuði, eru urtönd, varpstofn 3000–
5000 pör, rauðhöfðaönd, varpstofn
4000–6000 pör, toppönd, varpstofn
2000–3000 pör, og hávella, varpstofn
2000 til 3000 pör sem er um fjórð-
ungur af hávellu á Norðurlöndum.
Hávellan hefur þá sérstöðu að mikill
fjöldi kemur hingað til vetursetu eða
um 100.000 fuglar. Og á
vorin fara stórir hávellu-
flotar um Ísland á leið til
varpstöðva á heim-
skautasvæðunum.
Ekki þarf lengi að fara
yfir þessar tölur um
stofnstærð hinna ýmsu
andastofna til að sjá, að
tími er kominn til þess að
endurskoða og end-
urmeta veiðiálagið. Og
því fremur sem farið er
að auglýsa andaveiði á
vefnum fyrir erlenda
skotveiðimenn. Það segir
svo sína sögu að ekki
tókst betur til en svo, að auglýsing-
unni fylgdi mynd af skotveiðimanni
með tvo straumandarsteggi í fang-
inu! Þetta er nöturlegt í ljósi þess að
næstum allar straumendur halda sig
á sjó yfir veturinn, en einungis 20 til
30 fuglar eru á Laxá í Þingeyjar-
sýslu og Elliðaánum yfir veturinn.
Það liggur fyrir, að andaveiðar
eru stundaðar í svartasta skamm-
deginu. Eftirsóknarvert þykir ein-
staka veiðimanni að sitja fyrir önd-
unum við vakir eftir að fer að rökkva
og þá er auðvitað ógjörningur að
greina kollurnar í sundur. Þess
vegna hafa menn verið staðnir að því
að skjóta húsönd, stóru toppönd og
straumönd. Og meira að segja æð-
arkollu í misgripum fyrir stokkönd!
Ég hef fundið, að það er mjög við-
kvæmt fyrir mörgum að stytta veiði-
tímabilið þó ekki sé nema um þrjá
mánuði. Eftir á að hyggja þykir mér
vel koma til greina og raunar sjálf-
sagt, eins og ýmsir skot-
veiðimenn hafa bent á, að
friða fremur einstök lind-
arsvæði, sem eru þröng
vetrarbúsvæði og við-
kvæm. Ég nefni þessi
svæði: Laxá í Þingeyj-
arsýslu, Litlaá í Keldu-
hverfi, Sogið og Úlfljóts-
vatn, Ölfusið, Veiðivötn,
Apavatn, Rangárnar og
lindir undan Skaftárelda-
og Landbrotshraunum. Mér þykir
rétt að Alþingi kanni viðbrögð
heimamanna og Náttúrufræðistofn-
unar við þessari tillögu minni um
bann við fuglaveiði á þessum fögru
og yndislegu svæðum.
Ég hef orðið var við, að skot-
veiðimenn halda því fast fram, að
ferðaþjónustunni sé sérstakur akk-
ur í að eiga við sig viðskipti. Ég
hugsa til þess hvernig hægt sé að
lengja ferðatímann úti á landi að
vetrinum. Stefán frá Svalbarði er
meðal reyndustu fararstjóra í land-
inu og hefur fuglaskoðun sem sér-
grein. Hann hefur sagt mér, að hér
séu einstaklega góð skilyrði til fugla-
skoðunar og myndatöku af fuglum
vegna tærleika loftsins og skógleys-
is, sem raunar fer saman og skýrir
hendingu Einars Benediktssonar í
kvæðinu Stórasandi: Enn skal hér
ljóma rækt og runna blámi. Þess
vegna hverfa ekki fuglar í skóg og
annan gróður hér á landi eins og í
öðrum löndum. Vegir eru víðast
hvar að verða svo góðir, að hægt er
að ferðast um landið árið um kring
og fuglaskoðarar binda sig ekki við
einn árstíma, enda breytist hegðan
og litir fuglanna eftir árstímum.
Gæflyndi fugla, hræðsluleysi við
mannskepnuna, laðar að. En þá
mega menn heldur ekki vera með
byssu í farteskinu.
Eftir Halldór Blöndal
Höfundur er 2. þingmaður norðaust-
urkjördæmis.
’Mér þykir rétt að Alþingikanni viðbrögð heima-
manna og Náttúrufræði-
stofnunar við þessari til-
lögu minni um bann við
fuglaveiði á þessum fögru
og yndislegu svæðum.‘
Halldór Blöndal
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. FEBRÚAR 2005 33
anchester
ekki séð
ndur kysu
Skjá ein-
öðvum.
a
gir að sá
rpslögum
að vernda og efla íslenska tungu og
beri að hafa hliðsjón af því við skýr-
ingu á 1. mgr. 8. gr. útvarpslaga. Að
áliti útvarpsréttarnefndar geti út-
sending á leik í heild sinni í ensku
úrvalsdeildinni hvorki talist frétt né
fréttatengt efni heldur eingöngu
um að ræða útsendingu frá erlend-
um íþróttaviðburði sem ekki sé
undanþeginn skyldu útvarpslaga til
að láta tal eða texta á íslensku
fylgja. Fái engu breytt um þetta
hvernig ríkissjónvarpið hagaði út-
sendingu á enskum knattspyrnu-
leikjum löngu fyrir setningu þeirra
núgildandi útvarpslaga. Þá sé óhjá-
kvæmilegt að einhver kostnaður
fylgi því að láta tal eða texta á ís-
lensku fylgja erlendu sjónvarps-
efni.
ð enskri lýsingu brýtur gegn útvarpslögum
á fótboltaleikjum
þegnar lögunum
Reuters
leikjum. Íslensk rödd í sjónvarpstækinu eða texti á skjánum er nauðsynlegur.
Mér fannst vegið töluvert að starfi ís-lenskra íþróttafréttamanna,“ seg-ir Þorsteinn Gunnarsson, íþrótta-
fréttamaður á Stöð 2 og Sýn, þegar hann er
spurður hvers vegna hann hafi kært útsend-
ingar Skjás eins með enskum þulum til út-
varpsréttarnefndar. „Tilvist Sýnar, Stöðvar
2, Ríkissjónvarpsins, Skjás eins og dagblaða
byggist á móðurmálinu okkar. Ef að niður-
staðan hefði verið sú að það væri leyfilegt að
vera með enska þuli á þessum íþrótta-
leikjum, af hverju þá ekki að stíga skrefið til
fulls og gera ensku að móðurmáli okkar?“
Spurður af hverju hann hafi einn kært en
ekki Samtök íþróttafréttamanna sem hann
situr í stjórn fyrir segir hann: „Samtök
íþróttafréttamanna sendu frá sér ályktun
vegna málsins í nóvember, en þá var ég bú-
inn að kæra. Mín réttlætiskennd sagði mér
það að láta ekki bjóða okkur þetta einfald-
lega.“
Hann segir að úrskurður nefndarinnar
hafi ekki komið á óvart. „Það hefði komið
mjög á óvart ef niðurstaðan hefði verið
önnur.“
„Ef að niðurstaðan hefði verið sú að það
væri leyfilegt að vera með enska þuli á
þessum íþróttaleikjum, af hverju þá
ekki að stíga skrefið til fulls og gera
ensku að móðurmáli okkar?“ spyr Þor-
steinn Gunnarsson.
Úrskurður-
inn kom
ekki á óvart
Lögin eiga
ekki við um
endurvarp er-
lendra stöðva
EFNI á erlendu máli, sem
sýnt er á sjónvarpsstöð, skal
jafnan fylgja íslenskt tal eða
texti á íslensku eftir því sem
við á hverju sinni, samkvæmt
1. málsgrein 8. greinar út-
varpslaga. Það á þó ekki við
þegar fluttir eru erlendir
söngtextar eða þegar dreift
er viðstöðulaust um gervi-
tungl og móttökustöð fréttum
eða fréttatengdu efni sem
sýni að verulegu leyti atburði
sem gerist í sömu andrá. Við
þær aðstæður skuli sjón-
varpsstöð, eftir því sem kost-
ur er, láta fylgja endursögn
eða kynningu á íslensku á
þeim atburðum sem orðið
hafa.
„Ákvæði greinar þessarar
eiga ekki við þegar um er að
ræða endurvarp frá erlendum
sjónvarpsstöðvum, enda sé
um að ræða viðstöðulaust,
óstytt og óbreytt endurvarp
heildardagskrár sjónvarps-
stöðva,“ segir í útvarpslögum.
Hægt að
horfa á
knattspyrnu
án hljóðs
Í GREINARGERÐ Íslenska
sjónvarpsfélagsins sem fylgir
bókun útvarpsréttarnefndar
vekur félagið athygli á því að
knattspyrna fari fram á vell-
inum en ekki hjá þulum. Bent
er á að 8.gr. útvarpslaga miði
að því að verja hagsmuni
áhorfenda þannig að þeir
skilji hvað fari fram. Eðli
máls samkvæmt sé unnt að
horfa á knattspyrnu án hljóðs
eða lýsingar en samt vita ná-
kvæmlega hvað gangi leiks-
ins líður. Þeir sem ekki hafi
áhuga á að hlusta á enska
þuli geti því einfaldlega
skrúfað niður í hljóðrás.
ð vernda íslenska tungu en
rð þversögn þegar heimilt er
an sólarhringinn á útlensku
ra það í tvo klukkutíma. Þann-
svolítið sérkennilegt,“ segir
stjóri Skjás eins.
?