Morgunblaðið - 19.03.2005, Qupperneq 38

38 LAUGARDAGUR 19. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Nú hillir undir að sádraumur íslenskra tón-listarunnenda rætist aðnýtt Tónlistarhús verði
byggt og tekið í notkun í Reykjavík.
Eins og kunnugt er hafa ríki og
Reykjavíkurborg sameinast um að
reisa Tónlistarhús og ráðstefnu-
miðstöð (TRH) við austurhluta
Reykjavíkurhafnar á mjög ákjósan-
legum og fallegum stað í borginni
sem mun veita mikla möguleika í
hönnun og nýtingu til hagsbóta fyrir
menningarlífið og ferðaþjónustuna.
Stofnað hefur verið einkafyrirtækið
Austurhöfn-TR ehf. til að sjá um
undirbúning verksins fyrir hönd op-
inberra aðila og er gert ráð fyrir því
að framkvæmdir hefjist árið 2006 og
húsið verði tekið í notkun vorið 2009.
Það hefur skyggt nokkuð á þessa
annars óskiptu eftirvæntingu að í
umræðum um húsnæðismál Ís-
lensku óperunnar (ÍÓ) hefur því
verið haldið fram að ekki sé gert ráð
fyrir aðstöðu til óperuflutnings í
TRH. Ef svo væri færi mikilvægt
tækifæri forgörðum til að auðga
tónlistarlíf á Íslandi og nýta húsið í
þágu tónlistarinnar í víðasta skiln-
ingi. Farsæl niðurstaða í þessu máli
hlýtur að vera öllum tónlistarunn-
endum mikið hjartans mál. Til að
komast að hinu sanna höfum við
skoðað vandlega áætlanir um hönn-
un á meginsal TRH og komist að
þeirri niðurstöðu að mjög lítið vanti í
þær áætlanir til þess að aðstaða til
óperuflutnings verði vel viðunandi.
Hér eftir fylgir frekari rökstuðn-
ingur á þessari niðurstöðu og skoð-
un á rekstrarforsendum Óperunnar
með hliðsjón af tilkomu TRH.
Í áætlun um TRH er gert ráð fyr-
ir tveim tónleikasölum, öðrum fyrir
stærri tónlistarviðburði sem mun
rúma um 1.600–1.800 manns í sæti
og hinum fyrir smærri tónleika með
um 450 sætum. Frá upphafi hefur
verið gert ráð fyrir því að aðsetur
Sinfóníuhljómsveitar Íslands (SÍ)
flytjist í TRH og mun hljómsveitin
þá loks fá aðstöðu við hæfi. SÍ mun
þó aðeins þurfa um 40% af nýting-
artíma stærri salarins og menn hafa
séð fyrir sér fjölþættari notkun svo
sem fyrir óperuflutning, popp-
tónleika og ýmsa aðrar tónlistar- og
menningarviðburði. Því var í ráð-
herratíð Björns Bjarnasonar lagður
grunnur að ákvörðun um fjölþættari
notkun með því að gera ráð fyrir
hringsviði, stækkanlegu sviði, full-
komnum ljósabúnaði og hljómsveit-
argryfju í stóra salnum. Með þessari
ákvörðun gerbreyttust forsendur
sérstaklega m.t.t. óperuflutnings.
Eins og sjá má á meðfylgjandi
mynd er sviðið stórt og rúmgott og
hringsviðshönnunin gefur aukna
möguleika hvað snertir hönnun
sviðsmyndar. Það er ekki gert ráð
fyrir turni yfir sviðinu og til þess að
vega það upp þarf baksviðsaðstaða
að vera rýmri til að unnt sé að flytja
sviðsbúnað auðveldlega. Gert er ráð
fyrir 804 sætum á gólfi áheyr-
endasalar, 212 á neðstu svölum, 220
á miðsvölum og 290 á efstu svölum.
Þar við bætast eftir þörfum sæti á
svæði hljómsveitargryfju og sæti
kórs aftast á sviði sem unnt verður
að fjarlægja þegar með þarf. Aftan
við sviðið og utan við sjálfan salinn
(lengst til vinstri á myndinni) má sjá
Tónlistarhúsið og Ís
Eftir Árna Tómas Ragn-
arsson og Stein Jónsson
svæðið baksviðs. Til að auk
unarmöguleika hússins til m
muna þyrfti að sjá til þess a
veldlega verði hægt að flytj
búnað inn og út af sviðinu í
rými. Með því móti yrði til g
staða í húsinu til flutnings ó
annarra sviðslistgreina. Þe
t.d. gera með því að stækka
ardyr beggja megin af sviði
því að lyfta sviðsbúnaði úr k
svæðið aftast á sviðinu. Kos
við þessar breytingar mynd
nema litlu broti af heildarko
vegna byggingar hússins. H
sveitargryfjan verður stór o
rúma sinfóníuhljómsveit í fu
stærð. Við hönnun salarins
verið stuðst við ráðgjöf frá
þekkta ráðgjafarfyrirtæki A
og er hann hannaður til þes
veita hljómburð í hæsta gæ
Þannig er ljóst að öll helstu
verða til staðar til óperuupp
að því undanskildu að taka
HÁSKÓLI ÍSLANDS
Á TÍMAMÓTUM
Háskóli Íslands stendur að ýmsuleyti á tímamótum um þessarmundir og nýkjörins háskóla-
rektors, Kristínar Ingólfsdóttur, bíða
krefjandi verkefni.
Eitt brýnasta úrlausnarefni rektors
á komandi árum er að tryggja fjár-
hagsstöðu Háskólans, eins og allir
frambjóðendurnir fjórir til rektors-
embættisins lögðu áherslu á. Fjár-
framlög hafa ekki fylgt þróun Háskól-
ans á síðustu árum og samhljómur er
um að fjölga þurfi kennurum og hækka
laun þeirra, bæta úr húsnæðisskorti
skólans og stórauka fé til rannsókna til
að standast aukna samkeppni.
Kristín Ingólfsdóttir hefur lagt
áherslu á að Háskólinn verði að skapa
sameiginlega sýn með stjórnvöldum og
almenningi í landinu um að fjárfesting
í Háskóla Íslands sé arðbær og muni
skila sér margfalt til samfélagsins.
Hún kveðst ekki vilja líta til skóla-
gjalda sem lausnar á fjárhagsvanda
skólans, frekar en hinir frambjóðend-
urnir í rektorskjörinu. En á kjörtíma-
bilinu gæti nýr rektor engu að síður
þurft að horfast í augu við þann veru-
leika að nauðsynlegt verði að taka upp
skólagjöld í einhverri mynd til að
koma í veg fyrir að Háskóli Íslands
fari halloka í samkeppni við aðra ís-
lenska og erlenda háskóla. Eins og
Morgunblaðið hefur fært rök fyrir er
vandséð að hófleg skólagjöld, sem
næmu til dæmis 100–250 þúsund krón-
um á önn, myndu ógna jafnrétti til
náms á Íslandi. Að minnsta kosti er
ekki að sjá að skólagjöld á því bili letji
nemendur til náms í öðrum innlendum
háskólum, enda býður Lánasjóður ís-
lenskra námsmanna skólagjaldalán á
hagstæðum kjörum, auk framfærslu-
lána.
Stóraukin samkeppni við aðra inn-
lenda háskóla markar ákveðin tíma-
mót í sögu Háskóla Íslands og ljóst er
að nýr rektor þarf að leggja kapp á að
bregðast við henni. Samkeppnin snýst
ekki einvörðungu um nemendur, held-
ur einnig um starfsfólk og styrki. Eins
og Kristín sagði í viðtali við Morg-
unblaðið verður Háskólinn að styrkja
samkeppnisstöðu sína með því að gera
ríkar kröfur til nemenda og kennara
og leggja áherslu á styrkleika sinn og
sérstöðu sem rannsóknarháskóli. Til
þess að standa undir nafni sem rann-
sóknarháskóli þarf að efla nám á fram-
haldsstigi með breiðu námsframboði
og góðri aðstöðu til rannsókna.
Meðal annarra mála sem hafa verið
ofarlega á baugi í umræðunni fyrir
rektorskjörið eru jafnréttismál innan
Háskólans. Konur hafa síðustu ár ver-
ið í meirihluta meðal nemenda skólans
en hlutur þeirra hefur verið lakur
meðal kennara og stjórnenda. Á síð-
asta ári voru konur aðeins 29% kenn-
ara og í hópi prófessora var hlutfallið
enn lægra, eða 14%. Með kjöri fyrstu
konunnar í rektorsembætti í 93 ára
sögu Háskólans er vitaskuld stórum
áfanga náð.
NAUÐGUN ER GLÆPUR
GEGN MANNRÉTTINDUM
Mannréttindanefnd Sameinuðuþjóðanna hefur látið í ljós
áhyggjur af ástandi mála hér á landi
hvað réttindi kvenna varðar, ekki sízt
stöðuna í nauðgunarmálum. Í frétta-
skýringu í Morgunblaðinu í gær kem-
ur fram að áhyggjur nefndarinnar lúta
ekki sízt að því í hversu fáum nauðg-
unarmálum er ákært. Mannréttinda-
nefndin brýnir fyrir íslenzkum yfir-
völdum að skoða þessi mál betur með
það fyrir augum að hvetja alla hlut-
aðeigandi til að vera betur á varðbergi
en áður.
Nefndin leggur til frekari þjálfun
lögreglumanna og dómara og að sál-
fræðingar verði fengnir til að leggja
sitt af mörkum til að ná fram sannleik-
anum í nauðgunarmálum.
Það vandamál, sem nefndin bendir
á, er auðvitað ekki séríslenzkt. Nauðg-
unarmál eru afar erfið viðfangs vegna
þess að oft stendur orð gegn orði, oft
hefur áfengi eða önnur vímuefni verið í
spilinu, oft er kunningsskapur eða vin-
átta milli málsaðila og stundum er ekki
vitað hver gerandinn er. Sönnunar-
byrðin er því erfið og þolendur vilja oft
ekki kæra nauðganir.
Mannréttindanefnd SÞ bendir á að
Ísland hafi náð talsverðum árangri í
baráttu gegn þessum afbrotum. Það er
hins vegar ljóst að gera má mun betur.
Starfshópur ríkissaksóknara benti fyr-
ir tæpum þremur árum á að víða, sér-
staklega hjá smærri lögregluembætt-
um, væri pottur brotinn í rannsókn
nauðgunarmála. Vettvangsrannsókn
væri ábótavant eða hún jafnvel engin,
rannsókn drægist úr hömlu, rannsókn
væri hætt vegna þess að kæra væri
dregin til baka, þrátt fyrir að lögregla
hefði vísbendingar um að glæpur hefði
verið framinn og lögregla fylgdi mál-
um stundum ekki eftir, jafnvel þótt
hún hefði ekið fórnarlambi nauðgunar
á neyðarmóttöku. Þá gerði nefndin at-
hugasemdir við yfirheyrslutækni í
nauðgunarmálum.
Á undanförnum áratugum hefur við-
horf til nauðgana breytzt. Enn eimir
þó eftir af því gamla og úrelta viðhorfi
að fórnarlömbin geti að einhverju leyti
sjálfum sér um kennt; að þau hafi t.d.
með látbragði sínu, klæðaburði eða
með því að verða ofurölvi einhvern
veginn stuðlað að því að brotið var
framið. Sérstök þjálfun fyrir lögreglu-
menn og dómara getur stuðlað að því
að þessum gömlu fordómum verði eytt
fyrir fullt og allt.
Það er mikilsvert hversu alvarlega
Björn Bjarnason dómsmálaráðherra
tekur greinilega áhyggjur mannrétt-
indanefndarinnar. Hann segir í Morg-
unblaðinu í gær að farið verði rækilega
yfir athugasemdir nefndarinnar. Hann
bendir þó á að hann verði eins og aðrir
að virða sjálfstæði dómstóla varðandi
kröfur þeirra um sönnunarfærslu fyrir
dómi.
Það að mannréttindanefnd Samein-
uðu þjóðanna skuli gera athugasemdir
við meðferð nauðgunarmála á Íslandi
minnir okkur á að hér er um afar al-
varleg afbrot að ræða. Nauðgun er
glæpur, sem brýtur gegn grundvall-
aratriði í samfélagi okkar; frelsi og
sjálfstæði einstaklingsins. Okkur ber
rík skylda til að berjast gegn slíkum
glæp og koma lögum yfir þá, sem hann
fremja.
JOHN Bosnitch, formaður stuðn-
ingsmannahóps Bobbys Fischers
í Japan, og Miyoko Watai, unn-
usta skákmeistarans, sögðust í
samtali við Morgunblaðið fagna
tíðindunum frá Íslandi um
ákvörðun allsherjarnefndar Al-
þingis. Bæði lofuðu þau íslenska
þjóð og hérlend stjórnvöld og
sagðist Bosnitch öfunda Íslend-
inga af því að eiga stjórnvöld
sem hlustuðu vel á þegna sína.
Vildi Watai koma á framfæri
innilegu þakklæti til allra þeirra
á Íslandi sem hefðu lagt barátt-
unni lið við að leysa Bobby Fisc-
her úr haldi. Vildi hún sér í lagi
þakka Sæmundi Pálssyni og öðr-
um í íslensku sendinefndinni sem
kom til Japans á dögunum.
Bosnitch sagði að japönsk
stjórnvöld, þar á meðal dóms-
málaráðherrann, væru með um-
mælum sínum búin að skuld-
binda sig til að leysa Fischer úr
haldi, fengi hann íslenskan rík-
isborgararétt. Sagðist hann von-
ast til að Fischer yrði leystur úr
haldi þegar í næstu viku og kæmi
til Íslands. Það ætti ekki að taka
meira en einn eða tvo daga að fá
hann lausan í Japan, þegar Al-
þingi Íslendinga væri búið að
samþykkja ríkisborgararéttinn.
Bobby beið í ofvæni
eftir tíðindum
Bosnitch sendi Fischer skilaboð í
gær um fyrirhugaðan fund alls-
herjarnefndar. Beið skákmeist-
arinn í ofvæni eftir niðurstöðu
nefndarinnar en Bosnitch sagðist
ekki geta fært honum tíðindin
fyrr en í dag, þar sem ekkert
símasamband væri við hann í út-
lendingabúðunum eftir klukkan
tíu á kvöldin að staðartíma.
John Bosnitch vonaðist til þ
að Bobby yrði fagnað vel á Ís-
landi og að því loknu fengi ha
að hvílast og njóta alls þess se
landið hefði upp á að bjóða en
fangelsisvistin í Japan hefði h
slæm áhrif á hann. „Hann mu
Stuðningsmaður og
unnusta Fischers
lofa íslenska þjóð
Miyoko Watai og John Bosnit
blaðamannafundinum í Japan
dögunum. Þau eru bæði þakk
Íslendingum fyrir stuðningin
við Bobby Fischer.
ALLSHERJARNEFND Alþingis
samþykkti samhljóða á aukafundi
sínum í gær að leggja til við Alþingi
að skákmeistarinn Bobby Fischer
fái íslenskan ríkisborgararétt.
Frumvarp þessa efnis verður lagt
fram á mánudag og segist Bjarni
Benediktsson, formaður nefndar-
innar, gera ráð fyrir að frumvarpið
fái flýtimeðferð og afgreiðslu áður
en þingmenn fara í páskaleyfi.
Bjarni segir að allsherjarnefnd
hafi tekist að afla þeirra gagna sem
hún hafi talið nauðsynleg til að taka
ákvörðun í málinu. Þórður Ægir
Óskarsson, sendiherra Íslands í
Japan, gekk í gærmorgun á fund
yfirmanns japönsku útlendinga-
stofnunarinnar, og fékk þar sömu
svör og japanskir þingmenn höfðu
áður fengið, um að ef Fischer hefði
íslenskan ríkisborgararétt væri
hægt að leysa hann úr haldi í Japan
og leyfa honum að fara til Íslands.
Meðal gagna, sem lögð vor
allsherjarnefnd, var útskr
samtali formanns japanska J
armannaflokksins, Mizuho F
hima, og Masaharu Miura
manns japönsku útlending
unarinnar, en þar kom fra
Miura að Fischer fengi að f
Japan hefði hann íslenskan
borgararétt.
Sérstök tengsl við Ísla
Bjarni segir að fyrst þega
herjarnefnd tók mál Fischer
hafi ekki verið búið að láta r
hvort útgáfa dvalarleyfis og
skilríkja myndi leysa þá stöð
hann var í.
Allsherjarnefnd samþykkti að veita Bobby Fisch
Ummæli japanskra
ismanna fengust st
Bobby
Fischer
Bjarni
Benediktsson