Morgunblaðið - 17.04.2005, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 17. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Þetta er kannski ekki alveg sambærilegt við það að geta gengið á vatni, en kraftaverk samt ...
Sjóflutningar greiða780% meira en semnemur ytri kostn-
aði þeirra vegna og gjöld
vegna flutninga á vegum
eru milli 63% og 150% af
ytri kostnaðinum, sam-
kvæmt skýrslu Hagfræði-
stofnunar HÍ. Með ytri
kostnaði er átt við ýmsa
þætti eins og t.d. kostnað
vegna mengunar, þ.m.t. hávaða-
mengunar, slysakostnaðar og
kostnaðar sem hlýst af sliti mann-
virkja.
Strandflutningar hafa mikið til
lagst af og vöruflutningar færst
yfir á vegi landsins. Orsakir
breytinganna eru margslungnar
og má t.d. nefna auknar kröfur
um hraða og sveigjanleika,
byggðaþróun sem hefur áhrif á
stærðarhagkvæmni og minnkað
birgðahald sem kallar á örari
flutninga.
Skýrsluhöfundar reyndu að
meta jaðarkostnað í flutninga-
kerfinu. Í þessu samhengi er jað-
arkostnaður sá breytilegi kostn-
aður sem endurspeglar þann
kostnað sem hlýst af einu sam-
göngutæki til viðbótar. Það er
gríðarmikið verk að meta jaðar-
kostnað í samgöngum og því
studdist Hagfræðistofnun við
tvær skýrslur, frá Noregi og
Danmörku, þar sem kostnaður í
flutningum er skoðaður.
Niðurstöður erlendu skýrsln-
anna voru notaðar til að bera
saman jaðarkostnað í landflutn-
ingum fyrir ákveða tegund
þungaflutninga og þau gjöld sem
innheimt eru á ekinn kílómetra í
slíkum flutningum hér á landi.
Einnig voru skoðuð gjöld sem
Mánafoss greiddi vegna sjóflutn-
inga 2003 og voru þau borin sam-
an við metinn jaðarkostnað í
norsku skýrslunni. Niðurstöður
fyrir akstur í þéttbýli og dreifbýli
og sjóflutninga gáfu til kynna að
umferð á landi greiði nokkurn
veginn í takt við jaðarkostnað.
Sjóflutningarnir reyndust greiða
mun meira en sem nam jaðar-
kostnaði.
Miklar álögur á sjóflutninga
Siglingar Mánafoss á ströndina
voru skoðaðar sérstaklega, en
sem kunnugt er hætti skipið
strandflutningum í desember
2004. Mánafoss hafði á sínum
tíma viðkomu í tíu höfnum utan
Reykjavíkur. Áætluð voru not
skipsins af hafnarbökkum í við-
komuhöfnum utan Reykjavíkur
að teknu tilliti til ýmissa þátta.
Einnig var lagt mat á fastan og
breytilegan kostnað vegna komu
skipsins í þessar hafnir. Sam-
kvæmt gefnum forsendum var
áætlað að heildarkostnaður (fast-
ur og breytilegur kostnaður)
hafnanna vegna Mánafoss hefði
verið 14–21 milljón króna á ári.
Tekjur viðmiðunarhafna skips-
ins námu tæplega 134 milljónum
króna af siglingum þess á árs-
grundvelli. Þar af voru viðkomu-
gjöld metin samkvæmt gefnum
forsendum um 30 milljónir króna
á ári. Vörugjöld, sem greidd voru
af móttakanda eða sendanda
farms, námu á ársgrundvelli rúm-
lega 104 milljónum króna.
Flutningsmagn skipsins var
um 160 þúsund tonn á ári. Miðað
við 380 km meðalflutningsvega-
lengd hefur flutningavinna Mána-
foss verið upp á 61milljón ton-
n*km á ári. Á grundvelli
forsendna norsku skýrslunnar og
fyrrnefndrar flutningsvinnu
Mánafoss var talið mega gera ráð
fyrir ytri kostnaði sem nam 15,2
milljónum króna. Því var verið að
greiða sem nam tæplega 780%
meira en sem nam ytri kostnaði.
Gjöld há hér á landi
Þungir flutningabílar hér á
landi, það er bílar sem hafa und-
anþágur til að vera 44 eða 49 tonn
að heildarþyngd með tengivagni,
greiða um 13% meira en sem
nemur ytri kostnaði þeirra vegna,
að mati Hagfræðistofnunar. Þetta
er mun hærra hlutfall en sam-
bærilegar tölur fyrir sams konar
flutningabíla í Noregi. Ástæðan
er sú að álögur og gjöld eru mun
lægri þar en hér á landi. Eigandi
íslenska bílsins þarf einnig að
greiða bifreiðagjöld til ríkisins.
Danska samgönguráðuneytið
lét vinna verkefni um ytri kostnað
í samgöngum. Í framhaldinu var
gefin út skýrsla og studdist Hag-
fræðistofnun m.a. við hana í at-
hugun sinni. Aðstæður hér á landi
eru nokkuð frábrugðnar því sem
gerist í Danmörku. Kostnaður
vegna umferðartafa er t.d. mun
minni eða hverfandi í dreifbýli
hér á landi en í Danmörku og
vegir í íslenska dreifbýlinu í
mörgum tilvikum vannýttir. Þá er
tæplega hægt að tala um kostnað
vegna hávaðamengunar í dreif-
býlinu hér. Samkvæmt forsend-
um dönsku skýrslunnar um með-
alkostnað má áætla að ytri
kostnaður vegna bílaumferðar á
Íslandi sé í heild um 18,6 millj-
arðar.
Talið líklegt að í kjölfar mats á
jaðarkostnaði hér á landi verði ný
gjaldtaka af umferð sett á lagg-
irnar. „Að vissu leyti er staðan á
Íslandi þannig að hér er gjald-
taka af flutningum há og mun
hærri en gengur og gerist. Það
þarf því að stíga varlega til jarðar
við endurskoðun gjaldskrár í
þeim tilfellum þar sem það leiðir
til hækkunar,“ segir m.a. í nið-
urlagi skýrslu Hagfræðistofnun-
ar.
Fréttaskýring | Gjaldtaka og samfélags-
kostnaður af flutningum
Há gjöld á
strandflutning
Gjaldtaka af flutningum hærri hér á
landi en gengur og gerist erlendis
Vöruflutningar hafa flust af sjó á land.
Samanburður á ytri kostn-
aði og beinni gjaldtöku

Vegagerðin og Siglingastofn-
un sömdu við Hagfræðistofnun í
september 2004 um að stofnunin
skoðaði jöfnuð milli flutnings-
þátta hér á landi. Í samningnum
fólst að gerður yrði sam-
anburður á beinni gjaldtöku og
ytri kostnaði við flutninga og
jöfnuður milli flutningsþátta
greindur á þann hátt. Skýrslan,
sem unnin var fyrir samgöngu-
ráð og er um 100 bls. að lengd,
kom út fyrir skömmu.
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
 Meira á mbl.is/ítarefni
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111
TALSVERÐUR erill var hjá
lögreglunni í Reykjavík í fyrri-
nótt en mikil ölvun var í
miðbæ Reykjavíkur. Flösku
var kastað í afturrúðu lög-
reglubifreiðar með þeim af-
leiðingum að rúðan brotnaði.
Lögreglan náði ekki að hafa
hendur í hári gerandans. Eng-
in slys urðu þó á fólki við
rúðubrotið.
Braut
rúðu í
lögreglubíl