Morgunblaðið - 10.05.2005, Qupperneq 14

14 ÞRIÐJUDAGUR 10. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
VLADÍMÍR Pútín Rússlandsfor-
seti hét því í ræðu í Moskvu í gær
að leggja sitt af mörkum til þess
að heimsbyggðin stæði aldrei á ný
frammi fyrir styrjöld og gilti þá
einu hvort um væri að ræða raun-
veruleg, vopnuð átök eða „kalt
stríð“ ólíkra hugmyndakerfa. For-
setinn lét þessi orð falla er þess
var minnst að 60 ár eru liðin frá
sigri bandamanna í heimsstyrjöld-
inni síðari í Evrópu. Stjórnmála-
leiðtogar frá 50 ríkjum tóku þátt í
hátíðarhöldum í Moskvu í gær af
þessu tilefni þ.á m. Halldór Ás-
grímsson, forsætisráðherra Ís-
lands.
Pútín sagði heimsbyggðina nú
um stundir standa frammi fyrir
nýjum ógnum sem krefðust alþjóð-
legrar samvinnu líkt og gerst hefði
á árum síðari heimsstyrjaldarinn-
ar. „Nú þegar við stöndum frammi
fyrir raunverulegri hryðjuverkavá
. . . megum við ekki svíkja minn-
ingu þeirra sem á undan okkur eru
gengnir,“ sagði forsetinn sem heyr
sitt „hryðjuverkastríð“ við aðskiln-
aðarsinna í Tétsníu og hefur fellt
þau átök undir hið „hnattræna
hryðjuverkastríð“ sem starfsbróðir
hans í Bandaríkjunum lýsti yfir að
hafið væri eftir árásina 11. sept-
ember 2001.
Ræðu sína flutti Pútín á Rauða
torginu í Moskvu, rétt við grafhýsi
Vladímírs Leníns þaðan sem leið-
togar Sovétríkjanna fylgdust forð-
um með gríðarmiklum hersýning-
um og fjöldagöngum, sem hafðar
voru til marks um styrk ríkisins og
hugmyndafræðilega yfirburði
kommúnismans. Viðstaddur í gær
var m.a. George W. Bush forseti
Bandaríkjanna og fylgdust leiðtog-
arnir með er um 2.500 uppgjafa-
hermönnum úr heimsstyrjöldinni
síðari og Föðurlandsstríðinu mikla
eins og Rússar nefna átökin er
þeir sigruðust á innrásarsveitum
Adolfs Hitlers var ekið í herflutn-
ingabílum yfir torgið. Sergej Ív-
anov varnarmálaráðherra leið um
torgið í silfurlitaðri, opinni ZIL-
bifreið og ávarpaði hermennina um
þráðlausan hljóðnema: „Á 60 ára
afmæli sigursins í Föðurlandsstríð-
inu mikla færi ég ykkur hamingju-
óskir,“ sagði hann. Þúsundir her-
manna báru fána Rauða hersins
um torgið, gömul hergöngulög
voru leikin ásamt þjóðsöng Rúss-
lands en yfir höfðum viðstaddra
flugu herþotur og gáfu frá sér
rauðan, ljósan og bláan reyk, liti
fána Rússlands.
Þurfti ekki boðskort
á vígstöðvarnar
Um 8.000 manns var boðið að
fylgjast með hátíðarhöldunum á
Rauða torginu en almenningi var
haldið fjarri því af öryggisástæð-
um. Öryggisgæsla hefur verið
mjög ströng í Moskvu undanfarna
daga vegna ótta við hryðjuverk.
Nokkuð bar á óánægju gamalla
hermanna sem ekki höfðu fengið
boðskort og gátu ekki verið við-
staddir hátíðarhöldin við múra
Kremlar. „Ég særðist illa í orr-
ustu, þegar ég barðist fyrir sov-
éska föðurlandið. Á ég ekki rétt á
að vera hérna?“ sagði Pjotr Kom-
arov, 79 ára fyrrverandi hermaður
sem ferðaðist til Moskvu frá Úkra-
ínu í von um að fá að vera með í
hátíðarhöldunum. Honum var neit-
að því hann hafði ekki fengið op-
inbert boðskort. „Ég þurfti ekki
opinbert boðskort til að fara á víg-
stöðvarnar,“ sagði hann. Þá hafa
margir gagnrýnt yfirvöld fyrir að
eyða miklum fjármunum í að bjóða
tugum erlendra leiðtoga til athafn-
arinnar í stað þess að gefa pen-
ingana til fátækra uppgjafaher-
manna.
Einstök sátt Rússa
og Þjóðverja
Auk þess að ræða hryðjuverka-
ógnina lagði Vladímir Pútín
áherslu á friðarvilja Rússa og
nauðsyn þess að heimsskipulag
sem grundvallað væri á öryggi og
réttlæti yrði varið. Sagði forsetinn
að slíkt skipulag bæri að byggja á
vilja þjóða sem einsett hefðu sér
að stríð skyldi aldrei brjótast út á
ný og gilti þá einu hvort þau átök
væru „heit eða köld“ þ.e.a.s. raun-
veruleg eða hugmyndafræðileg líkt
og við átti um kalda stríðið.
Pútín vék sérstaklega að þeim
sáttum sem tekist hefðu með Rúss-
um og Þjóðverjum. Sagði hann það
eitt mesta afrek Evrópusögunnar á
síðari tímum. Á þeim áratugum
Hafnar átökum og „köl
Pútín lagði áherslu á friðarvilja Rússa
og ægilegar fórnir þjóðarinnar er
hann minntist þess í gær að 60 ár eru
liðin frá sigri bandamanna á nasistum
Rússneskir hermenn klæddir einkennisbúningum frá árum síðari heimsstyrjaldarinnar skunda yfir Rauða torgið.
AP
Vladímír Pútín Rússlandsforseti fylgist með hinum bandaríska starfs-
bróður sínum er lagður var blómsveigur við minnismerki um óþekkta her-
manninn við Kremlarmúr í gær.
Eftir Ásgeir Sverrisson
asv@mbl.is
NÆSTU vikur geta orðið þær mik-
ilvægustu á pólitískum ferli Tony
Blairs, forsætisráðherra Bretlands,
en í Verkamannaflokknum eru uppi
kröfur um, að hann axli ábyrgð á
„ósigri“ flokksins í þingkosning-
unum og segi af sér sem fyrst, jafn-
vel ekki síðar en í haust. Það væri
þó ekki Blair líkt að svara ekki fyrir
sig enda eru hann og stuðnings-
menn hans farnir að snúast til varn-
ar.
Breytingarnar, sem Blair gerði á
stjórn sinni fyrir helgi voru ekki
veigamiklar og sú helst, að Geoff
Hoon varnarmálaráðherra var skipt
út fyrir John Reid, sem fór með
heilbrigðismálin í síðustu stjórn. Þá
kom David Blunkett, fyrrverandi
innanríkisráðherra, aftur inn og nú
sem atvinnu- og eftirlaunaráðherra.
Í gær, mánudag, ætlaði Blair að
tilkynna frekari breytingar, einkum
á aðstoðar- og lægra settum ráð-
herraembættum, og var beðið eftir
því með nokkrum spenningi þar sem
það getur sagt ýmislegt um stefnu
stjórnarinnar á þessu kjörtímabili.
Þá skiptir líka miklu hverja hann
skipar, hvort það verða menn hon-
um hollir eða Gordon Brown fjár-
málaráðherra, líklegan eftirmann
Blairs í forsætisráðuneytinu.
Breska þingið kemur aftur saman
á morgun en áður mun Blair flytja
mikilvæga ræðu á fundi með þing-
mönnum Verkamannaflokksins. Þar
mun hann skýra frá megináherslum
stjórnarinnar á þessu kjörtímabili
og hugsanlega taka af skarið um
sína eigin framtíð í embætti.
„Hvenær fer hann?“
Nokkrir fyrrverandi ráðherrar,
þar á meðal þeir Frank Dobson og
Robin Cook, eru meðal þeirra, sem
skorað hafa á Blair að draga sig í
hlé og ekki á næstu árum, heldur á
næstu mánuðum. Segja þeir eins og
Clare Short, fyrrverandi þróunar-
málaráðherra, að Blair eigi mesta
sök á, að Verkamannaflokkurinn
tapaði 47 þingsætum í kosningunum
og sé nú eins og hvert annað lík í
lestinni.
„Saga stjórnarinnar mun nú snú-
ast um þessa spurningu: „Hvenær
fer hann?“ Það verður engin end-
urnýjun, engin ný hugsun meðan
henni er ósvarað. Stjórnin mun sýn-
ast sjálfri sér sundurþykk og við
munum tapa enn meir í sveit-
arstjórnarkosningunum á næsta
ári,“ sagði Short og bætti við, að því
miður teldi hún, að Blair myndi
reyna að halda út kjörtímabilið.
John Austin, einn þingmanna
Verkamannaflokksins, segist tilbú-
inn til að bjóða sig fram sem leið-
toga flokksins á flokksþinginu í
haust ef Blair hafi þá ekki ákveðið
hvenær hann ætli að draga sig í hlé.
Ekki þó vegna þess, að hann búist
við að ná kjöri, heldur til að þrýsta á
aðra um að taka þátt í kjörinu.
Reyna að breyta
sögulegum sigri í ósigur
Fleiri þingmenn hafa tekið í
þennan sama streng en stuðnings-
menn Blairs eru nú að taka við sér.
Segja þeir, að gagnrýnendur for-
sætisráðherrans láti eins og flokk-
urinn hafi tapað kosningunum en
ekki unnið mjög sögulegan sigur.
Alan Johnson, orku- og iðn-
aðarráðherra, benti á, að stjórnin
hefði á bak við sig meirihluta, sem
allir flokkar myndu gera sig ánægða
með, og Peter Hain, nýr Norður-
Írlandsráðherra, skoraði í gær á
andstæðinga Blairs að láta heldur í
sér heyra á fundi þingflokksins í dag
í stað þess að hlaupa á milli fjöl-
miðla.
David Blunkett, sem hefur nú aft-
ur tekið við ráðherraembætti, sagði,
að svo undarlegt sem það væri,
væru sumir þingmenn flokksins að
reyna að breyta sigri í ósigur og
Alastair Campbell, einn helsti kosn-
ingaráðgjafi Blairs, sagði, að þeir,
Tekst Tony Blair
að snúa vörn í sókn?
Fréttaskýring | Innan breska Verkamannaflokksins eru nú nokkrar
væringar og kröfur um, að Tony Blair segi af sér heldur fyrr en seinna.
Koma þær meðal annars frá fyrrverandi ráðherrum, sem kenna Blair
um fylgistapið í annars mjög sögulegum sigri, en Blair er þó ekki vanur
að gefast upp baráttulaust að því er segir í grein Sveins Sigurðssonar.
Margt bendir líka til, að hann og hans menn hans muni snúa vörn í sókn.
Reuters
Í kosningabaráttunni gekk ekki hnífurinn á milli þeirra Blairs og Browns.
Ekki er þó víst, að forsætisráðherraembættið verði Blair jafnlaust í hendi
og Brown og stuðningsmenn hans gera sér vonir um.