Morgunblaðið - 12.06.2005, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 12. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
U
m þessar mundir
eru fimm ár frá því
sameining sér-
greina á Landspít-
ala – háskóla-
sjúkrahúss hófst
eftir að formleg
ákvörðun um sam-
einingu tveggja spítala var tekin.
Enginn gerði ráð fyrir að það tækist
átakalaust og allir vissu að samein-
ingu fylgdu bæði erfiðleikar og um-
stang.“
Þessi orð Jóns Kristjánssonar
heilbrigðisráðherra, við upphaf árs-
fundar Landspítala – háskólasjúkra-
húss (LSH) í lok apríl sl., segja meira
en mörg orð um það sem gerst hefur
frá því ákveðið var að sameina
Sjúkrahús Reykjavíkur og ríkisspít-
alana. Birtingarmyndir erfiðleik-
anna og umstangsins sem Jón nefnir
hafa verið ýmsar. Kannanir sem
gerðar hafa verið eftir sameiningu
hafa sýnt töluverða óánægju starfs-
fólksins og gagnrýni hefur komið
fram á stjórnskipulag sjúkrahússins.
Ljóst er að húsnæði LSH svarar
ekki kröfum samtímans og óhagræði
af því að starfrækja sjúkrahús á
mörgum stöðum, er augljóst. Stjórn-
völd hafa krafist aukins aðhalds í
rekstri sem aftur hefur komið fram í
auknu vinnuálagi og uppsögnum.
Hefur þetta m.a. haft mikil áhrif á
starfsfólkið. Þrátt fyrir þessa erfið-
leika er það mat stjórnenda sjúkra-
hússins að góður árangur, jafnt fag-
lega sem rekstrarlega, sé af
sameiningunni. Búið sé að sameina
flestar sérgreinar lækninga sem áð-
ur voru á fleiri en einum stað og auka
framleiðni.
Þó eru á þessu undantekningar.
Ber þar hæst að slysa- og bráðamót-
tökur eru reknar bæði við Hring-
braut og í Fossvogi. Hefur það mikið
óhagræði í för með sér jafnt fyrir
sjúklinga sem starfsfólk og er auk
þess mjög kostnaðarsamt fyrir
sjúkrahúsið. Í nýjum spítala er ein-
mitt gert ráð fyrir að fyrst rísi einn
bráðakjarni þar sem allri bráðastarf-
semi verður komið fyrir á einum
stað. Mikil samstaða er um það með-
al stjórnvalda og starfsmanna LSH.
Fleiri þætti hefur verið bent á sem
valda því að nauðsynlegt er að
byggja nýjan spítala sem fyrst. Er
þar fyrst og fremst bent á dreifða
starfsemi, í öðru lagi óhentugt hús-
næði og í þriðja lagi að með bygg-
ingu nýs spítala við Hringbraut megi
efla nauðsynleg tengsl við Háskóla
Íslands.
„Það var ljóst að það væri flóknara
að taka ákvörðun um nýjan spítala
nema að sameina fyrst,“ segir Ingi-
björg Pálmadóttir, fyrrverandi heil-
brigðisráðherra. „Sameiningunni er
ekki endanlega lokið fyrr en búið er
að byggja nýjan spítala. Því með
sameiningunni ætlum við að ná fram
hagkvæmni í þessari hröðu
tækniþróun sem hefur orðið og verð-
ur.“
Á sameinuðu Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi starfa nú yfir 5.000
starfsmenn í um 3.800 stöðugildum
og er sjúkrahúsið því langstærsti
vinnustaður landsins. Starfsfólkið er
af 42 þjóðernum. Þar starfa yfir
1.300 hjúkrunarfræðingar, tæplega
600 læknar, yfir 500 sjúkraliðar, 160
meinatæknar, tæplega 60 náttúru-
fræðingar auk sjúkraþjálfa, iðju-
þjálfa, lyfjafræðinga, matvælafræð-
inga og verkfræðinga svo dæmi séu
tekin.
Sameining sjúkrahúsanna í
Reykjavík hefur verið flókið og viða-
mikið viðfangsefni sem hefur bæði
snert starfsfólk og sjúklinga, þar
sem sameinuð hefur verið starfsemi
á tuttugu stöðum í fimm sveitar-
félögum. Þetta er umfangsmesti
samruni fyrirtækja eða stofnana hér
á landi, segir í skýrslu um samein-
ingu árin 2000–2003 sem stjórnar-
nefnd LSH gaf út.
Langur aðdragandi
Sameiningin átti sér langan að-
draganda. Ljóst var orðið að byggja
þyrfti nýtt sjúkrahús og var það ein
forsenda þess að ákvörðun var tekin
um sameiningu. Þá réðu hagræðing-
arsjónarmið einnig ferðinni.
Það var svo í árslok 1998 að stjórn-
völd ákváðu að auka samvinnu
sjúkrahúsanna í Reykjavík. 13. jan-
úar árið 2000 ákvað heilbrigðisráð-
herra að Sjúkrahús Reykjavíkur og
ríkisspítalar skyldu sameinaðir.
Landspítali – háskólasjúkrahús varð
svo formlega til 3. mars það ár. LSH
var skilgreint sem hátæknisjúkra-
hús sem þjóna skyldi öllum lands-
mönnum og jafnframt vera svæðis-
sjúkrahús fyrir höfuðborgarsvæðið.
Sameiningunni var ætlað að bæta
þjónustu við sjúklinga og gera rekst-
ur sjúkrahúsanna hagkvæmari en
áður. Um langt árabil hafði verið
gagnrýnt hversu rekstrarkostnaður
sjúkrahúsanna væri mikill og vax-
andi með hverju ári.
Ingibjörg Pálmadóttir, sem var
heilbrigðisráðherra á þessum árum,
segir að mörg ár hafi tekið að sam-
eina spítalana. Fyrst þurfti að fá
samþykki hins pólitíska valds og ná
þeirri sátt sem til þurfti inni á spítöl-
unum.
„Þegar það hafði tekist var hægt
að hugsa um næstu skref. Margir
voru á móti sameiningunni á sínum
tíma en þeir voru samt tilbúnir að
koma með á vagninn því þeir eygðu
það að nú væri kominn tími og tæki-
færi til að byggja nýtt sjúkrahús í
framtíðinni.“
Árið 2002 kom út skýrsla nefndar
sem Ingibjörg Pálmadóttir fór fyrir,
þar sem lagt var til að framtíðarupp-
bygging LSH yrði við Hringbraut.
Gerði Jón Kristjánsson heilbrigðis-
ráðherra þær að sínum. Aðrir mögu-
leikar, t.d. Vífilsstaðalóðin og lóð
Borgarspítalans í Fossvogi, höfðu
einnig verið kannaðir í samstarfi við
innlenda og erlenda sérfræðinga.
Sýndist sitt hverjum um staðarvalið.
Að lokum var það nálægð við Há-
skóla Íslands sem segja má að hafi
ráðið úrslitum um staðsetninguna en
með stofnun Landspítala – háskóla-
sjúkrahúss var eins og nafnið ber
með sér, ákveðið að leggja mikla
áherslu á mennta-, vísinda- og rann-
sóknarhlutverk sjúkrahússins. „Sú
sátt sem um sameininguna varð,
byggðist fyrst og fremst á því fyr-
irheiti að komið væri á fót háskóla-
spítala sem stæði undir nafni og að
starfsemin væri öll undir einu þaki,“
sagði Jóhannes M. Gunnarsson
lækningaforstjóri á ársfundi LSH,
en hann var settur forstjóri spítalans
sl. vetur í leyfi Magnúsar Pétursson-
ar.
Ekki verður í þessum greinaflokki
fjallað nánar um aðdraganda sam-
einingar sjúkrahúsanna í Reykjavík
heldur verður tímabilið frá samein-
ingu til dagsins í dag sérstaklega
skoðað. Aðdragandinn er hins vegar
viðfangsefni í doktorsritgerð sem
Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir stjórn-
sýslufræðingur varði við London
School of Economics and Political
Science í maí sl. Rannsókn hennar
sem ritgerðin byggist á leitar stjórn-
mála- og stjórnsýslufræðilegra skýr-
inga á þeirri spurningu hvers vegna
ákvörðun um sameiningu var mögu-
leg á síðasta áratug en ekki á níunda
áratugnum þegar Davíð Oddsson
var borgarstjóri, Ragnhildur Helga-
dóttir heilbrigðisráðherra og Þor-
steinn Pálsson fjármálaráðherra.
Tilraun sem þá var gerð til að selja
ríkinu Borgarspítalann tókst ekki.
Umræðan í nýjar hæðir
Fjármögnun byggingar nýs spít-
ala fékk loks byr undir báða vængi í
byrjun janúar sl. er Davíð Oddsson
utanríkisráðherra gaf undir fótinn
með að hagnaður af sölu Símans yrði
nýttur til framkvæmdarinnar.
Ríkisstjórn Íslands ákvað svo á
fundi sínum 18. janúar sl. að efnt yrði
til skipulagssamkeppni um hönnun
Spítali í spenni
Með sameiningu sjúkrahúsanna í
Reykjavík árið 2000 varð til langstærsti
vinnustaður landsins með rúmlega
5.000 starfsmönnum í tæplega 4.000
stöðugildum. Ingibjörg Pálmadóttir, sem
var heilbrigðisráðherra á þessum tíma,
segir sameiningu ekki endanlega lokið
fyrr en byggður verði nýr spítali. Stjórn-
endur Landspítalans telja þó árangur
sameiningar þegar mikinn, jafnt faglega
sem rekstrarlega. Það hefur ekki verið
sársaukalaust að ná þeim markmiðum.
Krafist hefur verið aðhalds í rekstri, álag
á starfsfólk hefur aukist og deilur hafa
risið um stjórnun spítalans. Þá er hús-
næðið alltof lítið. Hluta vandans má
rekja til sameiningarinnar en spurningin
er hins vegar sú hvort lausnin felist í
byggingu nýs sjúkrahúss.
Eftir Sunnu Ósk Logadóttur
Ljósmyndir Þorvaldur Örn Kristmundsson