Morgunblaðið - 26.06.2005, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 26. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hann er ekki fyrir sviðsljósið enleggur sig fram um að þjóna við-skiptavinum af vandvirkni ogprúðmennsku. Það hefur veriðleiðarljós hans í 35 ára sögu fyr-
irtækisins og nú eru yfir 30 þúsund Toyota-bílar
á ferð í landinu. Maðurinn er Páll Samúelsson,
aðaleigandi Toyota-umboðsins, P. Samúelsson-
ar, sem stofnað var 17. júní 1970.
Sjálfur varð hann 75 ára á liðnu hausti og á
dögunum sæmdi forseti Íslands hann riddara-
krossi fálkaorðunnar fyrir framlag hans til við-
skiptalífs og menningar. Með þessa áfanga að
baki féllst hann á að segja frá ævisögubrotum,
uppvexti og starfsferli og annarri iðju sem hann
hefur komið nærri.
Páll er fæddur í september 1929 og alinn upp í
Siglufirði, næstyngstur í hópi fimm systkina, en
eitt hafði látist nokkurra mánaða. „Faðir minn
féll frá langt um aldur fram og móðir mín veikt-
ist af lömunarveiki og dó nokkrum árum síðar.
Þá tók móðuramma mín við heimilinu. Þetta var
á kreppuárunum.
Rík samhjálp hjá Siglfirðingum
Eins og á mörgum heimilum á Siglufirði var
skepnuhald hjá okkur, tvær kýr og ellefu kindur
svo það var aldrei skortur á mjólk eða kjöti.
Formleg félagsleg aðstoð var ekki fyrir hendi á
þessum árum en samhjálpin var engu að síður
fyrir hendi sem mér hefur ávallt fundist sterk
meðal Siglfirðinga. Það var æði oft á þessum ár-
um að mjólkurskortur varð á vetrum og kom
það illa við fólk með ungbörn. Amma mín stóð þá
oft fram á kvöld við að deila út mjólk til fólks
með ungbörn.
Um átta ára aldur var ég fyrst sendur í sveit
til lengri og skemmri dvalar.“
– Höfðu erfiðleikar í æsku mótandi áhrif?
„Dvöl fjarri ættingjum var oft einmanaleg og
ég ólst upp við það að eiga sjaldnast leikfélaga.
Ég var sjálfum mér nógur. Það voru ekki mikil
afskipti af manni utan þess sem vinnu snertir og
hefur þetta eflaust haft mótandi áhrif. Eins og
áður sagði ólst ég upp með ömmu minni frá því
ég man eftir mér og eitt af því sem ég minnist
frá æskuárunum á Siglufirði var að fara til
messu flesta sunnudaga. Boðskapur kirkjunnar
hefur síast inn og ég hef reynt að fara eftir því
sem stendur í hinni góðu bók að allt það sem þú
vilt að aðrir geri þér skalt þú þeim gera. Ég geri
ráð fyrir að þetta hafi mótað mig þá strax og ég
ákvað á þessum árum að ef ég ætti eftir að rétta
úr kútnum þá myndi ég reyna að verða öðrum
að liði og láta gott af mér leiða.“
Lífið á þessum árum snerist allt um síldina á
Siglufirði og faðir Páls, sem var húsasmíða-
meistari, byggði síldarplan og fór út í síldar-
verkun. „En því man ég nær ekkert eftir, enda
var ég ekki nema 6 ára gamall þegar hann lést.
Á síldarárunum var mikið um að vera í bæn-
um, bíósýningar öll kvöld sem okkur krökkun-
um þótti spennandi að komast á. Ég vann mér
stundum inn 25 aura til að komast í bíó með því
að dreifa auglýsingum um sýningarnar í húsin
og stundum sótti ég fé upp í Hvanneyrarskál og
fékk líka 25 og stundum 50 aura fyrir. Líf mitt
fram til 15 ára aldurs einkenndist af því að ég
hafði misst báða foreldra mína og átti í þeim
skilningi ekki fast heimili. En það var svo um 15
ára aldur að ég kom aftur til Siglufjarðar og fór
að vinna, fyrst í síldinni.“
Skólagangan var nokkuð hefðbundin en Páll
fékk að vera í bóklegu námi í iðnskólanum þótt
hann væri ekki í iðnnámi. Fór hann síðan að
Reykholtsskóla í Borgafirði, eins og margir
strákar frá Siglufirði. „Það var spennandi þar og
þetta var líka íþróttaskóli,“ segir Páll.
Tengdist fljótlega bílum
Fyrstu störf Páls eftir að hann kom til
Reykjavíkur tengdust bílum. „Fyrsta vinnan
var hjá Gunnari Ásgeirssyni sem flutti inn
Volvo-bíla. Ég var ráðinn úr hópi 100 umsækj-
enda til að vinna á skrifstofunni og tók svo að
mér að þvo og standsetja bíla í aukavinnu. Fljót-
lega fór ég síðan að sýna bílana og selja.“
– Hafðirðu hug á meira námi?
„Já, ég vildi fara út í fiskiðnaðarnám og sótti
um skóla í Noregi. Það gekk hins vegar ekki og
þá hélt ég til Danmerkur þar sem einn bróðir
minn bjó og þar lærði ég um markaðsfræði og
vöruþróun. Ég hafði löngun til að koma af stað
framleiðslu á tilbúnum fiskréttum hér heima en
á þessum árum voru Danir að setja milljónir
króna í markaðssetningu á þessari vöru fyrir
England. Var ég aðeins 40 árum of snemma á
ferðinni en Danir eru miklir markaðs- og sölu-
menn.
Í Danmörku kynntist ég nýjung sem var
plastið og var þá að ryðja sér til rúms. Plastið
var m.a. notað í fiskikör og það varð úr að ég var
beðinn að huga að sölu á þessari nýjung á Ís-
landi. Ég gerðist umboðsmaður fyrir Danina á
Íslandi og stofnaði fyrirtækið B. Sigurðsson í fé-
lagi við tengdaföður minn. Var þetta aðalstarf
mitt næstu árin.“
Fráleitt að setja fisk í plastkör
– Hvernig var þessari nýjung tekið?
„Mönnum fannst þetta alveg fráleitt, að fara
að setja fisk í plastkör. Þó voru verkstjórar hjá
nokkrum frystihúsum sem tóku þessu jákvætt
og þegar þeir sáu kostina fylgdu smátt og smátt
fleiri á eftir.
Ég hafði á þessum tíma einnig starfað hjá
siglfirskum útgerðarmanni og síldarsaltanda,
Vigfúsi Friðjónssyni, og tel mig alltaf hafa lært
meira af honum um rekstur og allt því tilheyr-
andi en nokkrum öðrum á lífsleiðinni. Það störf-
uðu einnig hjá honum tveir skipstjórar, miklir
úrvalsmenn, þeir Guðmundur Ibsen úr Reykja-
vík og Kristinn Pálsson frá Vestmannaeyjum
sem reyndust mér frábærlega vel.“
Páll segir að þegar fiskikörin voru komin á
blað hér hafi hann líka boðið plastfötur, t.d. und-
ir málningu. Heimsótti hann alla málningar-
framleiðendur og bauð þennan kost en það
fannst mönnum ekki fýsilegt.
„Kolbeinn Pétursson, forstjóri Málningar hf.,
sá þó kostina við plastið og fljótlega sá fólk einn-
ig að hægt var að nota föturnar til að salta í kjöt
eða geyma kartöflur og hvaðeina, þannig að
þetta breiddist nokkuð fljótt út.“
Kona Páls er Elín Sigrún Jóhannesdóttir og
segir hann þau hafa alla tíð unnið mikið saman.
Hófst það ekki síst fyrir alvöru þegar kom að
bílainnflutningnum. Rekur Páll í fyrstunni að-
draganda aðkomu sinnar að Toyota.
Enginn glæsibragur í fyrstu
„Það var á árinu 1969 sem við hjónin tókum
við Toyota og byrjaði það ekki með neinum
glæsibrag enda hafði gengið á þessum árum,
1968 og 1969, verið fellt kringum 100% svo það
var ekki mikil bílasala á þessum tíma. Enda af-
greiddum við fyrstu bílana ekki fyrr en í apríl
1970. Þeir voru þá fluttir inn gegnum Danmörku
og var sá háttur hafður á til ársins 1980.
Í byrjun vorum það bara við hjónin sem störf-
uðum við fyrirtækið, sem var til húsa við Höfða-
tún í Reykjavík, en síðan bættust við tveir
starfsmenn.“
Skógrækt hefur lengi skipað stóran sess í
huga Páls og Elínar og hafa þau undanfarin 17
ár gróðursett plöntur í land sitt Móaflöt í Reyk-
holtshverfinu í Biskupstungum. Þau festu kaup
á skika þar, trjálausum móa og einbeittu sér
strax frá upphafi að gróðursetningu. „Við vorum
í hjólhýsi hér fyrstu fimm árin og byrjuðum á að
planta hér einu furutré sem reyndar drapst eftir
fyrsta árið.
Síðan plöntuðum við trjám hringinn í kring-
um landið sem er 1,5 hektarar og svo hefur
smám saman bæst við.“
Og er áfram verið að planta er spurt því þegar
Páll er heimsóttur á Móaflötina var þar staddur
garðyrkjumaður sem hefur verið þeim innan
handar með viðvik og ráðgjöf.
„Nei, nú er kannski aðallega verið að grisja.
Ég held að við séum búin að setja niður þau tré
sem landið okkar ber, við erum með ösp, birki og
nokkuð af víði og lerki. Seinni árin höfum við
þreifað okkur áfram með einstakar aðrar teg-
undir, svona meira til skrauts, tegundir sem
þrífast helst í góðu skjóli eins og hér er orðið
núna. Það hefur verið okkur báðum mikið
ánægjuefni að geta komist hingað í ró og friði.
Þessar stundir hafa hins vegar alls ekki verið
nógu margar,“ segir Páll og nefndi hann sem
dæmi að í fyrrasumar hefði hann ekki komist
austur nema dag og dag. Nokkur ár eru síðan
þau reistu myndarlegt íbúðarhús á landinu en
Páll býst þó við að verða áfram með húsnæði á
höfuðborgarsvæðinu.
Deilur um yfirráð
Ekki verður hjá því komist að minnast á erf-
iðleika sem upp komu í fyrirtækinu fyrir fáum
árum. Var þar deilt um yfirráð félagsins og verð-
mætar eignir. Páll vill fara varlega í umræðu um
þessi mál og helst ekki ræða þau nánar. Án þess
að fara nánar út í þá sálma lauk þessum kafla
með því að nokkrir starfsmenn fyrirtækisins
sögðu upp störfum sínum og hættu með stuttum
fyrirvara í febrúar síðastliðnum.
Ljóst er að þetta hefur tekið á en var samt
óhjákvæmilegt miðað við allar aðstæður og í
raun léttir fyrir alla aðila að mati Páls. En Páll
er ekki fyrir það að horfa til baka, en vill fremur
einblína á þann mikla styrk sem er að finna í
mörgum góðum starfsmönnum og vörunni.
Hann vill fremur horfa fram á veginn og
gleyma því sem að baki er í þessum efnum.
Reyndir starfsmenn innan fyrirtækisins voru
fengnir til að axla nýja ábyrgð og tveir nýir
stjórnendur ráðnir í lykilstöður.
„Það má segja að þessar breytingar, eins og í
raun allar breytingar, feli í sér tækifæri. Það
varð ákveðin endurnýjun í hugsun og verkum
með nýjum stjórnendum, en þeir gátu nú með
aðstoð yfir 140 manna reynds starfsliðs velt fyr-
ir sér hvernig við næðum bestum árangri án
þess að vera föst í viðjum vanans.
Sýnir það styrkleika fyrirtækisins og þá
menningu og ferla sem ríkja í fyrirtækinu að
aldrei í sögu þess hefur gengið betur en síðustu
mánuði,“ segir Páll og heldur áfram: „Ég tel að
viðskiptavinir fyrirtækisins hafi ekki liðið fyrir
þennan óróa út á við enda fann ég á þessum tíma
mikinn stuðning frá mörgum sem hafa átt við
mig og okkur margvísleg samskipti og viðskipti
gegnum árin. Það var ómetanlegt og ég horfi
bjartsýnn áfram með það að leiðarljósi nú sem
áður að vernda hagsmuni viðskiptavina okkar
þannig að þeir geti haldið áfram að treysta okk-
ur fyrir tryggum viðskiptum sínum.
Ég er afar þakklátur fyrir að nýliðinn maí-
mánuður er söluhæsti mánuður í sögu fyrirtæk-
isins, hvort sem litið er til sölu nýrra Toyota-
bíla, nýrra Lexus-bíla eða til sölu notaðra bíla.
Júnímánuður er þó um það bil að slá út þetta
unga sölumet,“ segir Páll.
– Hvaða skýring er á góðu gengi og góðri
markaðshlutdeild Toyota-bíla hérlendis?
„Ég hygg að það sé bæði góð vara og alúð
okkar til að veita góða þjónustu.“
Viðskiptavinir í fyrsta sæti
Ákveðið var að leggja ákveðna hugmynda-
fræði til grundvallar hjá P. Samúelssyni. Snýst
hún í stórum dráttum um það að viðskiptavin-
urinn er í fyrsta sæti. Ekki einungis í orði heldur
og í verki. Að öðrum ólöstuðum segir Páll það
mikið til Boga syni sínum að þakka hvernig fyr-
irtækið tók strax frá upphafi þeirrar miklu
stækkunar sem varð við beinan innflutning frá
Japan þá stefnu að horfa til langtíma árangurs.
Sem dæmi um þessa hugsun má nefna að þeg-
ar fyrstu Carina-bílarnir komu sem voru fram-
leiddir í Bretlandi höfðu kaupendur af því
nokkrar áhyggjur að bílarnir væru kannski ekki
af sömu gæðum og bílar sem Toyota framleiddi í
Japan. Í ljós kom að á fyrstu bílunum var lakkið
heldur viðkvæmara en búast mátti við og því
þurfti að heilsprauta nokkra bíla og segir Páll
það vissulega hafa kostað sitt. Það hefði hins
vegar kostað meira að láta óánægða viðskipta-
vini bera það út að lakkið væri lélegt og að um-
boðið vildi ekkert bæta mönnum slíkt, því í sam-
anburði við aðra bíla á markaðnum hér á landi
taldist þetta ekki til galla. „Við viljum að við-
skiptavininum líði vel og að gæðin sitji í fyr-
irrúmi, bæði hjá Toyota og okkur og þess vegna
kom til slagorðið – Toyota tákn um gæði.“
Annað markmið P. Samúelssonar var að fyr-
irtækið skyldi verða leiðandi í bílasölu. „Við sett-
um okkur það markmið þegar við hófum beinan
innflutning frá Japan árið 1980 að eiga flesta
bíla í umferð, því allir geta orðið stærstir í sölu
um tíma. Við náðum markmiði okkar árið 1988
þegar flestir bílar á Íslandi voru orðnir Toyota,
þó við næðum því ekki fyrr en 1990 að verða í
fyrsta sæti yfir selda bíla. Þessi hægi en öruggi
vöxtur á níunda áratugnum er lýsandi fyrir þá
hugmyndafræði sem við höfum ávallt byggt á.
Þó við höfum jafnan boðið fram breiða vöru-
línu höfum við þó ekki tekið hingað nærri allt
sem Toyota framleiðir. Þannig veljum við það
Styrkurinn bæði í
starfsmönnum og vörunni
Aðalsmerkið hefur verið að þjóna
viðskiptavininum þannig að hann
sé jafnan í fyrsta sæti. Þetta segir
Páll Samúelsson að sé helsta skýr-
ingin á velgengni Toyota á Íslandi.
Hann rekur söguna í samtali við
Jóhannes Tómasson og segist ung-
ur hafa ákveðið að reyna að verða
öðrum að liði ef tækifæri byðist.
Morgunblaðið/Jim Smart
Páll Samúelsson er hér við Toyota Crown, árgerð 1966, úr fyrstu sendingunni, og síðan splunkunýjan Toyota Prius.