Morgunblaðið - 22.09.2005, Síða 33

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. SEPTEMBER 2005 33
MINNINGAR
Eftir þriggja ára-
tuga dvöl með lista-
mönnum hafa mörg
spor markast í minn-
inguna.
Hörður var þar einna merkastur,
við vorum lengi að kynnast, enda
ættlæg einkenni, en okkur varð síðar
gott til vina og ég fann að hann
treysti mér fyrir bókunum. Í bóka-
safni Myndlista- og handíðaskólans
voru merkileg rit sem mörg hver
voru þar komin fyrir hans tilstilli,
hann fann þau á ferðum sínum, forn-
bókasölum og víðar og í fyrstu
treysti hann því vart að gera úr rit-
unum opinbert bókasafn þar sem
nemendur fengju þau að láni.
Með tímanum vissi hann þó að það
fór vel um þau í minni umsjá og hann
vitjaði þeirra af og til og fræddi mig
um gildi þeirra, oft í tengslum við
sértækar rannsóknir hans á sjón-
listasögu okkar. Síðar varð hann
HÖRÐUR
ÁGÚSTSSON
✝ Hörður Ágústs-son fæddist í
Reykjavík 4. febr-
úar 1922. Hann lést
á Landspítalanum
við Hringbraut að-
faranótt 10. septem-
ber síðastliðinn og
var útför hans gerð
frá Dómkirkjunni
20. september.
glaður þegar hann
vissi að ég var farin að
sinna „snikkurunum“.
Heimildaskrár hans
sem hann afhenti nem-
endum sínum í ís-
lenskri sjónlistasögu
við Myndlista- og
handíðaskólann urðu
mér til dæmis opin-
berun um merkar ís-
lenskar listfræðiheim-
ildir og mikilvægur
lykill að ótal mörgu
öðru. Honum tókst svo
vel að vekja áhuga fyr-
ir því að hefja rannsóknina og virkja
sköpunarmáttinn.
Allt til síðustu funda koma upp í
hugann minnisstæðar samræður við
listamann um loddaraskap í stjórn-
un, gildi réttsýni og ekki síst sú yf-
irlýsing hans um að næst vildi hann
fara að sinna konunum í íslenskri
sjónlistasögu. Þar verða nú aðrir að
taka við.
Með einlægu þakklæti og samúð-
arkveðjum til Sigríðar, Gunnars,
Steinunnar og Guðrúnar.
Arndís S. Árnadóttir.
Kæri Hörður, þakka þér fyrir að
vera heiðarlegur, víðsýnn, umburð-
arlyndur maður sem hafðir það að
leiðarljósi að myndlist væri ein af
birtingum mannsandans. Birtingar-
form sem bæri gerandanum vitni
hvort sem það væri í manngerðu um-
hverfi húsagerðarlistar, fagurlega
útskorinn gripur eða strangtrúa flat-
armálverk. Leiðir okkar lágu saman
þegar ég var í fornámi í Myndlista–
og handíðaskólanum fyrir um 27 ár-
um. Þú varst öldungurinn, en samt
svo ungur. Það voru forréttindi að
vera hjá þér í formfræðitímum og
seinna í íslenskri byggingalistasögu
sem ég held að þú hafir kennt aðeins
þetta eina ár.
Árin fyrir og eftir 1980 voru miklir
umbrotatímar og ég hugsa oft til þín
og annarra sem voru við kennslu á
þessum árum í MHÍ. Margir í hópi
nemenda þinna frá þessum árum
hafa látið kveða að sér á vettvangi
myndlistarinnar. Seinna hitti ég þig
og sagði þér að ég væri að vinna sem
leikmynda- og útlitsteiknari hjá
Sjónvarpinu. Þú svaraðir að bragði:
,,Það er myndlist líka.“
Þannig varst þú ætíð trúr viðhorf-
um þínum og skilningi á myndlist-
arnáminu. Mörgum árum seinna
þegar það kom í minn hlut að taka
við húsi fyrir hönd Sambands ís-
lenskra myndlistarmanna var ekki
hægt að hafa það myndalaust svo ég
leitaði til þín.
Þú tókst mér afar vel og fyrir það
er ég þakklátur. Það var í síðasta
sinn sem ég sá þig og þú varst afar
hjálplegur og gefandi. Við ræddum
um skólann, hugmyndalistina, Par-
ísarárin og Svavar Guðnason. Þú
fyrirgefur mér að komast ekki í út-
förina, ég verð í Kína á heimsráð-
stefnu Alþjóðasamtaka myndlistar-
manna, þú skilur. Ég kveð þig, kæri
félagi.
Pjetur Stefánsson, formaður
Íslenskrar grafíkur og fyrrver-
andi formaður Sambands ís-
lenskra myndlistarmanna.
Kveðja frá Félagi íslenskra
myndlistarmanna
Hörður Ágústsson var heiðurs-
félagi Félags íslenskra myndlistar-
manna. Hann gegndi ýmsum trún-
aðarstörfum fyrir félagið og var ætíð
reiðubúinn að miðla af reynslu sinni
til annarra yngri og óreyndari fé-
lagsmanna. Hörður var frjór lista-
maður og um leið agaður fræðimað-
ur og einstaklega næmur kennari.
Margir íslenskir listamenn hafa
notið þeirra forréttinda að kynnast
Herði sem kennara í Myndlista- og
handíðaskóla Íslands. Virðulegur í
fasi, nákvæmur og af réttsýnni gagn-
rýni leiðbeindi hann nemendum sín-
um. Hörður átti auðvelt með að hrífa
nemendur sína með sér og opnaði
augu þeirra fyrir verðmætum menn-
ingararfi okkar. En hann lét ekki þar
við sitja því með ritum sínum um ís-
lenskan menningararf miðlaði hann
til þjóðarinnar rannsóknum sínum
og þekkingu. Hörður fylgdist vel
með því sem fram fór í myndlistinni
og var í raun síungur og næmur á
alla nýsköpun á því sviði. Megi minn-
ingin um listamanninn og fræði-
manninn Hörð Ágústsson lifa. Fyrir
hönd Félags íslenskra myndlistar-
manna
Valgarður Gunnarsson,
formaður.
Haustdag einn fyrir
réttum 27 árum, þar
sem móðir okkar og
þriggja ára systir,
Birna, voru með föður
okkar erlendis, kom það í hlut afa að
flytja okkur Sigga bróður mínum þá
erfiðu frétt að faðir okkar væri lát-
inn.
Þarna sátum við, sex og ellefu ára
gamlir, og þrátt fyrir að undir niðri
hefðum við grun um hvað væri í
vændum, var sem heimurinn hryndi
á þessari stundu. En afi sat rólegur
og yfirvegaður og ræddi við okkur af
nærgætni og umhyggju á þann hátt
sem honum var einum lagið. Föður-
missi hafði hann sjálfur fengið að
reyna barnungur og miðlaði hann
okkur þarna af reynslu sinni á þann
hátt að maður trúði smám saman að
lífið héldi áfram, hvort sem þungt
væri yfir eða sól skini í heiði.
Þegar ég lít til baka, held ég að
þarna hafi hann sýnt okkur allt það
góða sem hann hafði að geyma. Um-
hyggjan, hlýjan og yfirvegað og lát-
laust raunsæið var okkur ómetan-
legt en síðast en ekki síst sú
staðreynd að hann var til staðar í
okkar tilveru, tilbúinn að gefa sig all-
an að okkur, með sína hlýju hönd og
góðu ráð. Enda var það svo á kom-
andi árum, að oft leitaði ég til afa
með ýmislegt sem ég átti í basli með
að ráða fram úr. Hann hafði alltaf
tíma, gaf sig að manni, hlustaði og
ráðlagði. Hann hafði lag á að opna
manni ný sjónarhorn á viðfangsefn-
ið, oft kryddað hans notalegu kímni,
þannig að maður horfði öðrum aug-
um á tilveruna. Rétt eins og hann
hafði lag á að horfa framan í heim-
inn, ávallt tilbúinn að taka lífinu
sjálfu opnum örmum, njóta þess og
gera sem best úr því sem að höndum
bar. Það var í raun og veru ráðið
góða sem hann gaf okkur bræðrum
haustdaginn erfiða.
Maður fær seint fullþakkað þau
forréttindi að hafa kynnst og notið
nærveru manns eins og afa og sárt
er að kveðja.
Fyrir hönd okkar systkina í Há-
holti þakka ég honum samfylgdina,
alla ómetanlegu hjálpina, vináttuna
og umhyggjuna sem hann sýndi okk-
ur, hvort sem þungt væri yfir eða sól
skini í heiði.
Nýtt sjónarhorn blasir við.
Blessuð sé minning afa á Hæli.
Steinþór Kári Kárason.
Kveðja frá
sjálfstæðisfélaginu Hugin
Fallinn er frá í hárri elli föður-
bróðir minn, Steinþór Gestsson frá
Hæli, fyrrum bóndi, oddviti og al-
þingismaður. Þegar litið er yfir lífs-
hlaup Steinþórs þá gæti einhverjum
dottið í hug að þetta væri ekta góð
skáldsaga, svo eðlilegur hafi ferillinn
verið. Hann byrjaði búskap 24 ára,
var svo kosinn í hreppsnefnd 25 ára,
varð oddviti í Gnúpverjahreppi átta
árum síðar og gegndi því embætti í
28 ár. Þá var hann samhliða orðinn
alþingismaður en fann þá að hann
gat ekki sinnt báðum störfum af
þeirri kostgæfni sem hann vildi, og
varð því að láta af störfum sem odd-
viti, vel sáttur við sín störf.
Eins og þessi upptalning sýnir þá
var Steinþóri snemma trúað fyrir
viðamiklum og erfiðum verkefnum
sem hann rækti af einurð og trú-
mennsku.
Hann var ekki maður sem þurfti
að láta bera mikið á sér eða eins og
talað er um ,,ekta Sunnlendinga“ þá
var hann lítillátur en samt var hann
fastur fyrir og varði málstað sinn vel,
ef honum fannst að sér og sínum veg-
STEINÞÓR
GESTSSON
✝ Steinþór Gests-son var fæddur
á Hæli í Gnúpverja-
hreppi 31. maí 1913.
Hann lést í Reykja-
vík 4. september síð-
astliðinn og var út-
för hans gerð frá
Skálholtskirkju 20.
september.
ið samt var hans aðal-
einkenni það að fá sem
flesta til fylgis við sig
þannig að flestir færu
vel sáttir frá borði.
Samflokksmenn hans
hafa sagt mér að þeg-
ar Steinþór var for-
maður fjárlaganefnd-
ar Alþingis hafi
minnihluti nefndar-
innar kosið að koma
ekki með sérálit.
Þannig voru vinnu-
brögð Steinþórs.
Steinþór var mikill
félagsmálamaður og byrjaði ungur
að starfa á því sviði, fyrst í ýmsum
félögum innansveitar svo sem ung-
mennafélaginu og hestamannafélagi
þar sem hann var formaður um ára-
bil og alltaf þótti hann svo trúverð-
ugur og traustur að hann valdist til
meiri metorða til dæmis hjá L.H. þar
sem hann var formaður um áratug.
Og þannig varð það líka þegar hann
sneri sér að landsmálapólitík við
stofnun sjálfstæðisfélagsins Hugins
en hann var þar einn af stofnfélögum
en það var stofnað 1961 þá valdist
hann þar strax til forustu og var
fljótlega kominn á framboðslista
Sjálfstæðisflokksins, fyrst sem vara-
maður 1963 og síðan er hann kosinn
sem alþingismaður fyrir Sunnlend-
inga fjórum árum seinna og situr á
þingi til ársins 1983 með um árs hléi.
Margt fleira mætti upp telja
Steinþóri til hróss, en mér finnst við
hæfi að fylgja hans einkunnarorðum
að stilla öllu í hóf.
Við félagar í Hugin þökkum Stein-
þóri samferðina og vel unnin störf í
þágu félagsins. Steinþór er nú horf-
inn frá okkur yfir móðuna miklu
saddur lífdaga en minningin lifir um
góðan mann.
Fyrir hönd sjálfstæðisfélagsins
Hugins,
Ari Einarsson, formaður.
Látinn er í hárri elli Steinþór
Gestsson á Hæli. Hann var í samtíð
sinni kunnur sem Steinþór á Hæli
sem von var, þar var hann fæddur og
bjó alla sína ævi, þar höfðu forfeður
hans búið frá því um 1740 og setti
hver með sínum hætti sterkan svip á
samtíð sína og hérað. Í elli sinni vann
Steinþór það þarfa verk að rita bók-
ina Ættir og athafnir Hælsbænda,
sem kom út árið 2000, þegar Stein-
þór var 87 ára. Þar rakti hann ævi og
störf mikilhæfra forfeðra og hefði
það verk tæpast verið unnið með
sama hætti af öðrum síðar. Faðir
Steinþórs, Gestur Einarsson, var
landskunnur maður vegna umsvifa
sinna í atvinnu- og félagsmálum, en
féll frá á besta aldri árið 1918, aðeins
38 ára gamall. Er líklegt að hann
hefði orðið í hópi helstu áhrifamanna
þjóðarinnar hefði honum enst aldur
til. Steinþór lauk gagnfræðaprófi frá
MA árið 1933 og stofnaði þar MA
kvartettinn með skólafélögum sín-
um, sem á skömmum tíma söng sig
inn í hug og hjörtu landsmanna. Sem
betur fór var tækni til upptöku söngs
þá svo þróuð að varðveittar eru upp-
tökur af söng kvartettsins, og hafa
þær verið leiknar mörgum til yndis
og mun svo vonandi verða um
ókomna framtíð. Ævistarf Steinþórs
var af mörgum þáttum spunnið,
hann var bóndi á föðurleifð sinni
marga áratugi. Var hann og til for-
ystu kvaddur í samtökum hesta-
manna, var formaður í landssam-
bandi þeirra í 12 ár. Þá stóð íslenski
hesturinn á eins konar vegamótum.
Hlutverki hans sem vinnufélaga
bóndans var að ljúka, aukin véltækni
vék honum þar til hliðar, hesta-
mennska í nútíma skilningi var þá
lítt þróuð. En þökk sé framsýnum
hugsjónamönnum undir forystu
Steinþórs þá var hestinum fundið
nýtt hlutverk, að verða frístundavin-
ur mannsins og félagi til hollrar úti-
vistar og náttúruskoðunar. Í því
hlutverki er hesturinn nú stórveldi,
bæði innanlands og utan. Þar hafði
Steinþór þá skarpskyggni hugsjóna-
mannsins að sjá tækifæri nýrra tíma.
Kunnastur er Steinþór þó fyrir
þátttöku sína og forystu í þjóðmál-
um, bæði á sveitarstjórnar- og lands-
málasviði. Hann var oddviti sveitar-
stjórnar Gnúpverjahrepps í 30 ár og
lengur í sveitarstjórn. Hann var
einnig í sýslunefnd Árnessýslu og
þar áhrifamaður. Föðurbróðir Stein-
þórs, Eiríkur Einarsson, var um ára-
bil þingmaður Árnesinga fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn, hann var
hugsjónamaður og skáld og naut
persónulegra vinsælda langt út fyrir
það kjörfylgi sem flokkur hans naut.
Árið 1967 tók Steinþór sæti á Al-
þingi sem fulltrúi sjálfstæðismanna í
Suðurlandskjördæmi og átti þar
sæti í 15 ár. Steinþór var traustur
stjórnmálaleiðtogi fyrir hérað sitt.
Einhuga og brestalaus liðsmaður
Sjálfstæðisflokksins í þing- og
stjórnmálastörfum enda voru sterk-
ustu persónueinkenni hans dreng-
skapur og heiðarleiki. Ég sem þess-
ar línur rita var einn af liðsmönnum
hans á stjórnmálasviðinu og var
þeirrar gæfu aðnjótandi að eiga við
hann samstarf um mörg ár. Um það
samstarf á ég einungis góðar minn-
ingar. Þar ber hvergi skugga á. Það
er stór hluti af lífsgæfunni að kynn-
ast góðum mönnum og mikilhæfum.
Í því ljósi þakka ég við leiðarlok
kynni mín af lífi og starfi Steinþórs
Gestssonar.
Steinþór var kvæntur mikilhæfri
konu, Steinunni Matthíasdóttur,
sem nú er látin. Þau eignuðust fimm
börn, sem öll bera foreldrum sínum
gott vitni. Það var Steinþóri gæfa að
Sigurður sonur hans tók við búi á
Hæli ásamt konu sinni, og átti Stein-
þór þess kost að sjá þar þróast far-
sælan nútímabúskap og nýja kynslóð
vaxa úr grasi. Síðustu æviárin var
hljóðara um Steinþór, hann hafði þá
stigið nokkuð til hliðar á breiðgötu
lífsins eftir langt og farsælt ævistarf.
Nú er hann kvaddur með virðingu og
þökk og ástvinum hans vottuð sam-
úð.
Helgi Ívarsson.
Kveðja frá Landssambandi
hestamannafélaga
Það er gæfa hverra samtaka að
eiga í sínum röðum djarfa eldhuga,
menn og konur sem hrífa með sér
aðra til átaka við verkefni morgun-
dagsins með dugnaði sínum og
atorku. En einmitt þetta hefur í
gegnum tíðina verið gæfa Lands-
sambands hestamannafélaga.
Steinþór var einn af stofnendum
Landssambands hestamannafélaga
(1949) og átti sæti í fyrstu stjórn
sambandsins. Hann gegndi stjórnar-
mennsku í LH lengur en nokkur hef-
ur gert eða í samtals 25 ár á árunum
1949-1978, þar af sem formaður í 12
ár.
Á þessum árum tókst eldhugum
hestamennskunnar að færa hlutverk
íslenska hestsins úr vinnutæki í einn
vinsælasta frístundahest í heimin-
um.
Steinþór var afkastamikill um
söfnun og skráningu upplýsinga og
má þar nefna frábært verk hans,
bókina „Í morgunljómann“ þar sem
saga LH er rakin fyrstu 35 ár sam-
bandsins. Enginn þekkti betur upp-
hafsár, sögu og starfsemi LH en
Steinþór.
Þegar LH hélt upp á 50 ára afmæli
sitt var Steinþór heiðursgestur, þá
86 ára og flutti hann glæsilega tölu
afmælisbarninu til handa. Þrátt fyrir
háan aldur fylgdist Steinþór alla tíð
vel með starfsemi LH enda bar hann
ávallt sterkar taugar til sambands-
ins.
Steinþór hlaut æðstu viðurkenn-
ingu hestamanna árið 1979 þegar
honum var afhent gullmerki LH.
Landssamband hestamannafélaga
kveður Steinþór með mikilli hlýju.
Þau störf og spor sem hann hefur
markað fyrir hestamenn verða seint
fullþökkuð.
Börnum sem og öðrum aðstand-
endum votta ég mína dýpstu samúð.
Guð blessi minningu Steinþórs
Gestssonar frá Hæli.
Jón Albert Sigurbjörnsson,
formaður LH.
Það var mér ljóst þegar ég ungur
að árum hóf störf hjá Búnaðarfélagi
Íslands að ég var kominn á vinnustað
með ríkar hefðir, það lá við að hljóm-
aði í eyrum „niður aldanna“ eins og
slíkri stemningu hefur verið lýst í
bókum. Eflaust er það fleira en eitt
sem þarna hafði áhrif á en umfram
flest annað var það hvernig og hverj-
ir héldu um stjórnvölinn hjá félag-
inu. Einn þeirra hefur nú kvatt í
hárri elli en það er Steinþór Gests-
son, fyrrum bóndi og alþingismaður
á Hæli í Hreppum.
Ein af þeim framsæknu ákvörðun-
um sem tekin var hjá Búnaðarfélagi
Íslands á þessum tíma, þ.e. fyrir og
um 1990, var að gjörbylta fram-
kvæmd leiðbeiningarþjónustu í
hrossarækt hjá félaginu. Þessar
breytingar urðu að fá samþykki
stjórnar félagsins. Þar kom Steinþór
fram umfram aðra sem sérfræðingur
um þessa búgrein enda hestamaður
prýðilegur og fyrrum formaður
Landssambands hestamannafélaga.
Breytingarnar náðu fram að ganga
við mikinn mótbyr frá ýmsum í röð-
um hesta- og hrossaræktarmanna en
með stuðningi annarra. Og almenn-
an stuðning síðar, þegar árangurinn
kom í ljós enda hefur íslenski hrossa-
stofninn batnað svo að segja má að
um framfarabyltingu sé að ræða.
Afstaða Steinþórs Getssonar til
hrossaræktarmála sem studd var af
öðrum stjórnarmönnum og búnaðar-
málastjóra, réð úrslitum á þessum
tímum. Rósemd hans og æðruleysi
var einstakt enda leit hann til máls-
meðferðarinnar af sjónarhóli mikill-
ar lífsreynslu og sannrar menntun-
ar.
Blessuð sé minning Steinþórs
Getssonar, ég votta afkomendum
hans og ástvinum öllum dýpstu sam-
úð en það má þeim öllum vera hugg-
un harmi gegn að geta minnst slíks
manns sem nú hefur riðið um Gjall-
arbrú.
Kristinn Hugason.