Morgunblaðið - 22.09.2005, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. SEPTEMBER 2005 31
UMRÆÐAN
MÓTMÆLI gegn framkvæmdum
við Kárahnjúka hafa vakið nokkra at-
hygli. Það er ekki að-
eins, að íslenskir mót-
mælendur hafi verið
að verki á virkj-
unarsvæðinu heldur
hefur einnig verið þar
nokkur hópur erlenda
mótmælenda, nokkurs
konar atvinnumót-
mælendur. Í fyrstu var
um friðsamleg mót-
mæli að ræða en síðan
breyttust aðferðirnar
og mótmælendur unnu
nokkurt tjón, einkum
með því að trufla fram-
kvæmdir m.a. með því að hlekkja sig
við stórvirkar vinnuvélar. Slíkum að-
ferðum er ekki unnt að mæla bót. Ár-
angur hefði áreiðanlega orðið meiri af
mótmælunum, ef þeir hefðu haldið sig
við löglegar aðferðir.
Vill sem flestar álverksmiðjur!
Mótmælendur sögðust vera um-
hverfisverndarsinnar, sem berðust
gegn spjöllum á íslenskri náttúru. Það
kann vel að vera rétt. Atburðirnir við
Kárahnjúka leiða hugann að því á
hvaða vegi Íslendingar eru staddir í
virkjana- og stóriðjumálum. Það er
búið að reisa margar álverksmiðjur
hér á landi og ekkert lát virðist þar á.
Núverandi iðnaðarráðherra virðist
vilja fá sem flestar álverksmiðjur og
til þess þarf mikla raforku, margar
virkjanir.
Atvinnulífið fjölbreyttara nú
Þegar fyrsta álverk-
smiðjan var reist hér á
landi í Straumsvík var
mikill meirihluti lands-
manna því hlynntur. Það
vantaði þá tilfinnanlega
fleiri stoðir undir íslenskt
atvinnulíf. Við vorum þá
of háðir sjávarútveginum
og íslenskt efnahagslíf
viðkvæmt fyrir öllum
sveiflum í fiskveiðum og
sölu á sjávarafla. En mik-
ið vatn hefur runnið til
sjávar síðan. 40 ár eru lið-
in. Íslenskt atvinnulíf er í
dag mikið fjölbreyttara en áður. Nýj-
ar atvinnugreinar hafa vaxið upp, eins
og hugbúnaðariðnaður. Ferðaiðn-
aðurinn hefur blómgast. Ýmiss konar
annar iðnaður hefur eflst, eins og
lyfjaframleiðsla.
Útrás íslenskra fyrirtækja
Og á síðustu árum hefur fjármála-
starfsemi orðið útflutningsvara. Á
sviði hennar hafa íslenskir banka-
menn gert útrás til útlanda ásamt öðr-
um stórathafnamönnum, sem fjárfest
hafa í fjölda fyrirtækja erlendis. Þeg-
ar svona er komið er ekki þörf á því að
reisa fleiri hráálsverksmiðjur hér á
landi. Það er komið nóg. Nú þurfum
við fremur að snúa okkur að úrvinnslu
áls hér á landi. Og við þurfum að efla
ýmis konar vinnslu úr íslenskum fiski
til þess að skapa meira verðmæti úr
fiskinum. Við skulum ekki reisa fleiri
stórvirkjanir vegna hráálsverksmiðja.
Æskilegra er að virkja gufuaflið úr
iðrum jarðar. Það hefur minni nátt-
úruspjöll í för með sér.
Mengun og spjöll á náttúrunni
Því verður ekki neitað, að stór-
iðjuframkvæmdir og virkjanir í þeirra
þágu hafa í för með sér nokkur nátt-
úruspjöll. Nokkur mengun er einnig
frá álverksmiðjum enda þótt gerðar
hafi verið ráðstafanir til þess að draga
úr slíkri mengun með góðum árangri.
Norðmenn eru hættir að virkja sína
fossa og stórfljót. Þeir vilja vernda
náttúruna en þeir hafa einnig ennþá
næga olíu og gas. Við skulum nú hafa
kaflaskipti í stóriðjuframkvæmdum,
ekki reisa fleiri stórar álverksmiðjur
og ekki reisa fleiri stórvirkjanir í okk-
ar fljótum og fossum. Virkjum heldur
jarðhitann til hins ítrasta.
Komið nóg af álverksmiðjum
Björgvin Guðmundsson
fjallar um stóriðju ’Við skulum nú hafakaflaskipti í stóriðju-
framkvæmdum, ekki
reisa fleiri stórar álverk-
smiðjur og ekki reisa
fleiri stórvirkjanir.‘
Björgvin Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
MÉR BRÁ ekki lítið þegar ég las
fréttir í Morgunblaðinu og á vef Vík-
urfrétta um tillögu Náttúrustofu
Reykjaness um að friða refinn á Mið-
nesheiði. Í grein Víkurfrétta er eftir-
farandi málsgrein. „Það er þekkt að
tófan getur gert mikinn usla í varpinu
hjá sílamáfi og hrakið hann á brott.“
Tilgangurinn með friðuninni kemur
mér mjög á óvart.
Málið er bara ekki svona einfalt.
Ég spyr forsvarsmenn þessarar til-
lögu, hvað voruð þið að hugsa ágætu
menn? „Tófan getur gert usla í varpi
sílamáfs.“ Ég staldraði við þessa
setningu. Það er lagt af stað í
friðunarherferð með orðinu „getur“.
Sem sagt á getgátum byggt.
Það er beinhörð staðreynd að mikil
fjölgun sílamáfsins er vandamál. All-
nokkur kostnaður hlýst við að halda
honum í skefjum. Á að hætta að
fækka sílamáfinum og láta tófuna sjá
um málið næstu fimm árin?
Annað sem mælir gegn þessu máli
er að á umræddu svæði voru taldir
36.600 sílamáfar. Það þurfa því að
vera nokkuð margar tófur á svæðinu
til að halda þessum sílamáfaskara í
skefjum. Á Miðnesheiðinni eru varla
fleiri en 6 greni. Hver tófa elur að
meðaltali af sér 4–6 yrðlinga. Þegar
yrðlingarnir eru orðnir stálpaðir, rek-
ur tófan þá burtu. Þessir yrðlingar
koma ekki til með að búa sér greni á
þessu svæði því það er þegar helgað
svæði fullorðnu dýranna, sem líta á
kynþroska yrðling sem keppinaut á
sínu svæði. Þessir yrðlingar færa sig
yfir á önnur svæði sem ekki eru frið-
uð og skotnir þar. Ég sé tilganginn
með þessu griðlandi frekar vafasam-
an. Hvernig vita flutningsmenn þess-
arar tillögu með vissu að tófan geri
það sem þið ætlið henni að gera? Mér
þykir þessi máltilbúningur óábyrgur.
Er það gerlegt að leggja af allar veið-
ar á tófu til að sjá hvort þetta mál
gengur upp?
Tófan er eins og flest rándýr mikill
tækifærissinni. Étur flest ætilegt sem
á vegi hennar verður og er ekki mat-
vönd.
Keflavíkurflugvöllur er miðstöð
flugumferðar til og frá landinu bæði á
borgaralegum og hernaðarlegum
grundvelli. Það þarf ekki nema einn
sílamáf til að lenda í hreyfli flugvélar
til að verði stórtjón fyrir viðkomandi
flugfélag vegna kostnaðar sem hlytist
af töfum og viðgerðum. Enn frekar
stóraukast líkur á alvarlegu flugslysi.
Sílamáfinum hefur fjölgað veru-
lega á sl árum og orðið að vandamáli.
Flugvöllurinn og nálæg svæði lúta
ströngum umgengniskröfum frá
flugmálastjórn og ameríska hernum.
Þar af leiðandi er umgangur háður
takmörkunum viðkomandi umráða-
aðila. Þarna skapast ákveðinn friður
sem sílamáfurinn finnur og nýtir sér
rétt eins og annað skynsamt dýr
myndi gera. Þarna er því óvart komin
kjörin uppeldisstöð fyrir sílamáfinn
og matarkista fyrir þær fáu tófur sem
þar eiga sitt svæði. Aðlögunarhæfni
máfsins er mikil og flytur hann sig á
þá staði sem hann finnur sig óhultari.
Eltir tófan hann þangað? Og á þá að
friða tófuna á því svæði, þar sem síla-
máfinum dettur í hug að verpa næst?
Það sem þarf er markviss fækkun
sílamáfsins. Það er vitað hvar varp-
stöðvarnar eru og hvenær varptíminn
hefst. Máfsegg eru góður matur og
væri gott efni til dæmis til fjáröflunar
björgunarsveitanna að ganga um
svæðið og tína egg og selja.
Að friða tófuna til þess eins að
halda sílamáfi í skefjum er mikil firra.
Verði Miðnesheiðin miðpunktur frið-
landsins má leiða að því getur að tóf-
an sæki útfrá svæðinu og með aukn-
um fjölda tófunnar krefst stækkandi
hópur meira ætis. Öllu fuglalífi er
stefnt í voða með þessari ráðstöfun.
Ekki eru öll æðarvörp jafnvel stað-
sett og hjá Páli Þórðarsyni í Sand-
gerði. Ekki vera að gera fólki erfiðara
fyrir sem leggur hart að sér að
byggja upp æðarvarp á jörð sinni.
Ég legg til að sest verði yfir rót-
tækari og skipulagðari ráðagerðir
með forsvarsmönnum bæjar og sveit-
arfélags á hverjum stað. Ríkið komi
til móts á kostnaðarliðnum og skot-
menn fengnir til að farga máfinum á
svæðum þar sem fjöldi máfsins er
hvað mestur.
Ekki fara út í vafasamar tilraunir
sem óvíst er að skili neinum árangri
en fleiri tófum.
ÞRYMUR SVEINSSON,
Heiðargerði 51, 108 Reykjavík.
Friðland lágfótu
Frá Þrymi Sveinssyni:
Jónína Benediktsdóttir: Sem
dæmi um kaldrifjaðan sið-
blindan mann fyrri tíma má
nefna Rockefeller sem Hare tel-
ur einn spilltasta mógúl spillt-
ustu tíma...
Sturla Kristjánsson: Bráðger
börn í búrum eða á afgirtu
svæði munu naumast sýna getu
sína í verki; þeim er það fyr-
irmunað og þau munu trúlega
aldrei ná þeim greindarþroska
sem líffræðileg hönnun þeirra
gaf fyrirheit um.
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar