Morgunblaðið - 07.10.2005, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 7. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
MARGRÉT Sigurðardóttir, söng-
kona í London, lenti í þeirri
skemmtilegu reynslu að fá að taka
nokkur lög með
hinum kunna
trompetleikara
Wynton Marsalis
fyrr í vikunni. Í
lok óformlegra
tónleika með hon-
um endaði hún
uppi á sviði og lék
undir á píanó og
söng með honum í
tveimur lögum.
„Hann kom hingað á Goodenough
College, sem er einskonar stúdenta-
heimili og menningarstofnun þar
sem ég bý, til að spjalla um tónlist og
spila svolítið, en hann hafði verið
með tónleika í Royal Albert Hall hér
í London kvöldið áður. Honum
seinkaði eitthvað og því var beðið um
að tónlistarfólk á staðnum tæki að
sér að hita upp. Vinir mínir drógu
mig upp á svið og ég tók nokkur lög
þangað til hann kom. Þá spjallaði
hann við okkur, tók tóndæmi og
sagði okkur frá viðhorfum sínum til
tónlistar og lífsins almennt, sem var
mjög áhugavert. Í lokin spurði hann
hvort það væri píanóleikari á staðn-
um sem gæti spilað með honum,“
segir hún.
Jafnvígur á djass og klassík
Það er skemmst frá því að segja að
Margrét snaraðist aftur upp á svið
og spilaði undir með honum í My
Funny Valentine og söng að síðustu
með honum í Black Coffee. „Þessu
var vel tekið og þetta var heilmikið
ævintýri, enda er hann stórkostlegur
tónlistarmaður. Það var mjög gaman
að fá að spreyta sig með honum.“
Wynton Marsalis hefur verið stór-
hveli í músíkbransanum undanfarin
25 ár og þykir jafnvígur á djass-
tónlist og klassíska tónlist. Frá árinu
1988 hefur hann verið listrænn
stjórnandi Jazz at Lincoln Center í
New York, og er nú helsti drifkraft-
urinn á bak við uppbygginguna í
Frederic P. Rose Hall í borginni,
dýrustu og fullkomnustu aðstöðu
sem reist hefur verið fyrir djass-
tónlist svo vitað sé. Á ferli sínum hef-
ur hann hlotið alls níu Grammy-
verðlaun fyrir flutning bæði djass-
og klassískrar tónlistar, og er hann
eini djasstónlistarmaðurinn sem hef-
ur fengið Pulitzer-verðlaunin.
Þegar blaðamaður náði sambandi
við Margréti í London var hún ein-
mitt að koma úr plötubúð, þar sem
hún hafði fest kaup á geislaplötu
með Marsalis. „Ég átti bara einn
disk með honum fyrir og það var
klassískur diskur, þar sem hann leik-
ur barokktónlist. Hann gerir það
æðislega og þetta er einn af þeim
diskum sem ég hlusta á aftur og aft-
ur. En það var líka svo gaman að
heyra hann leika djassinn, þennan
matta hljóm sem var samt svo
hreinn og fallegur. Það var alveg
ótrúlegt. Og nú er ég búin að kaupa
nýja diskinn hans – mér fannst ég
ekki geta annað. Ef maður skyldi
spila með honum einhvern tíma aft-
ur,“ segir Margrét hlæjandi að lok-
um.
Tónlist | Margrét Sigurðardóttir söngkona í London
Fékk að spreyta sig með
Wynton Marsalis á sviði
Reuters
Wynton Marsalis hefur verið stórhveli í tónlistarheiminum í aldarfjórðung.
Margrét
Sigurðardóttir
Eftir Ingu Maríu Leifsdóttur
ingamaria@mbl.is
Í nýrri bók sem kemur út í Bret-landi 25. október halda þauBrenda James háskólaprófess-
or og Shakespearefræðingur og
sagnfræðiprófessorinn William
Rubinstein því fram að á bakvið
nafnið Shakespeare hafi dulist
enski hirðmaðurinn og erindrekinn
Sir Henry Neville.
  
Bókin er afrakstur rannsókna ífimm ár þar sem þau James og
Rubinstein færa sannfærandi rök
fyrir því að Neville hafi í raun skrif-
að leikritin undir dul-
nefninu William
Shakespeare. Bókin
hefur hlotið hið snjalla
heiti The Truth Will
out.
Meðal þess sem
tvíeykið hefur komist
að er að efni og sögu-
svið leikritanna rímar
mjög vel við það sem
vitað er um ferðir og
málarekstur Nevilles á
ritunartíma verkanna,
en hann var vel mennt-
aður stjórnmálamaður
við hirð Elísabetar I.
og fæddur 1562 og dá-
inn 1615 en Shake-
speare hefur verið tal-
inn hafa verið upp
1564–1616.
Efni Love’s
Labour’s Lost end-
ursegir að hluta til
þekkta umræðu sem
átti sér stað við Ox-
fordháskóla meðan
Neville var þar við
nám 1574–79. Sögu-
svið Líku líkt (Measure
for Measure) er Vín-
arborg sem Neville
dvaldi í árið 1580. Eitt
þema verksins fjallar
einmitt um lög gegn
siðleysi en Neville var
þekktur fyrir hugmyndir sínar um
efnið af kappræðum við kalvinist-
ískan heimspeking.
Rómeó og Júlía, Skassið tamið,
Tveir herramenn frá Veróna og
Kaupmaðurinn í Feneyjum eru öll
staðsett á Norður-Ítalíu þar sem
Neville dvaldi langtímum saman ár-
in 1581 og 1582.
Hamlet gerist í Danmörku eins
og alkunna er og samkvæmt rann-
sóknum James varð Neville sér úti
um nákvæmar upplýsingar um
sögu Hamlets eða Amlóða þegar
hann dvaldi í Póllandi og mun hugs-
anlega einnig hafa komið til Dan-
merkur.
  
Hinrik V stemmir við dvölNevilles í Frakklandi en þar
var hann sendiherra Breta um
skeið árin 1599–1600. Nokkur at-
riði í leikritinu eru skrifuð á
frönsku sem Neville kunni en ekki
sá Shakespeare sem hingað til hef-
ur verið talinn höfundurinn.
Stjórnmálaferill Nevilles var
ekki hnökralaus en hann átti þátt í
misheppnaðri uppreisn árið 1601
gegn stjórn Elísabetar I. sem jarl-
inn af Essex var aðalhvatamaður
að. Neville var hnepptur í varðhald
í Turninum fyrir landráð og tónn-
inn í þeim verkum sem Shake-
speare skrifaði eftir 1600 verður
einmitt svartsýnn og harmrænn, í
stað gleði- og söguleikjanna sem
áður höfðu birst úr penna skálds-
ins.
James og Rubinstein benda einn-
ig á sláandi dæmi um keimlík stíl-
brögð í leikritum og ljóðum Shake-
speares og einkabréfum Nevilles.
Fræðilegur samanburður á orða-
forða og orðanotkun leiðir einnig í
ljós sterk sameiginleg einkenni.
Enn er eitt skjal sem James og
Rubinstein hampa hvað mest, en
hefur þó verið hunsað allt frá árinu
1867 er það kom fram í dagsljósið;
þar sést að Neville æfði sig á því að
falsa undirskrift undir
nafninu Shakespeare.
Efst á skjalinu er eig-
inhandarritun Nevill-
es en síðan fylgja 17
tilraunir til að skrifa
nafnið Shakespeare á
sem ólíkastan hátt.
  
Sérfræðingarnirtveir telja að
„Shakespeare“ hafi
verið skálkaskjól fyrir
stjórnmálamanninn
Neville sem ekki gat
hætt á að verða þekkt-
ur sem höfundur leik-
ritanna er ollu sum
hver miklum pólitísk-
um úlfaþyt. Ef yf-
irvöld hefðu t.a.m. vit-
að að Neville var rétti
höfundurinn að Rík-
harði II þá er líklegast
að hann hefði verið líf-
látinn en ekki bara
fangelsaður fyrir þátt-
töku sína í uppreisn-
inni 1601.
Leikrit Shake-
speares komu út í
sinni fyrstu heildar-
útgáfu árið 1623 og
leikskáldið Ben Jon-
son átti þátt í útgáf-
unni. Hann var hand-
genginn fjölskyldu Nevilles og
James og Rubinstein telja að hann
hafi þekkt til dulnefnis Nevilles og
farið að óskum fjölskyldunnar þeg-
ar hann gekk frá útgáfunni undir
nafni Williams Shakespeares.
Sérfræðingar í verkum Shake-
speares hafa í raun aldrei getað
fundið viðunandi skýringu á því
hversu vel heima í samtímastjórn-
málum hann var og bjó jafnframt
yfir yfirgripsmikilli menntun í forn-
um grískum og latneskum fræðum,
auk þess sem hann hafði greinilega
tungumálakunnáttu til að kynna
sér verk á latínu, grísku, frönsku,
spænsku og ítölsku en gekk samt
ekki í skóla nema til 12 ára aldurs
svo vitað sé.
  
Í meira en heila öld hafa reglu-lega komið fram tilgátur um
hver hinn rétti höfundur leikrit-
anna sem kennd eru við Shake-
speare hafi verið. Nefnd hafa verið
nöfn vísindamannsins Francis
Bacon, hirðmannsins og glaumgos-
ans Edward de Vere og jafnvel
skáldið Christopher Marlowe en
enginn af þessum tilgátum hefur
staðist nánari skoðun. Gera má því
ráð fyrir að Shakespeare-
fræðingar og aðdáendur um víða
veröld leggist yfir málflutning
James og Rubinstein þegar bókin
kemur út 25. október. Það þarf
mikið til að breyta sannfæringu
hinna strangtrúuðu en rökin virð-
ast þó sterkari en oft áður.
Var Shakespeare
dulnefni?
’FræðimennirnirBrenda James og Will-
iam Rubinstein færa
sannfærandi rök fyrir
því að Sir Henry Neville
hafi í raun skrifað leik-
ritin undir dulnefninu
William Shakespeare.‘
AF LISTUM
Hávar Sigurjónsson
havar@mbl.is
William Shakespeare
Sir Henry Neville
HEFÐ hefur skapast fyrir því hér á
Íslandi að á undan tónleikum eru
áheyrendur minntir á að slökkva á
farsímum sínum. Þetta tíðkast á sin-
fóníutónleikum, tónleikum í Lista-
safni Íslands og í Salnum í Kópavogi
er það ávallt gert í tónleikaskrám. Ég
varð ekki var við að skipuleggjendur
tónleika söngkonunnar og ofurstjörn-
unnar Kiri Te Kanawa í Háskólabíói
á miðvikudagskvöldið, Concert, hefðu
haft vit á þessu; a.m.k. hringdi GSM-
sími á allra versta stað í ægifögru lagi
eftir Franz Liszt og varð það til þess
að söngkonan sjálf grátbað áheyr-
endur um að slökkva á símum sínum,
ekki bara einu sinni heldur tvisvar.
Reyndar getur verið að áminningin
um farsímana HAFI verið lesin upp á
undan tónleikunum áður en ég gekk
inn í salinn, en ég var með síðustu
mönnum. Ástæðan fyrir því að ég var
svona seinn var einföld: Allar tón-
leikaskrár voru búnar áður en síð-
ustu gestum hafði verið hleypt inn í
salinn og ég þurfti að beita fortölum
til að tryggja mér eintak, sem tók
drjúga stund.
Aðrir voru ekki eins heppnir og
varð ég var við töluverða reiði meðal
nokkurra einstaklinga í anddyrinu,
enda kostuðu ódýrustu sætin rúm-
lega tíu þúsund krónur. Tónleika-
skrár eru nauðsynlegar á tónleikum;
áheyrandinn á rétt á að vita hvað ver-
ið er að flytja og það er ekki hægt að
búast við því að venjulegt fólk þekki
sönglög sem nánast aldrei eru flutt
hér á landi. Auk þess má líta á tón-
leikaskrána sem nokkurskonar
minjagrip og þegar önnur eins lista-
kona og Kiri Te Kanawa kemur fram
er ekki nema von að áheyrandinn vilji
eiga eitthvað til að minnast stór-
fenglegra tónleika. Persónulega
finnst mér að þeir hjá Concert eigi að
endurgreiða þeim áheyrendum sem
ekki fengu tónleikaskrá hluta af
miðaverðinu.
En jafnvel þó tónleikaskrá hefði
fylgt hverjum miða hljóta rúmar tíu
þúsund krónur að teljast alltof hátt
verð fyrir verstu sætin í Háskólabíói,
þar sem tónlistarflutningur hljómar
eins og maður sé með eyrnatappa.
Efnisskráin var líka dálítið lág-
stemmd þegar á heildina er litið og
þeir sem bjuggust við einhverskonar
flugeldasýningu hljóta að hafa orðið
fyrir vonbrigðum.
Söngurinn var samt einstaklega
fallegur í sjálfu sér þó maður hafi
þurft að liggja á hleri í veikustu köfl-
unum. Þrjú lög eftir Franz Liszt voru
magnþrungin (þrátt fyrir að sím-
hringing hafi eyðilagt eitt þeirra) og
Rómansa eftir Debussy var með því
unaðslegasta sem ég hef heyrt. Svip-
aða sögu er að segja um annað á dag-
skránni, sem samanstóð af tónlist eft-
ir Puccini, Handel, Fauré, Duparc,
Cuastavino og fleiri.
Píanóleikur Julian Reynolds var
frábær, hann var afar mjúkur og tær
en líka kraftmikill þegar við átti og
var það ekki síst honum að þakka
hversu fögur tónlistin var.
Tveir þátttakendur í söngsmiðju
sem Kiri Te Kanawa hélt hér á landi,
þeir Egill Árni Pálsson og Jón Leifs-
son, komu fram á tónleikunum og
sungu sína aríuna hvor. Væntanlega
hafa fæstir áheyrendanna borgað
rándýra miðana til að heyra nem-
endur syngja en frammistaða þeirra
var a.m.k. ágæt – svona yfirleitt – og
var auðheyrt að þeir eru efnilegir,
enda var þeim vel fagnað. Söngkon-
unni var samt enn betur fagnað og
átti hún það fyllilega skilið; vonandi á
hún eftir að halda hér tónleika oft í
framtíðinni. Megi þá vera slökkt á öll-
um farsímum, nóg til af tónleika-
skrám og miðaverði stillt í hóf.
Grátbeðnir um að slökkva á símum
TÓNLEIKAR
Háskólabíó
Kiri Te Kanawa og Julian Reynolds fluttu
tónlist eftir Puccini, Handel, Fauré,
Duparc, Cuastavino, Debussy, Liszt og
fleiri. Miðvikudagur 5. október.
Söngtónleikar
Jónas Sen
Morgunblaðið/Kristinn
Kiri Te Kanawa: „Vonandi á hún eftir að halda hér tónleika oft.“