Morgunblaðið - 15.10.2005, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. OKTÓBER 2005 31
UNDANFARNA daga hafa
nokkrir kvatt sér hljóðs í dag-
blöðum og netmiðlum um þá
ákvörðun forsætisnefndar Alþingis
að láta rita sögu þingræðis á Ís-
landi. Þar sem umfjöllunin hefur
einkennst nokkuð af misskilningi
um tilurð og efni þessa verks vil ég
vekja athygli á nokkrum atriðum til
upplýsingar um málið.
Það er fyrst að
nefna að forsæt-
isnefnd Alþingis
ákvað í september sl.
að beita sér fyrir því
að láta rita sögu þing-
ræðis á Íslandi í til-
efni þess að öld er lið-
in frá upphafi þess
hér á landi. Sú
ákvörðun fól ekki í sér
að ætlunin væri að
láta rita stjórn-
málasögu Íslands síð-
astliðin 100 ár. Ritinu
var fyrst og fremst ætlað að fjalla
um sögu þingræðis, þ.e. um þing-
ræðisregluna, efni og uppruna
hennar, stöðu í stjórnskipuninni og
framkvæmd hér á landi frá 1904. Í
þingræðisreglunni er talið felast
framar öðru að ríkisstjórn geti ekki
setið í trássi við meiri hluta þings-
ins. Reglan hefur öðlast traustan
sess í mörgum vestrænum lýðræð-
isríkjum, talin þar hluti lýðræð-
isskipulagsins, þótt svo sé raunar
ekki alls staðar; t.d. er þingræði
ekki í fjölmennasta lýðræðisríki
Vesturlanda, Bandaríkjunum, enda
stjórnskipun þar með nokkuð öðr-
um hætti og þrígreining ríkisvalds-
ins afdráttarlaus. Hér á landi var
þingræðisreglan tekin upp 1904,
samhliða því að Ísland fékk heima-
stjórn, við skipun Hannesar Haf-
steins alþingismanns í ráðherra-
embætti, en sú skipun byggðist á
þingræðislegum sjónarmiðum,
enda hafði flokkur hans unnið meiri
hluta á Alþingi í kosningunum
1903.
Með hliðsjón af því að þingræð-
isreglan er ekki síst
stjórnskipunarlegt og
réttarsögulegt við-
fangsefni er það eðli-
legt að fela lögfræð-
ingi að hafa á hendi
meginritun verksins.
Að tillögu þáverandi
forseta Alþingis, Hall-
dórs Blöndals, var
ákveðið að óska eftir
því við Þorstein Páls-
son sendiherra að
hann tæki að sér að
vera ritstjóri verksins
og hafa jafnframt á
hendi ritun þess að meginhluta til.
Þorsteinn er lögfræðingur að
mennt, hefur látið sig stjórnskip-
unarrétt varða og situr í stjórn-
arskrárnefnd.
Þó að verulegur þáttur verksins
verði á sviði stjórnskipunarréttar
og réttarsögu er ljóst að verkið
skarast milli þriggja fræðigreina:
lögfræði, sagnfræði og stjórn-
málafræði. Þegar fyrir lá að Þor-
steinn Pálsson yrði valinn til að
vera meginhöfundur verksins var
þess gætt að fræðimenn af öðrum
sviðum kæmu að mótun efnis og
ritun þess. Ákveðið var að skipa
tveggja manna ritnefnd sem hefði,
ásamt ritstjóra, umsjón með verk-
inu. Í ritnefnd voru skipuð Helgi
Skúli Kjartansson, prófessor í
sagnfræði við Kennaraháskóla Ís-
lands, höfundur nýlegs rits um
sögu 20. aldar, og dr. Ragnhildur
Helgadóttir, lektor við Háskólann í
Reykjavík, en hún hefur nýlega
lokið doktorsprófi í stjórnskip-
unarrétti. Jafnframt hef ég falið dr.
Þorsteini Magnússyni, stjórnmála-
fræðingi og forstöðumanni á skrif-
stofu Alþingis, að verða ritnefnd til
aðstoðar af hálfu skrifstofu þings-
ins en doktorsrit hans fjallaði um
Alþingi.
Forsætisnefnd fól ritstjóra og
ritnefnd að skilgreina í upphafi
starfs síns verklag og efnistök og
leggja fram kostnaðar- og tíma-
áætlun fyrir verkið. Tillögur og
áætlanir nefndarinnar verða lagðar
fyrir forsætisnefnd þannig að hún
geti gert sér glögga grein fyrir um-
fangi verksins áður en vinna við
það hefst.
Rit um sögu þingræðis
Eftir Sólveigu
Pétursdóttur ’Með hliðsjón af því aðþingræðisreglan er
ekki síst stjórnskip-
unarlegt og réttarsögu-
legt viðfangsefni er það
eðlilegt að fela lögfræð-
ingi að hafa á hendi
meginritun verksins.‘
Sólveig Pétursdóttir
Höfundur er forseti Alþingis.
Farooqabad hafi
hafist í ágúst í sum-
ar. Nú kosti hjálp-
arstarfið nám 110
barna í skólanum
og þar af séu 35
börn í heimavist.
Allur kostnaður við
nám þeirra og uppi-
hald sé greiddur.
Nú séu einnig uppi
áætlanir um að
stofnsetja annan
skóla í norðvest-
urhéraði Pakistans,
sem hafi orðið illa
úti í jarðskjálft-
anum. Stöðugt séu
að berast fregnir af eyðileggingunni þar og
samkvæmt nýjustu upplýsingum hafi átta
þúsund skólar í norðvesturhéraðinu skemmst
eða eyðilagst í jarðskjálftanum. Stefnt sé að
því að nýi skólinn hefji starf í borginni Pesh-
awar í janúar næstkomandi og verði fyrir 75–
100 börn. Búið hafi verið að ákveða þetta áð-
ur en jarðskjálftinn reið yfir en hann hafi
auðvitað gert það að verkum að enn meiri ár-
stæða sé til að standa við þær áætlanir.
Maxwell segir að fátækt sé meginástæða
þess að börn fái ekki tækifæri til að mennta
sig. Margar fjölskyldur séu svo fátækar að
þær geti ekki sent börn sín í skóla. Ekki sé
skólaskylda í landinu og skólagjöld víða við
lýði, auk þess sem gerð sé krafa til skólabún-
inga sem kosti peninga og svo auðvitað bæk-
urnar. Börnin þurfi einnig oft og iðulega að
fara að vinna mjög ung til að hjálpa til við
framfærslu fjölskyldunnar. Fjölskylda hans
þekki þetta af eigin reynslu því faðir hans
hafi brotist til mennta úr sárri fátækt. Hann
hafi verið sá eini í sinni fjölskyldu sem hafi
gert það og hefði ekki verið það fært nema
með hjálp góðra manna. Faðir hans hafi síðan
lagt metnað sinn í að börn hans gengju
menntaveginn sem þau hafi og gert. Mennt-
unin sé besti kostur fólks til að brjótast úr
viðjum fátæktar og þegar faðir hans hafi
komist á eftirlaun fyrir sex til sjö árum hafi
þau gefið honum hús til að búa í á elliárunum.
Hann hafi hins vegar breytt húsinu í barna-
skóla fyrir börnin í nágrenninu sem ekki eigi
kost á menntun. Hann hafi þannig viljað end-
urgreiða að einhverju leyti þá þakkarskuld
sem hann hafi staðið í við þá sem studdu
hann til náms og það sé fyrsti vísirinn að
skólastarfinu sem ABC hjálparstarfið styðji
nú.
„Það eru svo mörg börn sem enn þurfa
hjálp til að komast í skóla og við höfum ekki
aðstöðu til að sinna þörfum þeirra,“ segir
Maxwell ennfremur, en vegna jarðskjálftanna
hafa ABC barnaþorp opnað söfnunarreikning
fyrir uppbyggingu skólastarfs í landinu. Hann
er númer 515-14-280000, kt. 690688-1589 og
þeir sem vilja styðja við bakið á barnaþorp-
unum geta lagt inn á hann. Á mánuði kostar
það 1.950 kr. að standa undir kostnaði vegna
náms, matar og læknishjálpar fyrir eitt barn,
en 3.250 kr. sé barnið í heimavist, en þá er
einnig um að ræða húsnæði og fullt fæði. Að
auki þarf einnig að útvega fjármagn til bygg-
ingar skólahúsnæðis og tækja og aðstöðu til
kennslunnar, en hægt er að kynna sér starf-
semina og barnaþorpin á heimasíðu samtak-
anna ABC.is
„Við þurfum eins mikla hjálp og mögulegt
er til þess að geta hrint í framkvæmd fyr-
irætlununum varðandi nýja skólann. Þörfin
var mikil fyrir náttúruhamfarirnar en hún er
enn brýnni nú. Það eru svo mörg börn sem
þarfnast hjálpar og besta leiðin til þess að
skapa framtíð fyrir þau er að veita þeim
tækifæri til að mennta sig. Hugsanir mínar
eru stöðugt bundnar aðstæðum þessara barna
í Pakistan sem ekki eiga kost á skólagöngu.
Ég er svo lánsamur að hafa átt menntaða for-
eldra sem gátu sent mig í skóla og það hvatti
mig til þess að leggja fyrir mig lang-
skólanám,“ sagði Maxwell ennfremur.
Getum skapað tækifæri
Hann sagði að menntunin hefði gerbreytt að-
stæðum sínum og opnað honum sýn inn í ver-
aldir sem honum hefðu áður verið huldar, auk
þess sem þær hefðu bætt aðstæður hans fjár-
hagslega og skapað honum möguleika á að
komast betur af en ella hefði verið.
„Milljónir barna í Pakistan gætu gert það
sama og staðið sig betur ef þau einungis
fengju tækifæri til þess að ganga í skóla. Að-
stæður fátækra fjölskyldna í Pakistan ræna
þessi saklausu börn tækifærum til að mennta
sig. Við erum í aðstöðu til þess að veita þeim
tækifæri til þess að brjótast út úr þessum
vítahring fátæktar og ólæsis. Fjölskylda mín
hefur verið í þessari aðstöðu og hún þekkir
áhrifamátt menntunar af eigin raun. Þess
vegna reynum við að gera allt sem við getum
til þess að skapa börnum í Pakistan mögu-
leika á skólagöngu og við erum mjög þakklát
ABC barnaþorpum fyrir að láta sig málefni
barna í Pakistan varða og Íslendingum fyrir
gjafmildi þeirra,“ sagði Maxwell að lokum.
Þórunn Helgadóttir, sem situr í stjórn ABC barnaþorpa, í hópi nemenda í Farooqabad í sumar. Hún er ekki stór þessi skólastofa í skólanum, enda átti hún að vera stofan í húsi föður Maxwells.
raði Pakistans sem varð illa úti en samkvæmt fréttum eyðilögðust 8.000 skólar í jarðskjálftanum
hjá fórnarlömbum hamfaranna“
Maxwell Ditta
hjalmar@mbl.is
hæfni þeirra og starfskrafta. Konur
hafa verið í meirihluta háskólanema
hér á landi frá 1984 og 64% þeirra
sem luku háskólaprófi úr grunnnámi
á árunum 1998–2003, 57% þeirra
sem fengu meistaragráðu og 47%
þeirra sem luku doktorsprófi. Konur
eru um helmingur vinnuafls í land-
inu og ljóst að fyrirtækin fara á mis
við þekkingu þeirra og krafta ef kon-
ur veljast ekki til stjórnunarstarfa.
Þá bendir kanadísk rannsókn til
þess að auknar kröfur til stjórnar-
manna valdi því að karlar í stjórn-
arsætum séu ekki jafnfúsir til að
taka að sér stjórnarsetu og áður.
Einblíni fyrirtækin á að fylla stjórn-
arherbergin körlum sé hætt við að
minni kröfur verði gerðar til hæfni
og reynslu stjórnarmanna, meðan
kraftar hæfra og reyndra kvenna
séu ekki nýttir.
Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar-
og viðskiptaráðherra, sagði að
ákveðið hefði verið að starfa áfram
að þessu verkefni með Viðskiptaráði
og vonandi viðskiptalífinu einnig.
„Við höfum starfað náið með Háskól-
anum í Reykjavík og fleiri háskólar,
sem hafa áhuga á að starfa með okk-
ur, hafa gefið sig fram. Eins má geta
þess að Jafnréttisstofa hefur lögboð-
ið hlutverk á sviði jafnréttismála,
þannig að rétt er að hafa samráð við
hana,“ sagði Valgerður á kynning-
arfundi skýrslunnar.
Nefndina skipuðu Þór Sigfússon,
framkvæmdastjóri Viðskiptaráðs og
var hann nefndarformaður, Jónína
Bjartmarz, alþingismaður, Lára
Margrét Ragnarsdóttir, hagfræð-
ingur, Hansína B. Einarsdóttir,
framkvæmdastjóri, Hrafnhildur
Stefánsdóttir, lögfræðingur, og
Benedikt Árnason, skrifstofustjóri.
ut kvenna í yfirstjórnum fyrirtækja kynnt
Morgunblaðið/Árni Sæberg
num var kynnt í Þjóðmenningarhúsinu í gær.
skýrsluhöfundur og doktorsnemi, Valgerður
viðskiptaráðherra, og Þór Sigfússon, formað-
kvæmdastjóri Viðskiptaráðs Íslands.
 /

&  
 1  %
& $%?$/5-! .>+2=)  $$ $%

    
 
  #- / %F 5%
 ir í því skyni að efla fyrirtækin og atvinnulífið
stjórnum. Aðgerðirnar eru:
rir umræðu og þekkingaröflun.
sta með upplýsingum um fjölda og hlutfall
a, að víkka leitarskilyrði og sjóndeildarhring
r fyrirtækja.
il að setja konur á dagskrá.
ifastöðum til að gera málið að sínu.
til úrbóta