Morgunblaðið - 15.10.2005, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 15. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VESTURHEIMI
AÐALFUNDUR Þjóðrækn-
isfélags Íslendinga verður hald-
inn í Þjóðmenningarhúsinu mið-
vikudaginn 19. október nk. Hann
er opinn öllum félagsmönnum og
hefst kl. 16 í Tónlistarstofu. Á
dagskrá eru venjuleg aðalfund-
arstörf. Að loknum aðalfundi
verður menningardagskrá í að-
alsal Þjóðmenningarhússins og
hefst hún kl. 17. Magnús Ólafson
frá Norður-Dakota verður heið-
ursgestur. Auk Magnúsar eru
væntanlegir nokkrir gestir frá
vesturheimi. m.a. Richhard Hol-
and og Björk Eiríksdóttir frá
Norður-Dakota, Stefan J. Stef-
anson, heiðursfélagi ÞFÍ, Ernest
Stefanson og Claire Gillis frá
Gimli, Manitoba, Evelyn Thor-
valdson og bræðurnir Kris, Eric
og Tom Stefanson frá Winnipeg,
og Walther Sopher, Gordon
Reykdal og Hugh Denham frá
Edmonton. Nokkrir erlendu gest-
anna flytja ávarp og auk þess
verður sýnt úr kvikmynd um
hestaferðina „Leiðin til Gimli“
eftir Svein Sveinsson, kvikmynda-
gerðarmann.
Aðalfundur ÞFÍ
Íminningarriti íslenskra her-manna er skrá um meira en3.500 norður-ameríska her-menn af íslenskum uppruna,
sem tóku þátt í fyrri og seinni heims-
styrjöldinni, meira en 1.300 í þeirri
fyrri og 2.240 í þeirri seinni. Þar á
meðal eru feðgarnir Gísli (Gillis) Jó-
hannesson og William Gillis Roy
(Bill) Johanneson. Þeir tóku ekki að-
eins þátt hvor í sínu stríðinu heldur
hittu líka verðandi lífsförunauta sína
meðan á baráttunni stóð og kvæntust
í Englandi. „Við höfum verið gift í 60
ár,“ segir Phyllis, kona Bills, og hann
bætir við: „Síðan í apríl sem leið.“
Nákvæmt skal það vera og Bill er
stálminnugur á dagsetningar. „Ég
gekk í kanadíska herinn 30. ágúst
1940 og ég var kominn til Englands í
lok febrúar 1941. Ég hafði bæki-
stöðvar á Englandi til 25. ágúst 1945
og fór þá frá Southampton aftur til
Kanada. Það skiptust á skin og skúr-
ir á þessum tíma en lengst af var ég í
flughernum með aðsetur á suður-
strönd Englands.“
Almennt þekkja Íslendingar ekki
þátttöku í stríði af eigin raun og Bill
vill ekki ræða dökku hliðarnar. „Yf-
irleitt muna menn bara góðu stund-
irnar og hugsa ekki um annað. Mér
leið vel á Englandi og ég ferðaðist
mikið um landið. Sennilega ferðaðist
ég meira en flestir Englendingar
ferðast um eigið land og datt í lukku-
pottinn 22. júlí 1944. Þá fór ég á
dansleik í Brighton, sá Phyllis í
fyrsta sinn og mannaði mig upp í að
bjóða henni upp í dans. Ekki varð
aftur snúið og við giftum okkur 26.
apríl 1945.“
Aldrei fjarverandi
Foreldrar Bills voru Gísli Jóhann-
esson og Florence Lloyd. Gísli fædd-
ist á Íslandi 1892 og stundaði meðal
annars fiskveiðar í Manitoba en hann
breytti nafni sínu í Gillis eftir að
hann kom vestur. Hann gekk í kan-
adíska herinn 1915 og tók þátt í orr-
ustum fyrri heimsstyrjaldarinnar í
Frakklandi en kvæntist enskri konu
á Englandi meðan á stríðinu stóð.
Bill fæddist í Winnipeg í Kanada
26. júlí 1920, flutti með foreldrum
sínum til Winnipegosis tveimur árum
síðar og þaðan ári síðar til Red Deer
Point. Sumarið 1927 flutti fjöl-
skyldan aftur til Winnipegosis vegna
þess að Bill þurfti að hefja skóla-
göngu. „Winnipegosis var mjög ís-
lenskur bær á þessum tíma og ég
man sérstaklega eftir eldri, íslensk-
um hjónum, sem bjuggu rétt hjá okk-
ur,“ segir hann. „Við heimsóttum
þau oft og ég man sérstaklega eftir
því hvað konan bjó til gott skyr, sem
hún bar fram með bláberjum, sykri
og miklum rjóma. Pabbi bjó til mjög
góðan íslenskan mat, eins og til
dæmis mysuost, kæfu og lifrarpylsu,
og því fórum við ekki á mis við góð-
gætið sem Ísland hafði upp á að
bjóða. Hins vegar vorum við ekki í
neinu sambandi við Ísland. Þar sem
mamma var ensk var eingöngu töluð
enska á heimilinu og pabbi kenndi
okkur aldrei íslensku en hann talaði
íslensku, þegar eldra fólk, sem kunni
ekki ensku, bar að garði.“
Síðan 1958 hafa Bill og Phyllis bú-
ið í Drayton Valley, sem er um 135
km fyrir suðvestan Edmonton. „Þeg-
ar við fluttum þangað voru íbúarnir
samtals 2.885 en nú eru þeir um
7.000,“ segir Bill.
„Það var ekki eftir neinu að bíða,“
rifjar Bill upp varðandi flutninginn
til Alberta, en hjónin höfðu þá búið í
Winnipegosis síðan haustið 1946.
„Winnipegosis var ekki lengur mið-
stöð fiskveiða við vatnið og þar sem
ég vildi ná lengra var ekki um annað
að ræða en halda vestur á bóginn. Ég
hóf störf sem gjaldkeri hjá bænum 1.
september 1946 og sinnti starfinu til
föstudagsins 13. janúar 1958. Við
fluttum til Drayton Valley um þá
helgi og þar byrjaði ég í nýju starfi
hjá bænum mánudaginn 16. janúar.
Ég missti aldrei dag úr vinnu.“
Skyndileg fjölgun
Þegar afi Bills missti konu sína
flutti hann til vesturheims og tveim-
ur árum síðar fékk hann til sín fimm
barnanna, þar á meðal föður Bills, en
yngsta systirin varð eftir. „Amma dó
sex vikum eftir að hún átti Guð-
mundínu og skömmu síðar eða 1899
fór afi til Kanada. Ólafía, Guðrún,
Guðný, Jóhannes og Gísli fóru á eftir
honum 1901 en Guðmundína var of
ung og var sett í fóstur. Við komum
fyrst til Íslands 1995 og náðum að
hitta Guðmundínu áður en hún dó.
Við vissum ekkert um hana eða ann-
að skyldfólk á Íslandi fyrr en fyrir
nokkrum árum en höfum nú heim-
sótt það í þrígang, 1995, 2001 og nú
2005. Við erum þegar farin að ræða
um næstu ferð og vonandi getum við
þá flogið beint frá Kanada til Íslands
með Icelandair. Ég er sannfærður
um að reglulegt flug milli Íslands og
Kanada borgar sig og það er vissu-
legra betra fyrir farþegana en að
þurfa að fara í gegnum Bandaríkin
eða Bretland eða meginland Evrópu.
Það er gott að fljúga með Icelandair
og við erum sérstaklega ánægð með
hvað rýmið í vélunum er gott.“
Það er margt sem heillar Bill og
Phyllis á Íslandi. „Hér er allt öðru-
vísi en við eigum að venjast og sér-
staklega kunnum við vel að meta
gestrisnina og laugarnar,“ segir Bill.
„Í mínum huga er Ísland mjög fram-
farasinnað og efnað land og ég hef
oft spurt mig þeirrar spurningar
hvers vegna forfeður mínir yfirgáfu
þetta land og fóru til Kanada. Ég
geri mér fulla grein fyrir því að að-
stæður voru allt öðru vísi fyrir 100
árum en þær eru nú en engu að síður
velti ég þessu oft fyrir mér.“
Fyrir fjórum árum ferðuðust Bill
og Phyllis um landið og komu meðal
annars við á Vesturfarasetrinu á
Hofsósi, þar sem ættir hans voru
raktar aftur til 641. „Skyldfólkinu
fjölgar með hverri ferð,“ segir hann
og samsinnir konu sinni þegar hún
segir að hér vildu þau búa. „Við segj-
um alltaf að ef við værum yngri
myndum við flytja hingað,“ segir hún
og hann bætir við: „Andrúmsloftið og
framkoma fólks hér fellur okkur vel í
geð. Allir virðast vera svo blátt
áfram. Svo er fegurðin svo mikil og
sjórinn togar í mann. Það er sama
hvar maður er, alls staðar er stutt til
sjávar. Jarðhitinn er líka svo sýni-
legur og honum fylgir mikil hlýja,
jafnt á heimilum sem í laugum og
annars staðar. Vetnisvæðingin er
einnig forvitnileg, þó olíufyrirtækin
taki ekki þátt í henni meðan ekki er
um gróðalind að ræða. Við sjáum
mengun alls staðar en vetnisvæð-
ingin getur minnkað hana til muna.
Við ökum mikið, ekki síst vegna
heimsókna til barna okkar og fjöl-
skyldna þeirra, og notum þar af leið-
andi mikið bensín en ég myndi glað-
ur skipta yfir í vetni ef sá möguleiki
væri fyrir hendi.“
Samhent fjölskylda
Hjónin eignuðust fimm börn, þrjá
syni og tvær dætur, en elsti sonurinn
dó af slysförum 1992. Dæturnar búa
líka í Alberta, önnur í Edmonton og
hin í Red Deer. Annar bróðir þeirra
býr í Calgary og hinn í Bresku Kól-
umbíu. Barnabörnin eru sex og
barnabarnabörnin 11.
Bill segir að það sé ánægjulegt að
sjá hvað börn þeirra hafi staðið sig
vel og hvað þau leggi mikla rækt við
að halda fjölskyldunni saman. „Við
búum ekki beint í sama hverfi en not-
um hvert tækifæri sem gefst til þess
að koma saman,“ segir hann. „Við
stöndum saman í gegnum sætt og
súrt og höldum ekki hópinn aðeins til
þess að halda upp á ákveðin tímamót
eins og afmæli, jól, áramót og páska
heldur til þess að styrkja okkur sem
fjölskyldu.“
Fyrir skömmu voru Bill og Phyllis Johanneson
í sinni þriðju heimsókn á Íslandi en faðir hans
fæddist hér á landi fyrir 113 árum. Steinþór
Guðbjartsson tók þau tali á Seltjarnarnesi.
Feðgarnir duttu í lukkupottinn í
fyrri og seinni heimsstyrjöldinni
Morgunblaðið/Steinþór
Phyllis og Bill Johanneson, sitjandi fyrir miðri mynd, með ættingjum og vinum í fjölskylduboði á Seltjarnarnesi.
steinthor@mbl.is
Morgunblaðið/Steinþór
Phyllis og William Gillis Roy (Bill) Johanneson una sér vel á Íslandi.