Morgunblaðið - 15.11.2005, Síða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 15. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
NÚ UM miðjan nóvember fer fram
fjármálaráðstefna sveitarfélaganna.
Eitt af þeim umræðuefnum sem tekin
eru fyrir ár hvert er kynning á af-
komu sveitarfélaganna. Um er að
ræða greinargóða og
faglega vinnu sem hag-
og upplýsingasvið Sam-
bands íslenskra sveitar-
félaga stendur fyrir og
er sveitarfélögunum
mjög mikilvæg til úr-
vinnslu og sam-
anburðar.
Á síðasta landsþingi
Sambands íslenskra
sveitarfélaga, sem hald-
ið var í mars sl., var tek-
ið undir bókun stjórnar
sambandsins um þá
niðurstöðu tekjustofna-
nefndar að breyttar tekjustofna-
tillögur væru fyrst og fremst tíma-
bundnar ráðstafanir, sem myndu
ekki leiða nema að takmörkuðu leyti
til varanlegrar styrkingar á tekju-
stofnum sveitarfélaga.
Það var skýr afstaða landsþingsins
að jafnhliða flutningi nýrra verkefna
frá ríki til sveitarfélaga myndi liggja
fyrir samkomulag um fjármögnun
verkefnanna. Enn fremur verði því
markmiði náð sem stefnt var að, að
treysta fastan tekjugrunn sveitarfé-
laga til framtíðar og um leið að leið-
rétta þá tekjuskerðingu og út-
gjaldaaukningu sem sveitarfélögin
hafa orðið fyrir á umliðnum árum.
Endurskoðun Jöfnunarsjóðs
sveitarfélaga
Að tillögu tekjustofnanefndar frá
því í vor skipaði félagsmálaráðherra
nefnd til að endurskoða lög um tekju-
stofna sveitarfélaga, nr. 4/1995, er
fjalla um Jöfnunarsjóð sveitarfélaga.
Nefndinni er ætlað að meta kosti og
galla núverandi jöfnunarkerfis og
hugsanlega þörf fyrir endurskoðun á
kerfinu í heild sinni eða einstökum
þáttum þess. Sérstaklega skal horft
til þess hvort breytingar á sveitarfé-
lagaskipan, tekjustofnum og verk-
efnum sveitarfélaga í tengslum við
átak til eflingar sveitarstjórnarstigs-
ins leiði til grundvallarbreytinga.
Nú að loknum sameiningarkosn-
ingum liggur fyrir að
sameiningar urðu mun
færri heldur en stefnt
var að. Það er hins veg-
ar ljóst að stærð og
samsetning sveitarfé-
laga hefur veruleg áhrif
á forsendur fyrir upp-
byggingu jöfn-
unarkerfis meðal sveit-
arfélaga. Það er einnig
staðreynd að fjöldi
sveitarfélaga og smæð
þeirra er ein skýring á
núverandi uppbyggingu
Jöfnunarsjóðsins. Með
aukinni sameiningu, færri en stærri
sveitarfélögum, hefðu átt að vera for-
sendur fyrir mun almennari jöfnun
en núverandi, og að nokkru sértæku
kerfi.
Það er vissulega sorgleg staðreynd
að á sama tíma og tekjustreymi sveit-
arfélaganna er af skornum skammti
og Jöfnunarsjóði gert að úthluta á
þessu ári hundruð milljónum til sveit-
arfélaga sem eftirlitsnefnd með fjár-
málum sveitarfélaga hefur metið að
séu í sérstökum fjárhagsvanda, þá
gekk sameininingarverkefnið ekki
eftir. Niðurstaðan var dapurleg, en
það gengur ekki að gefast upp.
Af Jóni og Jóni ehf.
Fast tekjustreymi sveitarfélaga
byggist á þremur þáttum. Útsvari,
fasteignasköttum og framlögum úr
Jöfnunarsjóð. Auk þessara tekna
hafa sveitarfélög tekjur af eignum
sínum, eigin atvinnurekstri og stofn-
unum sem reknar eru í almannaþágu,
svo og ýmsum þjónustugjöldum.
Rétt er að nefna að tekjur Jöfn-
unarsjóðs eru framlög úr ríkissjóði er
nema 2,12% af innheimtum skatt-
tekjum ríkissjóðs, einnig kemur til
árlegt framlag úr ríkissjóði er nemur
0,264% af álagningarstofni útsvars
næstliðins tekjuárs. Að lokum bein
hlutdeild í útsvarstekjum sveitarfé-
laga er nemur 0,77% af álagning-
arstofni útsvars ár hvert. Við skatt-
kerfisbreytingar sem verða m.a. við
lækkun tekjuskattsprósentu hverju
sinni skerðast í réttu hlutfalli framlög
til Jöfnunarsjóðsins, en hlutdeild frá
útsvari sveitarfélaganna helst hins
vegar óbreytt.
Víðtæk umræða sveitarstjórn-
arfólks á umliðnum árum varðandi
þær skattkerfisbreytingar sem urðu
við lækkun á tekjuskattshlutfalli lög-
aðila hefur leitt í ljós að útsvars-
grunnur sveitarfélaganna hefur dreg-
ist verulega saman. Víða um land er
nú svo komið að tekjustreymi til
sveitarfélaganna rýrnar ár frá ári.
Segja má að sagan af Jóni og séra
Jóni snúist nú upp í söguna af Jóni og
Jóni ehf. Einsýnt er að taka þarf upp
frekari beinar tekjutengingar at-
vinnulífs og sveitarfélaga með því að
ákveðið hlutfall af tekjusköttum lög-
aðila renni beint til sveitarfélaganna í
stað þess að nú renna skattarnir allir
til ríkisins. Slíkt myndi styrkja tekju-
grunn sveitarfélaga um land allt og
um leið tryggja enn frekara samstarf
atvinnulífs og sveitarfélaga.
Af tekjustofnum
sveitarfélaga
Gunnar Svavarsson fjallar
um sveitarstjórnarmál ’… taka þarf upp frek-ari beinar tekjuteng-
ingar atvinnulífs og
sveitarfélaga með því að
ákveðið hlutfall af tekju-
sköttum lögaðila renni
beint til sveitarfélag-
anna …‘
Gunnar Svavarsson
Höfundur er forseti
bæjarstjórnar Hafnarfjarðar.
ÁGÆTU fyrrum Verzlingar.
Veruleg hætta steðjar nú að
Verzlunarskóla Íslands þegar
menntamálaráðherra hyggst af lít-
illi fyrirhyggju og enn
minni þekkingu
hrinda í framkvæmd
breytingum sem
munu skaða ykkar
gamla skóla meira en
orð fá lýst. Ég beini
þessum orðum til
ykkar alþingismanna
því að ykkur er málið
skylt.
Verzló var stofn-
aður af kaupmönnum
og verslunarmönnum
í Reykjavík um alda-
mótin 1900 en mark-
mið þeirra var að
mennta fólk til starfa
við verslun og við-
skipti en fátæka þjóð
um aldamótin 1900
skorti fagþekkingu á
flestum sviðum. Þess-
ari hugsjón, sem
grundvallaði ykkar
gamla skóla, hefur
ætíð verið haldið á
loft. Jafnhliða því hef-
ur skólinn lagt
áherslu á almenna
menntun til stúdents-
prófs og m.a. gert
raungreinum og
tungumálum hátt
undir höfði. Fari nú
ráðherra fram með
sína ætlan er voðinn
vís fyrir sérhæfðan skóla sem
Verzló. Hún boðar ekki einvörð-
ungu styttingu heldur enn eina
nýja námskrá en sú nýjasta, frá
árinu 1999 hefur varla enn verið
prufukeyrð. Boðuð námskrá sam-
fara styttingu er einhver römmustu
miðstýringaráform í skólamálum
sem sést hafa.
Berji nú ráðherrann þessa vit-
leysu í gegn verður slík einsleitni í
framhaldsskólunum að litlu máli
skiptir hvaða skóla ungmennin
sækja í framtíðinni. Því spyr ég
bara: Geðjast ykkur að þessum
skelfilegu áætlunum og haldið þið
ekki, þó að annað ykkar horfi til
hægri og hitt til vinstri, að farsælla
sé að ykkar gamli skóli haldi sínum
sérkennum svo og aðrir framhalds-
skólar? Ráðherrann lætur eins og
hún viti ekki af því að nemendum
hefur um árabil staðið til boða að
ljúka stúdentsprófi á þremur árum
í áfangaskólunum og reyndar líka í
bekkjaskólum svo sem Verzló og
MS.
Ráðherrann boðar að vísu sér-
lausnir fyrir bekkjaskóla en kjarna-
greinar til stúdentsprófs verða svo
plássfrekar að þær námsgreinar,
sem greina Verzló frá öðrum skól-
um, verða að víkja eða sæta nið-
urskurði.
Ráðherrann boðar niðurskurð í
kennslu erlendra mála sem er í al-
gerri mótsögn við fagurgalann um
útrás Íslendinga erlendis. Við í
Verzló verðum líklega einnig að
draga úr stærðfræðikennslunni og
þá sérstaklega á síðustu tveimur
árunum nú þegar við höfum loks
getað mannað stöður raun-
greinakennara við skólann með
ungu, vel menntuðu fólki að loknu
20 ára hörmungaskeiði í launa-
málum. Ráðherrann ætlar að
bjarga þessu með námskeiðum fyr-
ir grunnskólakennara en eruð þið
ekki sammála framhaldsskólakenn-
urum um að námskeið koma seint í
stað áralangrar sérmenntunar?
Einnig verður okkur uppálagt að
skera niður valgreinar nemenda en
þær ráða oftlega miklu um háskóla-
menntun stúdenta. Þá eru ótaldar
sérgreinar, s.s. bókfærsla og hag-
fræði, sem við skyldum nemendur
til að læra og teljum þjóðhagslega
bráðnauðsynlegt en líklega verðum
við að skera þessar niður við trog.
Þá er rétt að benda ykkur á að
þessar breytingar Þorgerðar Katr-
ínar gera það að verkum að yf-
irstjórn skólans verður erfiðara að
veita nemendum ívilnanir vegna fé-
lagslífs. Gildi félagslífsins hljótið
þið að skilja þar sem
annað ykkar steig sín
fyrstu spor í leiklistinni
á fjölum Verzló og hitt
í spurningakeppni og
ræðukeppni í nafni
skólans.
Kennarar við
bekkjaskólana eru
handvissir um að nái
þessar hugmyndir
fram að ganga skerði
þær færni og þekkingu
nemenda. Því svelgist
mönnum á þegar þeir
heyra ráðherrann ætla
að stytta námið um
fjórðung en halda jafn-
framt sama standard á
stúdentsprófinu! Allt
heilvita fólk sér að
þetta tvennt fer ekki
saman og hugmyndir
um tilfærslur á náms-
greinum úr framhalds-
skóla í grunnskóla eru
fullkomlega óraunhæf-
ar.
Ráðherrann tönnlast
á því að ótækt sé að ís-
lenskir stúdentar út-
skrifist árinu seinna en
jafnaldrar þeirra í ná-
grannalöndunum. Því
er ekki úr vegi að
varpa þeirri spurningu
til ykkar hvort það hafi
valdið ykkur andlegri vanlíðan að
þið útskrifuðust árinu seinna en
jafnaldrar ykkar í Evrópu? Þarf
allt að vera eins og úti í henni Evr-
ópu? Stúdentsprófið hérlendis er
ólíkt stúdentsprófi í Evrópulöndum
og í íslenskum skólum er almenn
menntun þyngri á metunum. Sýnt
hefur verið fram á að íslenskir
nemendur úrskrifast ekki eldri úr
háskóla en gengur og gerist í Evr-
ópu.
Ég treysti því að þið komið í veg
fyrir að þessar lítt ígrunduðu hug-
myndir komi til framkvæmda og
þætti vænt um að þið krefðust þess
að slíkt stórmál komi til umræðu í
sölum Alþingis og að hlustað verði
á efasemdaraddir kennara við elstu
menntastofnanir landsins.
Með góðri kveðju úr Verzló,
P.s. Verið endilega ekki að ónáða
Framsóknarflokkinn með þessu,
nógar eru nú áhyggjurnar þar á bæ
eftir skoðanakannanirnar. Ef þið
viljið aftur á móti liðsinni úr þeirri
áttinni bendið þá Guðna á að hann
verði líka neyddur til að skera nið-
ur í skólum landbúnaðarins. Það
mun svínvirka, sanniði til!
Opið bréf til
gamalla Verzlinga
Árni Hermannsson
fjallar um breytingar á
námi til stúdentsprófs
Árni Hermannsson
’Þá er rétt aðbenda ykkur á
að þessar breyt-
ingar Þorgerðar
Katrínar gera
það að verkum
að yfirstjórn
skólans verður
erfiðara að veita
nemendum
ívilnanir vegna
félagslífs. ‘
Höfundur er kennari við VÍ.
ALLIR helstu fjölmiðlar landsins
hafa flutt áberandi fréttir af árlegri
könnun smokkafyrirtækis um kyn-
hegðan Íslendinga í alþjóðlegu sam-
hengi. Fram kemur m.a. að Íslend-
ingar byrja fyrstir
allra að sofa hjá, eiga
marga bólfélaga,
stunda framhjáhald og
vilja fría smokka. And-
aktugir fréttamenn
hafa greint okkur frá
niðurstöðum á sama
hátt og frá úrslitum
kosninga eða prófkjöri
stjórnmálaflokka. Sum
dagblöð settu nið-
urstöðurnar meira að
segja á forsíðu sem
ýtti enn frekar undir
gildi þeirra og mynd-
ugleika. Prósentutölur voru ná-
kvæmlega fram settar sem gaf nið-
urstöðunum enn meira vægi.
Íslendingar byrja t.d. að jafnaði að
sofa hjá 15,6 ára gamlir og ekki
ólíklegt að margur unglingurinn
hugsi sér til hreyfings. Á hverju
byggjast þessar nákvæmu nið-
urstöður?
Aðferðafræði könnunarinnar
Enginn íslensku fjölmiðlanna
gerði grein fyrir aðferðafræðinni
bak við niðurstöðurnar sem hlýtur
þó að vera forsenda upplýstrar um-
ræðu.Við verðum að hafa í huga að
niðurstöðurnar byggjast á netmæl-
ingu en ekki á úrtaki sem end-
urspeglar þjóðina alla. Aðeins ein-
staklingar sem heimsækja
heimasíðu fyrirtækisins taka þátt
og alls er óvíst að sá hópur end-
urspegli þjóðina að öðru leyti. Al-
veg sama þó tugþúsundir taki þátt í
könnuninni fáum við ekki nið-
urstöður sem leyfa okkur að álykta
með einhverri vissu
um þjóðina í heild
sinni. Raunar verður
að teljast líklegt að sá
hópur sem heimsækir
heimasíður smokkafyr-
irtækja sé talsvert frá-
brugðinn þjóðinni allri.
Að auki er vafamál
hversu alvarlega þátt-
takendur taka könnun
af þessu tagi á vett-
vangi kynlífsfyrirtækis
í netheimum. Jafnvel
er ekki loku fyrir það
skotið að tilhneiging sé
hjá sumum að ýkja bólfarir sínar
frekar en hitt. Við vitum það þó
aldrei með vissu með könnunum af
þessu tagi.
Niðurstöðurnar verða ekki vís-
indalegri með alþjóðlegum sam-
anburði. Á sama hátt og hæpið er
að fullyrða að kynhegðan Íslend-
inga sé svona eða hinsegin á grund-
velli netmælingar verður jafnvel
enn fráleitara að bera niðurstöð-
urnar saman við aðrar þjóðir. Jafn-
vel þó okkur finnist niðurstöðurnar
á einhvern hátt trúverðugar getum
við aldrei fullyrt það með vissu. Til
þess verður að rannsaka málefnið
með áreiðanlegri hætti og við eig-
um fjölda hæfra vísindamanna og
rannsóknarstofnana sem geta orðið
okkur að meira liði við rannsóknir á
þessu áhugaverða málefni.
Tilgangur netmælinga
Hver er tilgangur fyrirtækja sem
stunda netmælingar af þessu tagi?
Hér er fyrst og fremst um auglýs-
ingamennsku að ræða. Vara fyr-
irtækisins er auglýst á ódýran hátt
um leið og fyrirtækið fær á sig vís-
indalegan blæ og meiri ljóma. Ís-
lenskir fjölmiðlar hafa sannarlega
gert sitt til að lyfta hinu alþjóðlega
smokkafyrirtæki á hærri stall og
gefið því rými sem venjulegar aug-
lýsingar myndu aldrei ná að gera.
Ekki má vanmeta skemmtigildi nið-
urstaðnanna. Margir hafa örugg-
lega gaman af því að bera sjálfan
sig saman við niðurstöðurnar og
ekki ósennilegt að umræður ung-
menna á skólalóðinni og á vinnu-
stöðum landsmanna hafi orðið líf-
legri um stund. Ef við viljum hins
vegar marktækari niðurstöður um
málefnið verðum við þó að byggja
mælinguna á traustari grunni.
Af bólfimi Íslendinga
í alþjóðlegu ljósi
Helgi Gunnlaugsson fjallar
um netmælingar á bólfimi ’Hver er tilgangur fyr-irtækja sem stunda net-
mælingar af þessu tagi?
Hér er fyrst og fremst
um auglýsingamennsku
að ræða.‘
Helgi Gunnlaugsson
Höfundur er prófessor
í félagsfræði við Háskóla Íslands.
Jakob Björnsson: Útmálun
helvítis. „Álvinnsla á Íslandi
dregur úr losun koltvísýrings í
heiminum borið saman við að
álið væri alls ekki framleitt og
þyngri efni notuð í farartæki í
þess stað, og enn meira borið
saman við að álið væri ella
framleitt með raforku úr elds-
neyti.“
Þorsteinn H. Gunnarsson
fjallar um rjúpnaveiðina og
auglýsingu um hana, sem hann
telur annmarka á.
Eggert B. Ólafsson: Vega-
gerðin hafnar hagstæðasta til-
boði í flugvallarrútuna.
Örn Sigurðsson: Bornir eru
saman fjórir valkostir fyrir nýj-
an innanlandsflugvöll.
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar