Morgunblaðið - 15.12.2005, Qupperneq 8

8 FIMMTUDAGUR 15. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Lítið sem ekkert hef-ur verið um tilfellihettusóttar hér á
landi frá því að bólusetn-
ing hófst árið 1989 og sagt
er að síðasti stóri farald-
urinn hafi geisað hér á
landi árið 1987 en þá voru
2.479 tilfelli skráð – þó
ekki endilega staðfest. Ár-
ið á eftir voru ekki nema
rúmlega hundrað tilfelli
skráð en það sem af er
þessu ári hafa verið skráð
um 73 staðfest tilfelli. Þór-
ólfur Guðnason, yfirlækn-
ir á sóttvarnarsviði, segir
að búast megi við því að um fleiri
tilfelli sé að ræða. Jafnframt vant-
ar í þá tölu þau tilfelli sem komið
hafa upp í desember.
Þrátt fyrir að tilfellin séu ekki
mörg miðað við tölur fyrri ára
verður að taka mið af því að öll til-
fellin í ár eru staðfest með blóð-
prufu þannig að ekki er alveg
sambærilegt að bera tölurnar
saman. Eftir að strangar var tekið
á skráningu hettusóttar komu upp
mun færri tilvik og hennar hefur í
raun ekki orðið vart á landinu síð-
an árið 1997, þegar ellefu tilfelli
voru skráð.
Staðfest hefur verið að hettu-
sóttarfaraldurinn í ár hafi borist
hingað frá Bretlandseyjum en
fyrstu tvö tilfellin sem upp komu í
lok maí sl. voru hjá einstaklingum
sem nýlega höfðu ferðast til Eng-
lands. Samkvæmt tölublaði Far-
sóttafrétta Landlæknisembættis-
ins í ágústmánuði hafa Bretar
verið í tímabundnum erfiðleikum
með að ná fullnægjandi þátttöku í
bólusetningu á undanförnum ár-
um og hafa slíkir faraldrar sprott-
ið upp. Þórólfur bendir jafnframt
á að ef fólk hætti að láta bólusetja
sig gæti slíkt hið sama gerst með
t.a.m. mislinga.
Talið var að hámarki faraldurs-
ins hefði verið náð í lok júlí og
byrjun ágúst en tilfellum fjölgaði
nokkuð í september og þau náðu
svo hámarki, að því er talið er, í
nóvember þegar nítján tilfelli
voru skráð.
Í flestum tilfellum skaðlaus
Hettusóttin leggst aðallega á
einstaklinga fædda á árunum 1981
til 1985 en það eru þeir sem
misstu af MMR-bólusetningunni
sem hófst hjá 18 mánaða gömlum
börnum á árinu 1989 og hjá níu
ára gömlum börnum 1994. Í þeim
hópi hafa 46 tilfelli verið skráð en
til samanburðar eru tilfellin næst-
flest hjá einstaklingum fæddum
1986 til 1990 eða 14. Svo virðist
sem þar sé á ferð hópur af ungu
fólki sem ekki var bólusett og
virðist ekki hafa fengið hettusótt-
ina í faraldrinum 1987 og er því
óvarið þegar hún skýtur upp koll-
inum nú, segir Þórólfur og telur
erfitt að segja til um hvort farald-
urinn sé loks í rénun, en vísbend-
ingar eru um það. Þrátt fyrir það
hefur nú verið hvatt til að þeir
sem ekki hafa fengið hettusótt eða
bólusetningu gegn henni, einkum
einstaklingar sem fæddir eru á ár-
unum 1981 til 1985, láti bólusetja
sig sem fyrst. Einstaklingar á
aldrinum 20 til 24 ára fá bólusetn-
ingu án endurgjalds en litið er á
hana sem lið í ungbarna- eða al-
mennri bólusetningu. „Það eru
langflestir af þessu árabili sem
hafa sýkst og veikst. Þeir sem
eldri eru hafa sennilega fengið
hettusóttina og svo fengu þeir
sem eru fæddir eftir 1985 bólu-
setningu við níu ára aldur,“ segir
Þórólfur sem telur mikilvægt að
stemma stigu við faraldrinum en
veiran getur verið mjög skæð – þó
svo að í flestum tilfellum gangi
hún niður án þess að valda nokkr-
um varanlegum skaða.
Getur leitt til ófrjósemi
Hettusótt er veirusýking og
einkenni meðal annars hiti, slapp-
leiki og bólga í munnvatnskirtli
sem liggur framan við eyrun og
niður á kjálka. Þrátt fyrir að í
flestum tilfellum sé sýkingin
hættulaus getur hún í einstaka til-
fellum verið langdregin í munn-
vatnskirtlum og valdið mikilli
bólgu, óþægindum og langvarandi
veikindum. Hún getur jafnframt
valdið heyrnarskaða, heyrnar-
leysi og heilabólgu. Hjá karl-
mönnum getur hún valdið sýkingu
í eistum en í eggjastokkum
kvenna og leitt til ófrjósemi.
Þórólfur segir dæmi um að í
nokkrum tilfellum hafi verið um
sýkingar í eistum að ræða en erf-
itt er að segja til um á þessari
stundu hvort slíkt muni leiða til
ófrjósemi. Þá hafa einstaklingar
verið með langvarandi hita, mikla
verki og verið lengi að ná sér eftir
veikindin. „Ég veit ekki til þess að
neinn hafi misst heyrn núna en við
sáum það alltaf af og til áður fyrr
þegar hettusóttin geisaði.“
Bólusetning gegn hettusótt
Bóluefnið sem notað er gegn
hettusótt kallast MMR og er sam-
sett bóluefni sem einnig verkar
gegn rauðum hundum og misling-
um. Mikil reynsla er komin á
þessa framkvæmd bólusetningar
og aukaverkanir eru fáar og flest-
ar meinlausar. Flestar bólusetn-
ingar geta valdið vægum auka-
verkunum eins og hita, roða og
þrota á stungustað, tímabundinni
vanlíðan og niðurgangi. Bólusetn-
ing gegn hettusótt getur ennfrem-
ur valdið vægum hita eftir viku til
tólf daga.
Fréttaskýring | Tilfellum hettusóttar hér
hefur farið fjölgandi að undanförnu
Hámarkinu
líklega náð
Einstaklingar fæddir 1981 til og með
1985 hvattir til að láta bólusetja sig
Ungt fólk er hvatt til að fara í bólusetningu.
Það sem af er árinu eru
um 73 staðfest tilfelli

Lítið sem ekkert hefur verið
um tilfelli hettusóttar undan-
farin ár eða síðan síðasti stóri
faraldurinn geisaði 1987. Stað-
fest hefur verið að faraldurinn
hafi borist hingað frá Bretlands-
eyjum þar sem hettusótt hefur
verið vandamál upp á síðkastið.
Talið var að faraldurinn hefði
náð hámarki í lok júlí og byrjun
ágúst en tilfellum hefur jafnt og
þétt fjölgað síðan þá og voru
aldrei fleiri en í nóvember.
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
Skagafjörður | Búið er að kunngera
niðurstöður úr hinni árlegu lamba-
skoðun hjá skagfirskum sauð-
fjárbændum. Var hún að umfangi
svipuð og síðustu ár en lömbin betri
að gerð. Þannig var Skagafjarð-
armetið í bakvöðva jafnað en fyrra
metið var frá góðærinu 2003.
Bakvöðvi, sem nú er alltaf mæld-
ur með ómsjá, var að jafnaði álíka
og í góðærinu 2003 og lærahold það
besta sem Eyþór Einarsson sauð-
fjárræktarráðunautur hefur mælt
síðan hann tók við þessu starfi.
Þennan árangur þakkar ráðunaut-
urinn hagstæðu árferði, sífellt betri
haustmeðferð lambanna, stórauk-
inni þátttöku í sæðingum og al-
mennum áhuga fyrir rækt-
unarstarfinu.
38 mm þykkur bakvöðvi
Á bænum Syðra-Skörðugili
mældist lambhrútur með 38 mm
þykkan bakvöðva. Þetta er gríð-
arlega þykkur vöðvi og jöfnun á
Skagafjarðarmeti sem mældist
haustið 2003 á lambhrút á Þrasa-
stöðum í Fljótum. Þetta lamb vó 57
kíló og stigaðist samtals upp á 86,5
stig og stóð efst allra lambhrúta í
sýslunni í haust. Níu aðrir fylgdu þó
fast á eftir með sama stigafjölda og
í heild leiddi skoðunin í ljós að mik-
ið var um úrvalsgóð hrútsefni í hér-
aðinu.
Af veturgömlum hrútum kom
191 til dóms í haust og þar stóð efst-
ur Hrókur á Syðri-Hofdölum með
86 stig. Hrókur er tilkominn úr
sæðingu, faðir hans er hinn lands-
kunni kynbótagripur Dreitill frá
Oddgeirshólum í Hraungerð-
ishreppi.
Alls voru skoðuð tæplega 5.470
lömb í héraðinu í haust, þar af 910
hrútlömb. Sífellt færist í vöxt að
bændur láti ómmæla gimbrarlömb.
Fá með því móti þykkt vöðva og fitu
og einnig einkunn fyrir lærahold og
hafa svo hliðsjón af þessari mæl-
ingu þegar þeir velja gimbrarlömb
til ásetnings.
Skagafjarðarmetið í bakvöðva jafnað með glæsibrag
Lærahold með besta móti
Morgunblaðið/Örn Þórarinsson
Unnið við mælingar lamba á Syðra-Skörðugili í haust, f.v. Eyþór Einarsson
ráðunautur, þýskur aðstoðarmaður, Einar Gíslason fyrrverandi bóndi og
ráðunautur, Elvar Einarsson bóndi og Eiríkur Loftsson ráðunautur.
Hrútlamb á Syðra-Skörðugili –
jafnaði metið í bakvöðva.