Morgunblaðið - 15.12.2005, Qupperneq 36

36 FIMMTUDAGUR 15. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
F
ólk sem hefur ferðast
um Ghana segir að
þar í landi sé ekki
bara heitt heldur
víða góður ilmur af
súkkulaði. Þetta er kannski ekki
að öllu leyti sambærilegt við
gömlu, íslensku peningalyktina
okkar, fiskþefinn. En kakóbaunir
eru næstmikilvægasta útflutn-
ingsvara Ghanamanna. Rúmar 20
milljónir Ghanamanna gætu hins
vegar hagnast miklu meira á út-
flutningi ef þeir hefðu frjálsan að-
gang að vestrænum mörkuðum.
Evrópumenn bægja frá sér
samkeppni með niðurgreiðslum
handa eigin framleiðendum og
tollum á varning frá fjölmörgum
þróunarríkjum. Þeir vernda sína
menn, láta þá vinna súkkulaðið
dýra úr baununum. Sama gera
Bandaríkjamenn þegar þeir veita
bómullarbændum fram-
leiðslustyrki og bægja þannig frá
sér innflutningi frá Afríkuríkjum
eins og Malí. Tekið er tillit til
stundarhagsmuna nokkurra
bænda en hagsmunir alls þorra
neytenda og bómullarbænda í þró-
unarríkjum eru hunsaðir.
Ekki hafa Malímenn efni á að
styrkja sína bændur svo hraust-
lega að þeir geti boðið enn lægra
verð en bandarískir bændur á
markaðinum vestanhafs. Í Malí
eru menn í svipaðri stöðu og Ís-
lendingar fyrir 150 árum: blá-
snauðir. Okkur ætti því að renna
blóðið til skyldunnar en við gætum
líka rifjað upp að það sem einkum
varð til að lyfta okkur upp úr
eymdinni voru viðskipti við aðrar
og auðugri þjóðir. Ekki gjafir frá
þeim heldur viðskipti.
Kakóbaunirnar í Ghana eru að-
eins eitt lítið dæmi. Beitt er hvers
kyns brögðum til að útiloka vörur
frá þróunarrríkjum, innflutnings-
tollum, niðurgreiðslum á eigin
framleiðslu, hugvitsemin er óend-
anleg. Ríki Evrópusambandsins
haga sér verst í þessum efnum og
sæta nú harðri gagnrýni á fundi
Heimsviðskiptastofnunarinnar,
WTO, í Hong Kong. Undanbrögð
Peters Mandelson, fulltrúa ESB,
þegar hann reynir að telja mönn-
um trú um að innflutningshömlur
sambandsins hjálpi fátækum,
fyrrverandi nýlenduþjóðum eru
furðulegur spuni.
Þessi fyrrverandi ráðherra í
stjórn Blairs var annars einarður
talsmaður markaðsfrelsis eins og
Bretar eru yfirleitt í innbyrðis
deilum í Evrópusambandinu. En
nú er hann í framkvæmdastjórn-
inni í Brussel og þar setja Frakkar
hnefann í boðið. Þeir hagnast mest
allra á landbúnaðarstyrkjum ESB
og öðru sukki og hafna öllum til-
slökunum í alþjóðaviðskiptum
með afurðir landbúnaðar. Þeir
hóta neitunarvaldi ef Mandelson
makkar ekki rétt.
Landbúnaður stendur nú undir
aðeins um 4% af heildarfram-
leiðslu í heiminum, að sögn hag-
fræðinga og því skyldi maður ætla
að ríkar þjóðir hafi efni á því að
hleypa þeim fátæku inn á markaði
sína. Ef menn vilja raunverulega
hjálpa fátækum þjóðum eins og
Ghanamönnum að bjarga sér
sjálfar ætti það ekki að draga úr
áhuganum á að fjarlægja höml-
urnar að hagnaðurinn af við-
skiptafrelsi myndi að mestu leyti
renna til fátækra þjóða. Ekki ein-
göngu, vestrænir neyendur
myndu á endanum hagnast líka,
við gætum keypt ódýrari landbún-
aðarvörur. Smám saman myndu
Afríkumenn ná tökum á gæðaeft-
irliti og öðru sem skiptir sköpum í
samkeppninni og ná sér vel á
strik. Okkur tókst það.
En þá verða þeir að geta gert
það sama og við þegar við fórum
að selja besta fiskinn okkar á háu
verði til ríkra þjóða og afla þannig
gjaldeyris. Reyndar er það ljóst að
þróunarríkin myndu líka geta
hagnast verulega á því að aflétta
viðskiptahömlum á heimavelli sín-
um og engin ástæða til að þegja
um það. En við ættum að geta skil-
ið að umbreytingar, sem alltaf
kosta einhverja íbúa tímabundnar
fórnir, eru erfiðar í löndum þar
sem lífsbaráttan snýst um að lifa
fram á næsta dag, þar sem ör-
væntingin er stöðugt nálæg. Við
skiljum þann vanda betur en
vanda íslenskra ráðherra sem
þusa um hörmungar í Afríku en
verja í næstu andrá að Íslendingar
skipi sér í Hong Kong í flokk með
níska afturhaldinu.
Orðaflaumurinn á fundi WTO
er ekki bara orð, hann er uppskrift
að athöfnum eða athafnaleysi eins
og því miður virðist ætla að verða
reyndin. Hann merkir dauðans al-
vöru fyrir þá sem ekki hafa mestar
áhyggjur af því hvort eitthvað gott
sé í sjónvarpinu í kvöld heldur því
hvort börnin fái nóg að borða.
Hægt er að nálgast margar at-
hyglisverðar upplýsingar um við-
skiptastefnu ESB á vef Open Eu-
rope (www.openeurope.org.uk) í
Bretlandi. Vefurinn hefur þann
mikla kost að vera gagnrýninn á
ESB án þess að hafna í skot-
gröfum þeirra sem sjá ekkert gott
við samstarfið. En við erum ekki í
ESB, segja einhverjir núna. Það
er rétt en við getum lagt okkar lóð
á vogarskálarnar, þótt lítið sé.
Hundakúnstir Evrópumanna og
fleiri ríkra þjóða í sambandi við al-
þjóðlegt viðskiptafrelsi eru og
verða svartur blettur á samvisku
þeirra. Vonandi taka menn ein-
hvern tíma fram burstann og
byrja að þvo.
Satt að segja held ég að við gæt-
um gert miklu meira gott með því
að gerast kraftmiklir talsmenn
viðskiptafrelsis hjá WTO en berj-
ast fyrir fulltrúasæti í öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna. Nema menn
sjái fyrir sér að hlustað verði af
alefli á fulltrúa herlausa Íslands
þegar upp kemur krísa, þegar
senda þarf hermenn til að bæla
niður átök með valdi. Á þá íslenski
fulltrúinn að leggja eindregið til
að sendir verði hermenn á vett-
vang, að allar aðrar þjóðir SÞ
hætti lífi sona sinna og dætra í
bardögum til að reyna að fryggja
frið?
Kakó og
fisklykt
Okkur ætti því að renna blóðið til skyld-
unnar en við gætum líka rifjað upp að
það sem einkum varð til að lyfta okkur
upp úr eymdinni voru viðskipti við aðr-
ar og auðugri þjóðir.
VIÐHORF
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
ÞAÐ verður að hugsa stórt en
þola smærra þegar unnið er að
mikilvægum lausnum inn í framtíð-
ina. Rök og skynsemi, blákaldar
staðreyndir verða að ráða för.
Þetta á hvorttveggja við um gerð
jarðganga milli lands
og Eyja og byggingu
ferjuhafnar á Bakka-
fjöru. Jarðganga-
möguleikinn er í at-
hugun og ekkert hefur
komið fram sem lofar
ekki góðu um gerð 18
km jarðganga milli
lands og Eyja. Hins
vegar hefur hið op-
inbera staðið klaufa-
lega að kynningu
málsins og framvindu
í þeim rannsóknum
sem þarf að vinna.
Hið opinbera hefur
látið ófaglærða emb-
ættismenn og blaða-
menn túlka nið-
urstöður rannsókna
og möguleika. Auðvit-
að hefði hið opinbera,
samgönguráðuneyti
og Vegagerð, átt að
láta úttektarnefnd
samgönguráðherra
um möguleika í bætt-
um samgöngum milli
lands og Eyja um það
að túlka niðurstöður
rannsókna og mögu-
leikana. Þeirri nefnd stýrir Páll
Sigurjónsson verkfræðingur og
hefur til liðs með sér menn sem
hafa allt til brunns að bera til þess
að láta rökin tala að loknum úr-
lestri sérfræðinga sem þörf er tal-
in á að komi að málinu. Með því
móti hefðu menn losnað við slúður
og misskilning í fréttaflutningi.
Það er allt of mikið í húfi um að
vel takist til í næsta alvöruskrefi
uppbyggingar samgangna milli
lands og Eyja, ekki aðeins vegna
Vestmannaeyja, heldur Suðurlands
alls ekki síður og reyndar landsins
alls.
Ekkert komið fram sem dreg-
ur úr möguleikum jarðganga
Þegar rannsóknaskýrsla ÍSOR lá
fyrir í sumar um jarð-
fræðilegar rannsóknir
vegna jarðgangagerð-
ar milli lands og Eyja
lenti skýrslan fyrst í
höndum blaðamanna
sem fóru sjálfir að
túlka og leiða spurn-
ingar þótt Vegagerðin
hefði ákveðið að fá
innlenda og erlenda
sérfræðinga til að lesa
úr skýrslunni og von
er á.
Öll umfjöllun um
skýrsluna var því nei-
kvæð vegna þess að
menn höfðu ekki sett
sig inn í málin. Stað-
reyndin var hins vegar
sú að í skýrslu ISOR
kom ekkert fram sem
menn vissu ekki áður
eða töldu sig vita.
Þess vegna var skýrsl-
an hagstæð hugmynd-
inni þó ekki væri
nema á þeim for-
sendum að Vegagerðin
hefur gefið út form-
lega fyrir mörgum ár-
um að það væri hægt
að gera göng milli lands og Eyja
og einnig með tilliti til kostnaðar-
áætlunar frá sænska stórverktaka-
fyrirtækinu NCC upp á 13–16
milljarða við gerð ganganna.
Í fljótfærni féllu nokkrir þing-
menn og fréttamenn í þá gryfju að
tjá sig um skýrsluna ótímabært
þegar ekki var búið að lesa úr
henni og meta út frá mörgum sjón-
arhornum. Nú er unnið að því.
Menn mega ekki
blaðra út í loftið
Það er til að mynda sorglegt að
alþingismenn fari að ala á svart-
sýni varðandi verkefnið án þess að
hafa sett sig inn í málið, ekki einu
sinni valdað sig með því að leita í
smiðju sérfróðra manna áður en
bullið var sett fram. Þetta er ekki
boðlegt, er metnaðarlaust og rugl-
ar fólk í ríminu, ekki síst vegna
þess að opinber stjórnvöld hafa
nuddast gegn þessu máli af ein-
hverjum öðrum ástæðum en rök-
um, reynt að láta það týnast og
eyðast án þess að rökheldar for-
sendur séu til staðar. Í svo mik-
ilvægu máli sem um ræðir verða
menn að gæta sín að standa ekki
uppi sem skemmdarverkamenn
þegar öll kurl eru komin til grafar
og rökin liggja á borðinu. Það
skiptir öllu máli að ákvörðun um
næsta stórskref í samgöngum milli
lands og Eyja verði tekin á fullum
rökum og faglegum forsendum.
Það er óljóst ennþá hvort það
verða jarðgöng, ferjuhöfn á
Bakkafjöru eða nýr Herjólfur.
Jarðgangaskoðunin er í fullum
gangi, ekki síst hjá áhugaaðilum,
en einnig hjá Vegagerðinni að
sjálfsögðu og Siglingastofnun legg-
ur mikinn metnað í að kanna
ferjuhafnarmöguleikana. Smíði nýs
skips er þekkt stærð. En ennþá
virðast jarðgöngin langfýsilegasti
kosturinn með tilliti til bæði bygg-
ingarkostnaðar og hagkvæmni og
það sérstæða er að peningarnir
eru nú þegar til staðar, ætlaðir í
Herjólf í framtíðinni eins og hing-
að til en munu að öllum líkindum
duga til að byggja göng í staðinn
til mikils sparnaðar fyrir ríkissjóð
og svo eigum við eftir að sjá
hvernig höfnin hannast á Bakka-
fjöru.
Eyjagöngin enn valkostur
með fullum rökum
Árni Johnsen fjallar um
göng milli lands og Eyja
’Það er til aðmynda sorglegt
að alþingismenn
fari að ala á
svartsýni varð-
andi verkefnið
án þess að hafa
sett sig inn í
málið …‘
Árni Johnsen
Höfundur er stjórnmálamaður,
blaðamaður og tónlistarmaður.
ÞAÐ er af ást á og virðingu fyrir
íbúðarsvæði mínu Álftanesi að ég fór
að safna undirskriftum gegn því
miðbæjarskipulagi
sem nú stendur til að
samþykkja. Ég gekk á
milli heimila í bænum
með þeim ásetningi að
skora á bæjarstjórn
Álftaness að hugsa
sinn gang og efna til
arkitektasamkeppni
og kosningu íbúanna
um þá lausn sem þeim
mundi hugnast.
Ekki fór ég erind-
isleysu, enda býr á
Álftanesi gáfað og
hugsandi fólk. Voru
þau ummæli sem fólk
hafði um störf bæj-
arstjórnar þannig að
ég tel litlar líkur á að
það blessað fólk, sem
er í meirihluta bæj-
arstjórnar í dag, geti
leitað til kjósenda
sinna aftur eftir um-
boði þeirra.
Álftnesingar svikn-
ir um „sveit í borg“
Var það auðheyrt á
máli íbúanna að þeir
væru orðnir langþreyttir á umferð
stórvirkra vinnuvéla um götur bæj-
arins sem spillti friði og ró sem nú-
verandi meirihluti bæjarstjórnar
hafði lofað þeim í síðustu kosningum
undir slagorðinu „Sveit í borg“.
Einnig fannst viðmælendum mín-
um ótrúlegur hroki af hálfu bæj-
arstjórans að láta fjarlægja upplýs-
ingaskilti Samtaka um betri byggð
sem stóð á nákvæmlega sama stað
og sjálfur bæjarstjórinn hafði ann-
ars ágætlega fallega andlitsmynd af
sjálfum sér fyrir seinustu kosningar
óáreitta.
Eftir að þessi lýð-
ræðislega barátta hófst
með greinarskrifum og
stofnun Samtaka um
betri byggð á Álftanesi
hafa hlutirnir tekið
óvænta stefnu.
Bæjarfulltrúar og
bæjarstjóri sem eru í
vinnu hjá okkur bæj-
arbúum virðast frekar
þjóna hagsmunum
verktaka úti í bæ í stað
þess að vinna fyrir okk-
ur íbúana. Það erum við
íbúarnir og niðjar okk-
ar sem eigum að njóta
bæjarfélagsins um
ókomna framtíð, ekki
einhverjir verktakar
sem eðlilega láta sig
hverfa á ný mið að af-
loknu verki.
Sigríður Rósa Magn-
úsdóttir, formaður bæj-
arráðs Álftaness, taldi
sig knúna til að svara
fyrrum kjósendum sín-
um í Morgunblaðinu á
dögunum. Í grein henn-
ar var farið yfir verk-
ferlið og á hún þakkir skildar fyrir
að segja sannleikann um þessi mál.
„Ráðinn er arkitekt árið 2005 og
frumhugmynd kynnt 11. mars 2005
… síðan voru haldnir 2 kynning-
arfundir 9. júní og 1. september
2005.“ Aðeins tveir fundir um svo
mikilvægt mál. Ég myndi a.m.k.
ekki vilja eiga svo fáa fundi með
mínum arkitekt ef ég væri að byggja
mér einbýlishús, hvað þá heilan
miðbæ.
Ekki er ég hissa á því að meiri-
hluti bæjarstjórnar hafi þurft að
ferðast til Skovlunde í Danmörku til
að finna aðra eins samsvörun í heim-
inum við þá tillögu sem nú liggur til
samþykktar. Þótt ég undirritaður
hafi atvinnu af því að ferðast hef ég
aldrei heyrt um þennan dýrðarstað.
Meirihluti Álftnesinga vill val
Nú þegar ljóst er að meirihluti
íbúa á Álftanesi óskar eftir öðrum
valkosti en boðið er upp á af hálfu
bæjarstjórnar Álftaness ætti meiri-
hluti bæjarstjórnar að tala af minni
hroka til kjósenda sinna og vitna
ekki til íbúa hreppsins sem fákunn-
andi æsingafólks sem hafi ekkert vit
á skipulagsmálum eins og þeir hafa
látið hafa eftir sér í fjölmiðlum und-
anfarið.
Að endingu vill ég segja hæstvirt-
um bæjarfulltrúum það enn einu
sinni að Samtökin um betri byggð á
Álftanesi eru ekki á móti uppbygg-
ingu þjónustu fyrir eldri íbúa bæj-
arins. Hins vegar er ljóst að ef íbúa-
fjöldi á Álftanesi á að aukast
verulega á stuttum tíma og með-
alaldur að hækka þarf að mæta þörf-
um íbúa með aukinni þjónustu.
Hvernig hyggst bæjarstjórnin mæta
þörfum fyrir læknisþjónustu í bæn-
um fyrir tilvonandi íbúa?
Við íbúar á Álftanesi erum ekki
æsingafólk heldur fólk sem vill betri
úrlausn en þessa sem verið er að
bjóða okkur hér upp á. Það er von
mín að bæjarfulltrúar þjóni óskum
bæjarbúa og noti til þess vit og skyn-
semi í stað skóflu og haka.
Betri byggð á Álftanesi
Bjarni Berg fjallar um
skipulagsmál á Álftanesi
’Við íbúar áÁlftanesi erum
ekki æsingafólk
heldur fólk sem
vill betri úr-
lausn en þessa
sem verið er að
bjóða okkur hér
upp á.‘
Bjarni Berg
Höfundur er flugstjóri.