Fréttablaðið - 01.02.2003, Blaðsíða 12

12 1. febrúar 2003 LAUGARDAGUR
Valur Valsson, forstjóri Ís-landsbanka, stendur upp úr
stól sínum á tímamótum í íslensku
fjármálalífi. Valur hefur á tuttugu
ára ferli sem bankastjórnandi
verið rödd einkarekinna banka í
íslensku fjármálakerfinu. Þegar
hann tók við stjórnartaumum í
Iðnaðarbankanum fyrir tveimur
áratugum voru viðskiptabankarn-
ir sjö, þar af þrír ríkisbankar.
„Það var óhemju dýrt banka-
kerfi,“ segir Valur. Nú er afskipt-
um íslenska ríkisins af viðskipta-
bönkunum að ljúka. Valur viður-
kennir að samkeppnisstaðan
gagnvart ríkisbönkunum hafi oft
verið snúin. „Ég neita því ekki að
það var stundum þreytandi að
keppa við þá. Það var oft mjög
ójöfn vígstaða. Lengi vel höfðu að-
eins tveir ríkisbankar heimild til
að versla með gjaldeyri. Það
þýddi að viðskiptavinir okkar sem
þurftu á slíkum viðskiptum að
halda urðu jafnframt að skipta við
þessa banka. Það eru ekki nema
fimmtán ár síðan þetta breyttist.
Á sama tíma var öllum ríkisfyrir-
tækjum og stofnunum bannað að
skipta við einkabanka. Þegar
horft er til þess að ríkið var mjög
umsvifamikið í atvinnurekstri á
þessum tíma þótti okkur það mjög
ósanngjarnt að mega ekki keppa
um þessi viðskipt. Það er tímanna
tákn að ég sem hef verið að keppa
við ríkisbankana í þrjátíu ár stend
upp á sama tíma og þeir fara úr
ríkiseigu. Ég er nú samt ekki að
segja að það sé mér að þakka.“
Faðir Vals, Valur Gíslason, var
einn ástsælasti leikari þjóðarinn-
ar. Hann var í hópi fyrstu atvinnu-
leikara þjóðarinnar við stofnun
Þjóðleikhússins. „Ég var sex ára
þegar hann gerðist atvinnuleikari.
Fram að því hafði hann, eins og
aðrir leikarar þess tíma, annað
lifibrauð.“ Valur Gíslason var
meðal annars bankamaður í
gamla Íslandsbanka. „Ég var ein-
hvern tímann spurður að því
hvort mér hefði ekki komið til
hugar að feta í fótspor föður míns.
Ég svaraði að það hefði ég einmitt
gert.“ Valur segir það þó senni-
lega tilviljun að bankastarfsemi
varð fyrir valinu.
Frá skömmtun
til samkeppni
Það fyrsta sem kemur upp í
hugann þegar talað eru um banka
eru peningar. Næst kemur vaxta-
útreikningur og áætlanagerð.
„Bankastarfsemi snýst síst um
peninga. Hún snýst um fólk.
Bankastarfsemi er þjónusta við
viðskiptavininn; atvinnulífið, ein-
staklinga og fyrirtæki. Hún bygg-
ir á langtímasamskiptum við
fólk.“ Staða einstaklings, atvinnu-
greinar eða fyrirtækis getur verið
mismunandi eftir tímabilum. Því
hlýtur að reyna á samskiptin.
„Það er rétt og þá reynir oft mikið
á þessi samskipti. Það hefur sem
betur fer oftar en ekki tekist að
leysa slík mál farsællega. Ég
minnist margra viðskiptavina
sem hafa verið afar lengi í við-
skiptum við okkur.“
Breytingar á banka og fjár-
málakerfi hafa verið gríðarlega
örar. Ekki síst síðustu tíu árin.
„Það eru liðin þrjátíu ár síðan ég
hóf störf í Iðnaðarbankanum. Ég
get skipt þessu tímabili niður í
þrjú jafn löng skeið. Fyrstu tíu
árin var tímabil stöðnunar í
bankakerfinu. Þá var tími hafta
og skömmtunar. Sparifé manna
brann upp, lánsfé var ókeypis og
eftirspurnin eftir því var óendan-
leg. Annað tímabilið frá um 1980
til 1990 einkenndist af því að í
upphafi tímans var verðtrygg-
ingin sett á. Þá hætti lánsfé að
vera ókeypis. Það hafði náttúr-
lega gríðarleg áhrif á einstak-
linga og atvinnurekstur sem
sumhver hafði blómstrað vegna
þess að lánsfé var svo ódýrt. Það
var raunverulega niðurgreitt.
Um miðjan áratuginn var farið að
losa um höft sem varð til þess að
eftir 1990 hófst tímabil hagræð-
ingar.“
Íslandsbanki er stofnaður
1989 og tekur til starfa í byrjun
ár 1990. „Íslandsbanki verður til
þegar ríkisvaldið sleppir tökum
sínum á bankaviðskiptum í þeim
skilningi að það hætti að ákveða
vexti og segja þeim fyrir verk-
um. Bankarnir þurftu því sjálfir
að ráða ráðum sínum og standa á
eigin fótum. Það var hvatinn að
því að bankarnir fóru að leita
leiða til hagræðingar. Við vorum
að því leyti til óheppin með tíma-
setninguna að þá var að ganga
yfir býsna erfið efnahagslægð
sem stóð yfir næstu þrjú árin.
Þetta gerði okkur erfitt fyrir, en
við stóðum þetta af okkur og
þurftum enga aðstoð. Það var
nánast einsdæmi. Á öllum Norð-
urlöndunum gekk yfir sams kon-
ar kreppa. Þar þurfti hver bank-
inn af öðrum að fá aðstoð. Við
stóðum þetta af okkur á eigin for-
sendum.“
Rödd einkabankans
Enda þótt ríkið léti af vaxta-
ákvörðunum var ekki þar með
sagt að stjórnvöld hefðu ekki
skoðanir á því hversu háir vextir
ættu að vera. Valur var til and-
svara fyrir bankakerfið. „Það
hafa komið tímabil þar sem vextir
hafa orðið að pólitísku deilumáli.
Menn hafa haft ýmsar skoðanir á
því hvort þeir ættu að vera hærri
eða lægri. Ég held hins vegar að
engum detti í hug að hverfa aftur
til þess tíma þegar vextir og verð-
lag í landinu var ákveðið af ríkis-
valdinu.“ Valur hefur verið ófeim-
inn við að skýra sjónarmið bank-
ans þegar hann hefur orðið fyrir
gagnrýni. „Mér hefur fundist
mikilvægt að koma sjónarmiðum
bankans á framfæri. Ég hef þurft
að segja óvinsæla hluti, en ég
hafði þá alltaf í huga að það væri
betra að segja vondu fréttirnar
strax heldur en að reyna að fela
þær. Það skilaði sér til lengri tíma
í meiri virðingu fyrir bankanum
og því sem hann var að gera. Jafn-
vel þótt ákvarðanir væru óvinsæl-
ar þá stundina.“
Þegar efnahaglægðinni lauk
tók við kraftmikil uppsveifla.
Frjálsræði hafði aukist og ný
Valur Valsson er maður tveggja tíma í íslensku viðskiptalífi. Eða þriggja eins og segir sjálfur. Tími hans í heimi viðskiptabankanna
spannar tímann frá höftum og skömmtun til frjálsræðis í viðskiptum. Hann er ekki gamall, en stendur nú upp frá drjúgu dagsverki.
Störf í banka snúast
síst um peninga
DREIFING VALDS OG ÁBYRGÐAR
Einn lykilþáttur þess að skapa góðan
starfsanda er að dreifa ábyrgð og valdi.
Valur er sannfærður um að ánægja starfs-
fólks smitist til viðskiptavinanna.
REYNSLAN VERÐUR EFTIR
Valur Valsson, forstjóri Íslandsbanka, er einn reynslumesti fjármálamaður landsins. Hann segir reynsluna sitja eftir í því sem hann skil-
ur eftir sig í bankanum. Hann kvíðir engu og segir bankann í góðum höndum.
FRÉTTAB
LAÐ
IÐ
/VILH
ELM