Fréttablaðið - 22.03.2003, Blaðsíða 23

Þegar ástand heimsmála er jafneldfimt og það er um þessar
mundir óttast menn alltaf að ein-
hverjir kjósi að nota Óskarsverð-
launin til þess að koma meining-
um sínum, sem eru misvel þokk-
aðar, á framfæri, og því er
taugatitringurinn í herbúðum
Akademíunnar í algeru hámarki.
Eftirminnilegasta og um-
deildasta dæmið um árekstur
Óskars við eldfim mál er án efa sú
ákvörðun Marlons Brando að
senda indíánastúlkuna Sacheen
Littlefeather til þess að taka við
verðlaunum sínum fyrir leik sinn
í The Godfather árið 1972. Stúlk-
an, sem átti að vera Apache-
indíáni en var víst bara leikkona,
lýsti því yfir að Brando gæti ekki
tekið á móti verðlaununum vegna
slæmrar meðferðar kvikmynda-
iðnaðarins á frumbyggjum Amer-
íku. Tiltækið vakti litla kátínu við-
staddra og líklega eru ekki allir
enn búnir að fyrirgefa Brando.
Það var einnig hápólitískt
augnablik þegar leikstjórinn Elia
Kazan fékk heiðursóskar fyrir
ævistarf sitt við kvikmyndir árið
1999. Flestir í hópi áhorfenda
stóðu upp og hylltu Kazan á með-
an aðrir sátu sem fastast, fremur
svipljótir, í mótmælaskyni við þá
ákvörðun Kazans að gefa þing-
nefnd upp nöfn átta meintra
kommúnista í Hollywood í norna-
veiðunum 1952.
Meistari þöglu myndana,
Charlie Chaplin, fékk hins vegar
verðskuldaða og langvarandi
hyllingu árið 1972 þegar hann
tók við sínum heiðursóskar.
Chaplin hafði fallið í áliti á sín-
um tíma fyrir að vera hallur
undir kommúnisma og hafði
verið í útlegð frá Hollywood í
tuttugu ár.
Vanessa Redgrave fékk alla í
salnum upp á móti sér þegar
hún tók við verðlaunum fyrir
leik sinn í Julia árið 1977. Þá
harmaði hún það að „síonista-
bullur“ skyldu hafa mótmælt já-
kvæðum viðhorfum sínum til
Palestínumanna og var púuð
niður fyrir vikið.
Tom Hanks flutti sögulega
þakkarræðu árið 1993 þegar
hann var verðlaunaður fyrir að
leika eyðnismitaðan homma í
Philadelphia. Hann þakkaði sér-
staklega leiklistarkennara sín-
um í gagnfræðaskóla og fyrrum
bekkjarfélaga sem hann sagði
vera „tvo úrvals samkynhneigða
Ameríkana, tvo dásamlega
menn sem hann hefði verið svo
lánsamur að fá að kynnast.“
Sagan hefur dæmt Akademí-
una harkalega fyrir að snið-
ganga meistaraverk Orsons
Welles, Citizen Kane, árið 1941.
Myndin er almennt talin ein
besta mynd kvikmyndasögunn-
ar en á sínum tíma þótti Aka-
demíunni Welles allt of farsæll
og áhrifamikill miðað við aldur
og myndin fékk aðeins ein verð-
laun, fyrir handrit.
Hin magnaða stríðsmynd
Stevens Spielbergs, Saving
Private Ryan, fékk áþekka út-
reið árið 1998. Myndin var lofuð
í hástert af gagnrýnendum og
var almennt talin ein af fimm
bestu myndum þessa árs. Hún
fékk þó aðeins verðlaun fyrir
leikstjórn og tæknivinnu og
„tapaði“ fyrir Shakespeare in
Love, flestum til mikillar undr-
unar, ef ekki gremju.
Þrátt fyrir að það sé almennt
talið æskilegt að fólk hegði sér
sómasamlega við Óskarsverð-
launaafhendinguna þá hefur
hæverska aldrei verið nein sér-
stök dyggð í Hollywood, eins og
James Cameron minnti eftir-
minnilega á þegar hann tók við
verðlaunum fyrir að leikstýra
Titanic árið 1997. Hann sleppti
gersamlega fram af sér beislinu
og básúnaði með miklum látum
að hann væri „konungur heims-
ins“. Hann hefur ekki gert mynd
síðan og sjálfsagt prísa ein-
hverjir sig sæla. ■
23LAUGARDAGUR 22. mars 2003
Ógleymanleg
augnablik og asnastrik
■ EFTIRMINNILEG KVÖLD
Whoopi Goldberg
2002: „Óskar er sá eini í
Hollywood sem er 74 ára
og þarf ekki Viagra til þess
að endast í þrjá klukku-
tíma.“
,,
WOODY ALLEN 2002
„Þegar Akademían hringdi fékk ég áfall. Ég
hélt að þeir vildu ef til vill fá Óskarana aft-
ur og veðmangarinn minn lokaði fyrir þó
nokkru síðan.“
CITIZEN KANE
Eitt sorglegasta dæmi sögunnar um það hvernig Akademían á það til að sniðganga meistaraverk, en pólitík, öfund, auglýsingaskrum og
fleiri leiðindi hafa orðið til þess að verðlaunin verða seint talin raunverulegur mælikvarði á hæfileika og gæði.
Sú hvimleiða hefð hefur fest sig ísessi hvað Óskarsverðlaunin
varðar að yfirleitt er það einhver
ein mynd sem hirðir flest verðlaun-
in í öllum helstu flokkum. Þetta
ræðst sjálfsagt ekki síst af allri póli-
tíkinni sem stunduð er bak við tjöld-
in og því geysiöfluga markaðs- og
kynningarstarfi sem sumir fram-
leiðendur leggja í til að vekja at-
hygli á myndum sínum.
Það kemur sem betur fer af og til
eitthvað á óvart og því er aldrei
hægt að ganga að neinu sem vísu,
Þannig fékk til dæmis Ridley Scott
ekki verðlaun fyrir að leikstýra
Gladiator þó myndin væri óum-
deildur sigurvegari árið 2000 og
Russell Crowe varð af verðlaunun-
um í fyrra þó A Beautiful Mind ætti
góðan dag. Þá er mörgum enn í
fersku minni þegar The Silence of
the Lambs sópaði til sín styttunum
árið 1991. Myndin er ofbeldisfull
spennumynd og því ekki dæmigerð
óskarsverðlaunamynd og þar fyrir
utan var hún sýnd snemma árið
áður og var flestum gleymd þegar
Hannibal át svo upp alla samkeppn-
ina á verðlaunaafhendingunni.
Spá gagnrýnenda Empire
Hluti af fjörinu í kringum Ósk-
arsverðlaunin felst í því að reyna að
spá fyrir um úrslitin og ekki
skemmir fyrir ef maður „heldur
með“ ákveðnum aðilum og bindur
miklar vonir við að þeir hreppi
hnossið. Þá getur verðlaunanóttin
orðið eins og besti íþróttakappleik-
ur.
Sjóaðir gagnrýnendur breska
kvikmyndatímaritsins Empire hafa
að sjálfsögðu spáð í spilin og eru
nokkuð samstíga í vali sínu. Fimm
af sex veðja á að Chicago verði val-
in besta myndin en einn velur The
Pianist. Þeir eru einróma sammála
um að Martin Scorsese fái loks
verðlaun fyrir bestu leikstjórnina
fyrir Gangs of New York og fjórir
af sex telja víst að Daniel Day-
Lewis hreppi verðlaun fyrir leik
sinn í þeirri mynd. Tveir þeirra
skjóta svo aftur á að gamli refurinn
Jack Nicholson landi fjórðu stytt-
unni fyrir About Schmidt.
Gagnrýnendurnir eru allir sam-
mála um að Nicole Kidman verði
verðlaunuð fyrir leik sinn í The
Hours. Hvað bestu aukaleikarana
varðar telja fjórir af sex að Chris
Cooper vinni í flokki karla fyrir
Adaptation. en tveir telja Christoph-
er Walken best að styttunni kominn
fyrir frammistöðu sína í Catch Me
if You Can. Fimm af sex gera svo
ráð fyrir að Catherine Zeta-Jones
fái verðlaun fyrir Chicago en tveir
skjóta á Julianne Moore fyrir The
Hours.
Spá Fréttablaðsins
Gagnrýnendur Fréttablaðsins
eiga frekar bágt með að leggja til-
finningar sínar til hliðar og leggja
kalt mat á málið. Þeir eru þó sam-
mála um að Chicago verði fyrir val-
inu sem besta myndin og að Martin
Scorsese verði valinn besti leik-
stjórinn. Þá efast þeir ekki um að
Daniel Day-Lewis sé öruggur með
sín verðlaun og veðja sömuleiðis á
Nicole Kidman í kvennadeildinni.
Fyrir bestan aukaleik veðja þeir á
Christopher Walken og Julianne
Moore.
Óskir þeirra um úrslit stangast á
við spána að því leyti að þeir telja
The Pianist bestu myndina og Rom-
an Polanski sömuleiðis besta leik-
stjórann. Annars eru væntingar
þeirra í samræmi við spána. Þá
þætti þeim gaman að sjá Eminem
vinna verðlaun fyrir besta lagið þó
þeir geri ráð fyrir að það verði U2
sem hreppi það hnoss.
thorarinn@frettabladid.is
biggi@frettabladid.is
■ VONIR, VÆNTINGAR OG SPÁR
Það er ekkert
öruggt hjá Óskari
STEVEN SPIELBERG
Er lifandi dæmi um að það er ekki hægt
að ganga að neinu gefnu þegar Óskarinn
er annars vegar og þrátt fyrir endalausa
sigra í miðasölunni og röð af frábærum
myndum rofaði ekki til fyrr en hann gerði
mynd um helför gyðinga.