Fréttablaðið - 11.08.2004, Blaðsíða 16

ASÍ gerist flokkspólitískt
Margir veltu því fyrir sér um helgina af
hverju Grétar Þorsteinsson, forseti Al-
þýðusambandsins, stóð við hlið
Görans Persson forsætisráðherra
Svíþjóðar, Stoltenbergs formanns
norska Verkamannaflokksins og Össur-
ar Skarphéðinssonar, formanns Sam-
fylkingarinnar, þegar stjórnmálamenn-
irnir voru myndaðir á fundi í Viðey.
Skýringin er sú að forseti ASÍ var í hlut-
verki gestgjafa á fundinum fyrir hönd
samtaka sem nefnast Samak og eru
samráðsvettvangur krataflokka og
verkalýðssamtaka á Norðurlöndum.
Gekk ASÍ í þessi samtök fyrir rúmum
fjórum árum án þess að það hafi farið
hátt. Velta margir að vonum fyrir sér
hvaða erindi fagleg og þverpólitísk
verkalýðssamtök á Íslandi eigi í
flokkspólitísk samtök norrænna krata.
Alþýðusambandið var viðriðið margs-
konar flokkspólitískt stjórnmálavafstur
hér á landi fyrr á árum en síðan eru lið-
in ár og áratugir.
Hnignun sjávarútvegs
Fyrir nokkrum árum hefði fréttafyrir-
sögnin „Ráðherra útilokar að stöðva
verkfall með lagasetningu“ ekki merkt
neitt annað en að viðkomandi ráðherra
vildi sýna hyggindi og
láta ekkert uppskátt
um fyrirætlanir sínar.
En nú eru breyttir
tímar. Sjávarútvegur-
inn, sem einu sinni
var kallaður
u n d i r -
stöðuatvinnugrein þjóðarinnar, getur
ekki treyst því að „nei“ merki „já“ eða
„kannski“ þegar um verkföll og laga-
setningu er að ræða. Árni Mathiesen
sjávarútvegsráðherra fer ekki í felur
með það í viðtali í Fréttablaðinu í gær
að ástæðan fyrir afstöðu stjórnvalda sé
að efnahagslífið hafi breyst frá því fyrir
þremur árum þegar síðast voru sett lög
til að stöðva verkfall sjómanna. Sjávar-
útvegurinn hefur ekki sama vægi í þjóð-
arbúskapnum og áður. Undir þetta er
tekið í gær í málgagni ríkisstjórnarinnar,
Morgunblaðinu, en þar segir í ritstjórn-
argrein að bankastarfsemi sé nú arð-
vænlegasta atvinnugreinin á Íslandi og
eðlilegt að landsmenn leggi mestar
áherslur á fjárfestingu í bönkum í öðr-
um löndum í stað sjávarútvegs.
Eitt og annað bendir til þess að Ís-
lendingar hafi meiri áhuga á póli-
tík en annað fólk á jörðinni. Skyldi
keppni um formannsembætti í
ungliðafélagi í stjórnmálaflokki til
dæmis geta orðið að stórfrétt í fjöl-
miðlum nokkurs staðar í heiminum
nema á Íslandi? Auðvitað myndi
mikið af efni íslenskra fréttamiðla
hljóma dálítið annarlega ef það
væri þýtt yfir á önnur tungumál og
birt sem frétt í öðru landi en margt
af því sérkennilegasta snýr einmitt
að stjórnmálum og þeim ná-
kvæmnislega áhuga sem fólk virð-
ist hafa á þeim. Áhugi fjölmiðla á
formannskjöri í Heimdalli minnir
líka á þá staðreynd að ungt fólk á
Íslandi er enn að ganga í stjórn-
málaflokka, en sá siður er að mestu
aflagður í öðrum löndum. Meðal-
aldur félaga í breska íhaldsflokkn-
um er til dæmis sagður vera á milli
sextugs og sjötugs. Ef Íslendingar
væru jafn lítið fyrir að vera í
flokkum og Bretar myndu líklega
allir meðlimir allra flokksfélaga
beggja ríkisstjórnarflokkanna á Ís-
landi rúmast í einum bíósal. Svip-
aða sögu mætti segja af mörgum
öðrum löndum í Evrópu og í
Bandaríkjunum eru stjórnmála-
flokkar tæpast til sem félagsleg
fyrirbæri.
Menn fagna auðvitað ekki þessu
áhugaleysi annarra en Íslendinga á
stjórnmálaflokkum. Margir hafa
lýst áhyggjum af þessu og telja
þetta hættulegt fyrir þá tegund
lýðræðis sem ríkir á Vesturlönd-
um. Flokkarnir, segja menn, tengja
saman kjósendur og stjórnmála-
menn. Þeir eiga að búa til kosti í
þjóðmálum sem eru nægilega
skýrir til að kjósendur geta valið á
milli þeirra; þeir eiga að velja
menn til framboðs, huga að hags-
munum umbjóðenda sinna og halda
uppi aga á meðal hinna kosnu svo
þeir geti unnið saman að ákvörðun-
um á þingi og í ríkisstjórn. Menn
hafa ætlað stjórnmálaflokkum
ýmis önnur hlutverk, en þetta eru
líklega helstu verkefni þeirra í
samtímanum. Þessum verkefnum
geta flokkarnir hins vegar sinnt
þótt þeir séu ekki fjöldahreyfingar
enda koma almennir flokksmenn
yfirleitt lítið við sögu. Lýðræðið
felst þá ekki í lýðræðislegum að-
ferðum við stefnumótun, eða vali á
frambjóðendum, heldur í vali kjós-
enda á milli þeirra kosta sem
flokkarnir bjóða. Á Íslandi fá hins
vegar almennir flokksfélagar að
velja frambjóðendur til þings í
prófkjörum en sú aðferð er lítið
þekkt í Evrópu. Prófkjör eru notuð
í Bandaríkjunum en þar eru flokk-
arnir svo losaraleg og ógreinileg
fyrirbæri að þeir gætu sennilega
ekki valið sér frambjóðendur með
öðrum hætti. Hugsanlegt er að
prófkjörin eigi einhvern þátt í því
að fólk, og það jafnvel ungt fólk, er
enn að ganga í flokka á Íslandi.
Sá möguleiki er auðvitað líka
fyrir hendi að vinsældir íslensku
flokkanna stafi af því að þeir hafi
staðið sig betur en flokkar í öðrum
löndum. Fáir, ef nokkrir, munu þó
halda því fram að íslensku flokk-
arnir hafi búið til skýra og sam-
stæða kosti fyrir kjósendur til að
velja á milli, eða þá að þeir séu sér-
staklega agaðar og samhentar
hreyfingar hugsjónamanna.
Kannski eru þeir skemmtilegri en
aðrir flokkar en núorðið er fram-
boð á skemmtiefni orðið svo mikið
að spilakvöld og kvöldvökur
stjórnmálaflokka með þingmann
eða ráðherra sem ræðumann geta
tæplega skýrt vinsældir þeirra að
fullu. Árangur íslensku flokkanna
hlýtur að liggja á einhverju öðru
sviði.
Kannski er skýringin tvíþætt,
annars vegar íslenska aðferðin við
val á frambjóðendum og hins veg-
ar, og þetta er líklega stærri skýr-
ingin, mikilvægi stjórnmála á Ís-
landi. Svo virðist sem prófkjörsað-
ferðin hafi ekki orðið til þess að
menn horfi víðar en áður við val á
frambjóðendum. Frambjóðendur í
prófkjörum þurfa að gera sig gild-
andi í flokksstarfi. Þeir þurfa að
puða þar um kvöld og helgar og
standa vaktina. Þar verða til
bandalög og fylkingar sem ráða
gengi manna.
Þetta er svo sem ekki dapurlegt
nema fyrir þá sem þurfa að standa
í þessu. Það er ekkert nema gott
um það að segja ef menn hafa
áhuga á sínu þjóðfélagi og vilja
vinna gott starf við að gera það
betra. Það sem er dapurlegt við ís-
lenskan áhuga á pólitík er að hann
stafar líklega að verulegu leyti af
þeirri staðreynd að sérstök tegund
af pólitík skiptir miklu meira máli
á Íslandi en annars staðar í Evr-
ópu. Engum ungum manni í Kaup-
mannahöfn, Amsterdam, London
eða Berlín dettur í hug að það geti
skipt máli fyrir gengi hans og
möguleika í lífinu hvort hann er í
stjórnmálaflokki eða ekki. Ungur
maður á Íslandi kemst því miður
að annarri niðurstöðu. ■
Ég heyrði tvo unga stjórnmálamenn takast á í útvarpi. Annarþeirra, Ágúst Ólafur Ágústsson þingmaður Samfylkingarinnar,gerði lítið úr oflæti hins, Kjartans Magnússonar borgarfulltrúa
Sjálfstæðisflokks, um hversu mikið sá flokkur hefði gert til að auka
frelsi í samfélaginu. Ágúst Ólafur nefndi landbúnaðarmál sem mála-
flokk þar sem íslensk stjórnvöld hafa verið einráð um og ekki tekið við
tilskipunum um aukið frelsi, svo sem gert hefur verið um frelsi í
flestu öðru.
Þess vegna er forvitnilegt að sjá hvað þingmaðurinn ungi sagði í
umræðu um mjólkursamninginn á Alþingi. Auk þess að vera á móti
samningnum saknaði hann boðbera frelsisins. Hann sagði:
„Ríkissjóður hefur 275 milljarða króna til að útdeila á hverju ein-
asta ári og þessi ríkisstjórn hefur ákveðið að meira skuli fara í land-
búnaðarkerfið beint og óbeint heldur en það sem fer í alla framhalds-
skóla landsins.
Hvar eru hinir ungu þingmenn Sjálfstæðisflokksins? Af hverju eru
þeir ekki í salnum? Af hverju eru þeir ekki við þessa umræðu, hinir
ungu hv. þingmenn sem kosnir voru á grundvelli hugsjóna um frjáls-
lyndi og frjálsan markað? Það er kannski ekkert skrýtið eftir umræðu
síðustu viku að þeir hafi kokgleypt allar sínar hugsjónir og gleymt
þeim um leið og þeir urðu þingmenn. Við sjáum þá ekki setja nein
spurningarmerki við þetta frumvarp. Þeir virðast ætla að kyngja
þessum 27 milljarða króna pakka.“ Og áfram hélt hann: „Það eru
bændur sem verða fyrir skaða af þessu kerfi. Það eru neytendur sem
verða fyrir skaða af þessu kerfi. Um það snýst þetta. Við höfum allt of
lengi búið við kerfi í landbúnaði sem er óhagkvæmt bæði fyrir bænd-
ur og neytendur. Ég held einfaldlega að nú sé komið nóg. Við eigum
ekki að festa þetta kerfi í átta ár í viðbót. Það er hvorki bændum né ís-
lenskum landbúnaði til hagsbóta.“
Guðni Ágústsson var ekki allskostar sáttur við þingmanninn og
sagði hann hrokafullan og sagði neytendur vilja íslenskan landbúnað.
„Það er því mikil samstaða um íslenskan landbúnað,“ sagði ráðherr-
ann. Það sem ber á milli ráðherrans og þingmannsins er svo augljóst.
Ágúst Ólafur er ekki á móti landbúnaði. Hann vill honum vel. Hann
vill að hann sleppi undan vernd Guðna Ágústssonar og hann fái að
njóta sín í eðlilegu umhverfi.
Gylfi Magnússon, dósent við Háskóla Íslands, sagði fyrir skömmu
um stuðning við landbúnað, í samtali við Fréttablaðið, að verið væri að
reyna að verja fortíðina lengur en góðu hófi gegnir. Betra væri að taka
ákvörðun um þessi mál á eðlilegum viðskiptalegum forsendum en að
reyna að halda lífinu í geirum sem eru ekki lífvænlegir. „Slæm rekstr-
arskilyrði gefa það til kynna að menn eiga að fást við eitthvað annað,“
segir Gylfi.
Hann sagði að lega landsins og val neytenda veiti íslenskum land-
búnaði sjálfkrafa ákveðna vernd. Vegna fjarlægðar frá öðrum mörk-
uðum sé óhagkvæmt að flytja inn ýmsar ferskvörur, svo sem mjólk, og
verði þær því ávallt framleiddar hér í þeim mæli sem þörf sé á. Þá
njóti markaðurinn neytendaverndar sem felst í því að Íslendingar
velji ávallt í ákveðnum mæli íslenskar vörur fram yfir útlenskar af
ýmsum ástæðum.
„Af þeim ástæðum myndi íslenskur landbúnaður lifa áfram þótt
innanlandsstyrkjum yrði hætt, þótt það yrði í smækkaðri en mun hag-
kvæmari mynd,“ segir Gylfi. ■
11. ágúst 2004 MIÐVIKUDAGUR
MÁL MANNA
SIGURJÓN M. EGILSSON
Íslenskur landbúnaður þarf að standa á eigin fótum. Ís-
lensk stjórnvöld hafa verndað hann og ætla að gera áfram.
Að verja fortíðina
Íslenskur áhugi
á stjórnmálum
ORÐRÉTT
Þarna uppi
Já, já, það er eitthvað þarna
uppi.
Anna Katrín Guðbrandsdóttir Idol-
stjarna svarar spurningunni: „Trúir
þú á eitthvað?“
Vikan 10. ágúst.
Ný undirstöðuatvinnugrein
Bankastarfsemi er nú arðvæn-
legasta atvinnugrein á Íslandi
og skilar margfalt meiri hagnaði
en t.d. sjávarútvegur. Þess vegna
er eðlilegt að Íslendingar leggi
nú mesta áherslu á fjárfestingar
í bönkum í öðrum löndum í stað
sjávarútvegs.
Staksteinar í tilefni af fjárfestingu
KB banka og Landsbankans í Bret-
landi.
Morgunblaðið 10. ágúst.
Einnota listaverk
Með örfáum sjaldgæfum undan-
tekningum eru íslensk leikrit
einnota og hverfa í gleymsku eft-
ir að þau hafa fengið sína fyrstu
og einu yfirhalningu í leikhúsinu.
Hávar Sigurjónsson um leikrit og
leikhús.
Morgunblaðið 10. ágúst.
Ekki pláss fyrir Mussolini
Fasismi birtist oft í lýðræðisríkj-
um sem hafa veikar hefðir fyrir
leikreglum, svo sem í Suður-
Ameríku og Ítalíu. En hér norður
í höfum er tæpast pláss fyrir lít-
inn Mussolini.
Jónas Kristjánsson fyrrverandi rit-
stjóri.
DV 10. ágúst.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Ég held einfaldlega að nú sé komið nóg. Við eig-
um ekki að festa þetta kerfi í átta ár í viðbót. Það er
hvorki bændum né íslenskum landbúnaði til hagsbóta.
,,
Í DAG
STJÓRNMÁLAÁHUGI
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
Engum ungum
manni í Kaupmanna-
höfn, Amsterdam, London
eða Berlín dettur í hug að
það geti skipt máli fyrir
gengi hans og möguleika í
lífinu hvort hann er í stjórn-
málaflokki eða ekki.
,,
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablað-
inu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871